Most drewniany z 1500 roku w Toruniu
 Najstarszy most Torunia z 1500, widziany w 1684 | |
| Długość całkowita |
około 650 m |
|---|---|
| Państwo | |
| Miejscowość | |
| Podstawowe dane | |
| Przeszkoda | |
| Data budowy |
1500 (lub pomiędzy 1497 a 1500) |
| Data zburzenia |
1877 |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 53°00′24,2″N 18°36′35,6″E/53,006722 18,609889
| |
Most drewniany z 1500 roku w Toruniu (Most króla Jana Olbrachta[1]) – najstarszy most w Toruniu, istniejący w latach 1500–1877[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1466 roku II pokój toruński zakończył wojnę trzynastoletnią, a w wyniku jego postanowień Toruń wszedł ponownie w skład państwa polskiego[3]. W 1496 roku król Polski Jan I Olbracht wydał przywilej na wybudowanie stałego mostu przez Wisłę. Trzy czwarte kosztów miał pokryć król[4]. Most został zbudowany w 1500 roku (według innych źródeł na przełomie 1497 a 1500 roku[5][6]) przez mistrza Piotra Postillego (Postylla) z Budziszyna[4][7]. Podczas budowy mostu powstały umocnienia na lewobrzeżnym przedmieściu. W chwili oddania go do użytku był to drugi (po krakowskim) stały most przez Wisłę[4]. Zastąpił przeprawę promową.
Most miał długość szacowaną pomiędzy 620 a 670 metrów. Liczył wiele przęseł. Długość każdego z nich wynosiła ok. 19 metrów. Przęsła opierały się na drewnianych filarach i przyczółkach posadowionych na palach. Niektóre przęsła były zwodzone w celu umożliwienia żeglugi. Most dzielił się na dwie części[8]. Odcinek od ulicy Mostowej do Kępy Bazarowej był nazywany Mostem Niemieckim, a odcinek na południe od Kępy Mostem Polskim[8][5].
Most był wielokrotnie uszkadzany przez różne katastrofy[5]. Według kronik most był uszkodzony w latach: 1533, 1544, 1570, 1584, 1595 i 1598[7].
W 1591 roku burmistrz Torunia Henryk Stroband apelował o modernizację mostu, który miał stanowić jeden z punktów obrony miasta[7]. W latach 1632–1657 na moście użytkowano dwa duże przęsła. Jedno z nich miało długość 54,86 metrów, będąc tym samym najdłuższym przęsłem w Europie[9]. W 1658 roku Most Niemiecki został zburzony podczas oblężenia miasta przez wojska polsko-austriackie[10].
Widok toruńskiego mostu na początku XVII wieku jest znany z dwóch rysunków: nieznanego autora z 1631 roku oraz angielskiego podróżnika Petera Mundy’ego z 1643 roku[2]. Mundy dwukrotnie (1640, 1643) opisywał most w swoim dzienniku[11]. W 1652 roku most opisał Robert Bargrave, inny angielski podróżnik odwiedzający Toruń[12]. Most był również uwieczniany na monetach[13]. W XIX wieku most był chroniony przez fort Przyczółek Mostowy[14][15].
Część mostu spalono w 1809 roku podczas oblężenia austriackiego. W lipcu 1877 roku most został zniszczony przez pożar. Decyzją władz miasta nie podjęto się odbudowy mostu, przekierowując ruch na wybudowany w latach 1870–1873 stalowy most kolejowy, przystosowany również do ruchu pieszego i kołowego[1].
W 2023 roku na 3-3,5 metra głębokości, na wysokości ul. Mostowej odnaleziono znalezisko. Przypuszcza się, że mógł to być fragment izbicy mostu drewnianego bądź też wrak statku[16].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Most króla Jana Olbrachta [online], toruntour.pl [dostęp 2024-12-15].
- ↑ a b Mistewicz 2012 ↓, s. 96.
- ↑ Kalendarium historii Torunia. turystyka.torun.pl. [dostęp 2025-01-25].
- ↑ a b c Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 21.
- ↑ a b c Rabant i in. 2013 ↓, s. 294.
- ↑ Dybaś 2020 ↓, s. 17.
- ↑ a b c Mistewicz 2015 ↓, s. 6.
- ↑ a b Mistewicz 2015 ↓, s. 4.
- ↑ Mistewicz 2015 ↓, s. 19.
- ↑ Mistewicz 2015 ↓, s. 13.
- ↑ Mistewicz 2015 ↓, s. 7.
- ↑ Mistewicz 2015 ↓, s. 9.
- ↑ Mistewicz 2015 ↓, s. 9-10.
- ↑ Adamiak 2008 ↓, s. 17.
- ↑ Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 217.
- ↑ Toruń. Na dnie Wisły odnaleziono wrak statku bądź izbicę dawnego drewnianego mostu [online], polskieradio.pl, 8 sierpnia 2023 [dostęp 2024-12-15].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Czesław Adamiak, Twierdza Toruń we współczesnej przestrzeni miasta, [w:] Wojciech Tołoczko (red.), Dziedzictwo kulturowe-ochrona i adaptacja jako szansa na rozwój, Łódź 2008.
- Bogusław Dybaś, Die Thorner Weichselbrücke in der Frühen Neuzeitals Herausforderung für die Forschung, „Rocznik Toruński”, 47, 2020 [dostęp 2024-12-15].
- Mirosław Giętkowski, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer, Twierdza Toruń, Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2004, ISBN 83-89706-12-1.
- Marek Mistewicz, Mosty w traktatach architektonicznych na początku epoki nowożytnej, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” (57.2), 2012.
- Marek Mistewicz, Pierwszy w Europie kratownicowy most wspornikowy w świetle numizmatyki, ikonografii i źródeł pisanych, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 60.4, 2015 [dostęp 2025-01-19].
- Hubert Rabant i inni, istoria powstania i obecne znaczenie transportowe mostów na Wiśle w województwie kujawsko-pomorskim, The history and current importance of the bridges over the Vistula river in kujawsko-pomorskie province, „Journal of Health Sciences” (3(14)), 2013, ISSN 1429-9623 [dostęp 2024-12-15].
| Historyczne | |
|---|---|
| Drogowe | |
| Kolejowy |
