Miłek letni

Miłek letni
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	miłek
Gatunek	miłek letni
	Nazwa systematyczna
	Adonis aestivalis L.; Sp. Pl. ed. 2, 1763
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Miłek letni (Adonis aestivalis L.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Archeofit, występuje w stanie dzikim w prawie całej Europie Środkowej, jednak jest coraz rzadszy. W Polsce występuje niemal na całym obszarze kraju, najliczniej na południu i zachodzie. W ostatnich latach liczba jego stanowisk stale się zmniejsza, prawdopodobnie grozi mu wymarcie. Spowodowane to jest tym, że w uprawach rolniczych coraz skuteczniej zwalcza się chwasty, a miłek letni rośnie niemal wyłącznie na polach uprawnych. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski (2006) umieszczony jest w grupie gatunków zagrożonych (kategoria zagrożenia V)^[3]. W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię VU (narażony)^[4].

Morfologia

Łodyga: Łodyga pojedyncza, lub rozgałęziająca się, o wysokości 20–40 cm^[5], naga.
Liście: 2- do 3- krotnie pierzastosieczne liście o bardzo wąskich odcinkach. Dolne liście mają krótkie ogonki, górne są siedzące.
Kwiaty: Na szczycie łodygi wyrastają pojedyncze kwiaty o ceglasto-czerwonym kolorze, czasami pomarańczowe, lub nawet żółte, o średnicy 2–3,5 cm. 5 działek kielicha, przylegających do korony, płatków korony do 8. W kwiatach jest wiele słupków, brak miodników. Pręciki liczne, ciemnofioletowe.
Owoce: Niełupki szarozielone, pomarszczone z prostym dzióbkiem i drobnym ząbkiem na brzegu. Tworzą jajowato-walcowaty owoc zbiorowy.

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Kwitnie od maja do czerwca, jest owadopylny lub samopylny^[6]. Chwast segetalny, rośnie głównie na polach uprawnych i na ugorach, zwłaszcza na glebach gliniastych z domieszką wapienia lub ilastych. Preferuje cieplejsze miejsca na niżu. Rośnie głównie w uprawach zbóż ozimych, czasami jarych, lub roślin okopowych. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Caucalido-Scandicetum^[7]. Roślina trująca: Bydło nie zjada miłka letniego. Jeżeli jego nasiona dostaną się do paszy, powodują zatrucia zwierząt. Mąka zmielona ze zboża zanieczyszczonego nasionami miłka ma szary kolor, jest trująca, a upieczony z niej chleb gorzki.

Zastosowanie i uprawa

Jest czasami uprawiany jako roślina ozdobna na rabatach i w ogródkach naturalistycznych. Najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym, ale osłoniętym od wiatru, na glebie wilgotnej, próchnicznej^[8]. Rozmnaża się go przez podział rozrośniętych kęp lub przez wysiew nasion tuż po ich zbiorze^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ F. Činčura, V. Feráková, J. Májovský, L. Šomšak, J. Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

Bibliografia

Jan Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: PWRiL, 1982.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).

[3] Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[4] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[prse90-5] F. Činčura, V. Feráková, J. Májovský, L. Šomšak, J. Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.

[6] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[7] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[E-8] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]