Nicolaus Steno
biskup | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Czczony przez | |
Beatyfikacja |
23 października 1988 |
Wspomnienie |
25 listopada |
biskup tytularny Titopolis | |
Data urodzenia | |
---|---|
Data śmierci | |
Miejsce pochówku | |
Wikariusz apostolski Północnych Niemiec | |
Okres sprawowania |
od 1677 do 1686 |
Biskup pomocniczy Münster | |
Okres sprawowania |
od 1680 do 1683 |
Wyznanie | |
Kościół | |
Prezbiterat |
13 kwietnia 1675 |
Nominacja biskupia |
13 września 1677 |
Sakra biskupia |
19 września 1677 |
Data konsekracji |
19 września 1677 |
---|---|
Konsekrator | |
Współkonsekratorzy |
Nicolaus Steno, Niels Stensen, Stenon (ur. 11 stycznia 1638 w Kopenhadze, zm. 25 listopada 1686 w Schwerinie) – duński anatom i geolog, biskup katolicki, uznany za błogosławionego przez Kościół katolicki.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Po odbyciu studiów w Danii wyjechał w podróż naukową po Europie i większość życia spędził następnie we Włoszech, gdzie dokonał także konwersji z protestantyzmu na katolicyzm. Beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II w 1988 roku.
W zakresie geologii Steno udowodnił, że część skał powstaje na drodze sedymentacji, czyli że są to skały osadowe. Sformułował także, obowiązujące do dziś, cztery podstawowe zasady stratygrafii: zasadę pierwotnie poziomego położenia warstw skalnych, ciągłości obocznej warstw, zasadę superpozycji oraz zasadę następstwa gatunkowego. Był też propagatorem tezy, że skamieniałości są pochodzenia organicznego. Wprowadził jeden z pierwszych podziałów dziejów Ziemi na epoki geologiczne. Prowadził także badania krystalograficzne odkrywając prawo stałości kątów w kryształach.
W zakresie medycyny Steno zajmował się głównie poznaniem systemu mięśniowego człowieka.
Główne prace
[edytuj | edytuj kod]- Observationes anatomicae (1662)
- De Musculis et Glandulis Observationum Specimen (1664)
- Elementorum myologiæ specimen, seu musculi descriptio geometrica : cui accedunt Canis Carchariæ dissectum caput, et dissectus piscis ex Canum genere (1667/1669)
- Discours sur L'Anatomie du Cerveau (1669). Faksimilia [1].
- De solido intra solidum naturaliter contento dissertationis prodromus ("Foreløbigt udkast til en afhandling om et fast legeme naturligt indesluttet i et fast legeme") (1669/1671)
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]W naukach biologicznych
[edytuj | edytuj kod]Na jego cześć nazwano gatunek kopalnego konia Equus stenonis Cocchi, 1867[1], znanego z wczesnego plejstocenu Europy[2] przedstawiciela grupy o nieformalnej angielskiej nazwie „stenonid horses”[3], a także rodzaje wieloszczetów Stenoninereis Wiesenberg-Lund, 1958[4] i jeżowców Stenonaster Lambert, 1922[5][6] oraz gatunek kopalnego małża Myophoria stenonis Stoppani, 1863[7][8].
W geografii i selenografii
[edytuj | edytuj kod]We wschodniej części Grenlandii znajduje się Ziemia Stenona[6]. Na niewidocznej stronie Księżyca znajduje się krater Steno[9].
W mineralogii
[edytuj | edytuj kod]Na jego cześć nazwano minerał stenonit (z grupy węglanów)[10].
W liturgii Kościoła rzymskiego
[edytuj | edytuj kod]Wspomnienie bł. Nielsa Stensena obchodzi się w dniu 5 grudnia[11].
Inne
[edytuj | edytuj kod]W Kopenhadze znajduje się ulica Nielsa Stensena (Stenosgade)[12], a w miejscu, gdzie stał dom, w którym się urodził, umieszczono tablicę pamiątkową[13].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Herbert Wendt, Przed potopem, przekład Anna Jerzmańska, Złota Seria Literatury Popularnonaukowej, Warszawa 1971.
- Twarogowski J. Poczet wielkich geologów. Nasza Księgarnia, 1974.
- James S. Aber Nicolaus Steno - History of Geology http://academic.emporia.edu/
- Nicolaus Steno [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2018-09-27] (ang.).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Igino Cocchi , L'Uomo fossile nell'Italia centrale: studj paleoetnologici, „Memorie della Società italiana di scienze naturali”, 2 (7), 1867 .
- ↑ Omar Cirilli i inni, An updated review on Equus stenonis (Mammalia, Perissodactyla): New implications for the European early Pleistocene Equus taxonomy and paleoecology, and remarks on the Old World Equus evolution, „Quaternary Science Reviews”, 269, 2021, s. 107155, DOI: 10.1016/j.quascirev.2021.107155, ISSN 0277-3791 [dostęp 2023-12-28] .
- ↑ Ann Forsten , Middle Pleistocene replacement of stenonid horses by caballoid horses — ecological implications, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, 65 (1), 1988, s. 23–33, DOI: 10.1016/0031-0182(88)90109-5, ISSN 0031-0182 [dostęp 2023-12-28] .
- ↑ Elise Wesenberg-Lund , Lesser Antillean Polychaetes, chiefly from brackish water with a Survey and a Bibliography of Fresh and Brackish – Water Polychaetes, „Studies on the Fauna of Curaçao and other Caribbean Islands”, 8 (1), 1 stycznia 1958, s. 1–41, ISSN 0166-5189 [dostęp 2023-12-28] (ang.).
- ↑ World Echinoidea Database - Stenonaster Lambert, 1922 † [online], www.marinespecies.org [dostęp 2023-12-28] .
- ↑ a b StenoEdit, Named in honour of Steno [online], nielssteensen.dk, 4 lutego 2014 [dostęp 2023-12-28] (ang.).
- ↑ A. Stoppani , Paléontologie Lombarde ou description des fossiles de Lombardie, publiée à l'aide de plusieurs savants par l'Abbé Antoine Stoppani, t. 3 (1), www.digitale-sammlungen.de, Milano 1860–1865, OCLC 162328856 [dostęp 2023-12-28] .
- ↑ Molluscabase - Myophoria stenonis Stoppani, 1863 † [online], www.molluscabase.org [dostęp 2023-12-28] .
- ↑ Z.E. Wilbur i inni, Volatiles, vesicles, and vugs: Unraveling the magmatic and eruptive histories of Steno crater basalts, „Meteoritics & Planetary Science”, 58 (11), 2023, s. 1600–1628, DOI: 10.1111/maps.14086, ISSN 1086-9379 [dostęp 2023-12-28] (ang.).
- ↑ Stenonite (www.mindat.org)
- ↑ Martyrologium Romanum, ex decreto sacrosancti OEcumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Ioannis Pauli Pp. II promulgatum. Editio altera., Typis Vaticanis, 2004, s. 844 .
- ↑ Stenosgade – KEND KØBENHAVN [online] [dostęp 2023-12-28] (duń.).
- ↑ Mindetavle for Niels Steensen [online], Københavns Biblioteker [dostęp 2023-12-28] (duń.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Nicolaus Steno [online], academic.emporia.edu [zarchiwizowane z adresu 2017-01-28] (ang.).
- ISNI: 0000000121348696
- VIAF: 59109536
- LCCN: n79112317
- GND: 118617737
- NDL: 00985695
- LIBRIS: nl023j9644c4x7j
- BnF: 12087481q
- SUDOC: 029198232
- SBN: CFIV019447
- NKC: nlk20000088115
- BNE: XX4424956, XX1763963
- NTA: 070386269
- BIBSYS: 90175798
- CiNii: DA05679399
- Open Library: OL428934A
- NUKAT: n2003099539
- J9U: 987007268576305171
- CONOR: 248175459