Przejdź do zawartości

Neple

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Neple
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

bialski

Gmina

Terespol

Liczba ludności (2021)

189[2][3]

Strefa numeracyjna

83

Kod pocztowy

21-550[4]

Tablice rejestracyjne

LBI

SIMC

0020907[5]

Położenie na mapie gminy wiejskiej Terespol
Mapa konturowa gminy wiejskiej Terespol, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Neple”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Neple”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Neple”
Położenie na mapie powiatu bialskiego
Mapa konturowa powiatu bialskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Neple”
Ziemia52°07′22″N 23°31′18″E/52,122778 23,521667[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
„Kamienna baba” w Neplach
„Kamienna baba” w Neplach

Neple – wieś w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, w gminie Terespol[6][5]. Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 698.

Wieś jest sołectwem w gminie Terespol[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 245 mieszkańców i była dziesiątą co do wielkości miejscowością gminy[8].

Neple są siedzibą rzymskokatolickiej parafii Podwyższenia Krzyża Świętego.

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Neple to wieś letniskowa na wzgórzu w pobliżu ujścia rzeki Krzny do Bugu na obszarze Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”, usytuowana w odległości 9 km na północ od miasta Terespola, nieco poniżej białoruskiej miejscowości Nepli. Uroczo położona na urozmaiconym geomorfologicznie obszarze, poprzecinanym zakolami meandrującej rzeki Krzny i starorzeczami Bugu, tzw. bużyskami. Ten piękny teren, którego centrum są Neple, nazywany bywa Szwajcarią Podlaską.

Część wsi

[edytuj | edytuj kod]
Integralne części wsi Neple[6][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0020913 Majątek przysiółek
0020920 Morderowicze przysiółek

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Wieś posiada udokumentowane bogate osadnictwo pradziejowe. Dawniej wieś książęca założona przed 1430 r.

Wieś szlachecka położona była w końcu XVIII wieku w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego[9].

W XIX w. własność Niemcewiczów, Orzeszków, Mierzejewskich, Kierbedziów.

Na początku XIX w. przebywał tu poeta i historyk Julian Ursyn Niemcewicz, który swój pobyt w Neplach opisał w Pamiętnikach historycznych oraz car rosyjski Aleksander I. Bywał tu też inżynier Stanisław Kierbedź, budowniczy mostu na Wiśle w Warszawie.

Na pocz. XIX w. ówczesny właściciel Kalikst Mierzejewski wybudował tu pałac otoczony ogrodem i parkiem z bardzo rzadkimi okazami drzew i krzewów oraz oranżerię, w której rosło około 4000 roślin, m.in. kamelie i ananasy. Założył hodowlę bażantów, zwierzyniec z żubrami i danielami, a na okolicznych morenowych wzgórzach winnice. W 1854 r. pałac zniszczył ogromny pożar. Odbudował go jeszcze za życia fundatora Franciszek Jaszczołd, ale i ten kolejny nie przetrwał długo. Obecnie funkcjonuje w nim wypoczynkowy ośrodek Caritasu.

Na przełomie XIX i XX w. Neple leżały w guberni siedleckiej w powiecie konstantynowskim, w gminie Bohukały[10] (w odróżnieniu od Nepli leżących za Bugiem[11]).

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa bialskopodlaskiego.

Zabytki Nepli

[edytuj | edytuj kod]
  • zespół dworski należący pierwotnie do rodziny Niemcewiczów m.in. do stryja poety Juliana Ursyna Niemcewicza, adiutanta Tadeusza Kościuszki
  • stojący 200 m od wejścia do parku neogotycki lamus, zwany „Skarbczykiem”, murowany z 1786 r.
  • piętrowy budynek dworski z fasadą z początku XIX w., tzw. „Biwak”, zbudowany dla stałego w latach 1817–1825 gościa Nepli, cara Aleksandra I
  • budynek mieszkalny, tzw. „Biały dworek”, murowany z pocz. XX w.
  • pawilon ogrodowy, tzw. „Altana chińska”, murowana z I poł. XIX w., dawna biblioteka
  • neogotycka murowana kaplica ogrodowa z 1829 r. (prawdopodobnie projektu F. Jaszczołda), a w niej marmurowa tablica poświęcona Juliuszowi Augustowi Mierzejewskiemu, ufundowana przez rodziców po tragicznej śmierci syna; w podziemiach został również pochowany Kalikst Mierzejewski
  • krzyż żelazny na olbrzymim głazie ustawionym w miejscu, w którym w październiku 1828 r. spadł z konia 11-letni ostatni syn Kalista Mierzejewskiego – Juliusz August
  • eklektyczny kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1769 r., ufundowany przez Franciszka Ursyna Niemcewicza; pierwotnie był cerkwią unicką, w latach 1873–1919 cerkwią prawosławną; wewnątrz znajdują się epitafia Niemcewiczów
Pomnik ku czci Józefa Piłsudskiego w Neplach
  • pomnik Na pamiątkę pobytu w Neplach Wojska Polskiego z marszałkiem Józefem Piłsudskim w roku 1920[12] (Józef Piłsudski odwiedził Neple w sierpniu 1915 r., kiedy I Brygada Legionów Polskich nacierała w składzie wojsk austro-niemieckich na carską Rosję) oraz – na pobliskim cmentarzu – mogiła-krzyż ku czci żołnierzy polskich, poległych w 1920 roku w wojnie z bolszewikami
  • „kamienna baba” – krzyż kamienny nieznanego wieku i pochodzenia; najprawdopodobniej jest to stary krzyż nagrobny lub pamiątkowy (w miejscu zapomnianego cmentarza)
  • czołg Armii Czerwonej, który jako pierwszy miał przejechać Bug i wraz z innymi wyprzeć Niemców z Polski

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 86227
  2. ↑ Wieś Neple w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-03], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 808 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  6. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  7. ↑ BIP gminy, sołectwa [dostęp 2023-12-05].
  8. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  9. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 106.
  10. ↑ Neple, powiat konstantynowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 953.
  11. ↑ Neple, wieś i folwark w gminie Motykały, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 373.
  12. ↑ Kopiec Piłsudskiego dawniej i dziś.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Gmina Terespol
Wsie
Kolonia
Osiedle
Części wsi
Nazwy zniesione

Herb gminy

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Neple&oldid=72834522”