Przejdź do zawartości

Marian Eile

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Marian Eile
Marian Eile-Kwaśniewski
Bracia Rojek, Krecia Pataczkówna, Lord Gallux, Makaryn z Cedetu, Martin Nabiałek, mgr Kawusia, Salami Kożerski
Ilustracja
Tablica pamiątkowa na kamienicy, w której mieszkał, Kraków ul. Mała 5. Eile mieszkał w mieszkaniu numer 7
Data i miejsce urodzenia

7 stycznia 1910
Lwów

Data i miejsce śmierci

2 grudnia 1984
Kraków

Zawód, zajęcie

dziennikarz, malarz

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Rodzice

Henryk Eile,
Gustawa Rychter

Małżeństwo

Katarzyna Grzymalska

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Marian Tadeusz Adam Eile-Kwaśniewski, ps. „Bracia Rojek”, „Krecia Pataczkówna”, „Lord Gallux”, „Makaryn z Cedetu”, „Martin Nabiałek”, „mgr Kawusia”, „Salami Kożerski”[1] (ur. 7 stycznia 1910 we Lwowie, zm. 2 grudnia 1984 w Krakowie) – polski dziennikarz, satyryk, malarz i scenograf. Twórca i, w latach 1945-1969, redaktor naczelny tygodnika „Przekrój”.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie żydowskiej[2]. Jego ojcem był Henryk Eile (1878-1949), historyk administracji, prawnik i publicysta, legionista i pułkownik Wojska Polskiego[3], matką Gustawa Teodora z domu Rychter (ur. w 1885)[4][2]. Siostrą Gustawy była recytatorka Kazimiera Rychterówna[5].

W 1929 ukończył Państwowe Gimnazjum imienia Stefana Batorego w Warszawie[6]. W tym samym roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Poznańskim. W 1930 przeniósł się na ten sam kierunek studiów na Uniwersytecie Warszawskim. Tytuł magistra prawa uzyskał w 1934[7]. Od lutego 1935 do wybuchu II wojny światowej był aplikantem adwokackim w kancelarii Aleksandra Jurkowskiego[7]. W latach 30. rozpoczął współpracę z „Wiadomościami Literackimi”, następnie został ich pracownikiem etatowym, publikował tam rysunki i fotomontaże, wymyślał konkursy i zagadki, projektował także witrynę w siedzibie pisma[8]. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1938 i 191. lokatą w korpusie oficerów artylerii[9].

Po wybuchu II wojny światowej został zmobilizowany do baterii motorowej artylerii przeciwlotniczej typ A nr 22 i wyznaczony na stanowisko dowódcy IV plutonu[10]. W połowie września 1939 znalazł się szpitalu z powodu dyzenterii, następnie uniknął niewoli niemieckiej[11]. Jesienią 1939 przedostał się do Lwowa[11]. W 1940 rozpoczął pracę jako scenograf w tamtejszym Państwowym Teatrze Miniatur[12]. Po wejściu do Lwowa Niemców ukrywał się, od sierpnia 1942 posługiwał się dokumentami na nazwisko Zdzisław Kwaśniewski[13]. 15 października 1942 ożenił się z Katarzyną Grzymalską, córką Wiesława Grzymalskiego, architekta[14]. Jego żona przyjęła fikcyjne nazwisko męża i posługiwała się nim do śmierci[15]. Sam Eile formalnie zmienił nazwisko na Eile-Kwaśniewski w 1948[15].

Jesienią 1942 wyjechał z żoną do Radomia, gdzie mieszkali jego rodzice[16], tam pracował fizycznie[17]. W 1945 w poszukiwaniu pracy przyjechał do Łodzi. Tam spotkał Jerzego Borejszę, który powierzył mu redagowanie w Krakowie kolorowego magazynu[18]. W Krakowie odpowiadał początkowo za „Ilustrację Polską” (dodatek do „Dziennika Polskiego”), która ukazywała się od 18 lutego do 25 marca 1945[19]. Następnie został redaktorem naczelnym ukazującego się od 15 kwietnia 1945 tygodnika „Przekrój”[20].

Pod jego kierunkiem „Przekrój” stał się jednym z najciekawszych czasopism całego obozu socjalistycznego, kształtując powojenne pokolenie polskiej inteligencji[21]. W zespole redakcyjnym i wśród współpracowników obecni byli m.in. Janina Ipohorska[22], Konstanty Ildefons Gałczyński[23], Sławomir Mrożek[24], Daniel Mróz[25], Leopold Tyrmand[26], Ludwik Jerzy Kern[27], Zbigniew Lengren[28], Barbara Hoff[29], Jerzy Waldorff[30], Kazimierz Wiśniak[31], Adam Macedoński[32], Wojciech Plewiński[33], Juliusz Kydryński[34], Kika Szaszkiewiczowa[35], Lucjan Kydryński. Na łamach tygodnika propagował muzykę jazzową[36] i twórczość Piwnicy pod Baranami[37], współczesną plastykę i malarstwo[38]. Był twórcą koncepcji szaty graficznej i linii programowej „Przekroju”. Był autorem rubryki Myśli ludzi wielkich, średnich oraz psa Fafika.

Razem z Janiną Ipohorską, Romanem Szydłowskim i Jerzym Waldorffem założył w Krakowie w 1946 kabaret Siedem Kotów[39]. Od września 1948 do 1950 był wykładowcą w Studium Scenografii Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Krakowie[40]. Projektował scenografię dla teatrów krakowskich, a także w Łodzi, Tarnowie i Warszawie[41]. Był też autorem licznych obrazów tworzonych w specyficznej dla niego technice (za pomocą farby akrylowej).

Pod wpływem antysemickiej nagonki lat 1967-1968 wyjechał w marcu 1969 do Francji[42]. Tam podjął pracę jako rysownik w dzienniku „France Soir”[43]. Zrezygnował z funkcji redaktora naczelnego „Przekroju” w październiku 1969[21]. W listopadzie 1970 wrócił do Polski[44]. Od 1974 współpracował ze „Szpilkami”, gdzie redagował rubrykę „Franciszek i inni”[45].

Płyta nagrobkowa na cmentarzu Rakowickim

Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[46].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Brzmienie nazwiska oraz pseudonimy za: Słownik pseudonimów pisarzy polskich. T. V. Ossolineum, s. 791.
  2. ↑ a b Potkaj 2019 ↓, s. 22.
  3. ↑ Marek Gałęzowski: Żydzi w Legionach. Uważam Rze Historia, 10 listopada 2012. [dostęp 2012-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  4. ↑ Marek Gałęzowski, Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich”. Z przedmową Richarda Pipesa. Warszawa 2010, s. 209–212.
  5. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 70.
  6. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 55, 57.
  7. ↑ a b Potkaj 2019 ↓, s. 59.
  8. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 61-66.
  9. ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 317.
  10. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 103.
  11. ↑ a b Potkaj 2019 ↓, s. 104.
  12. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 109.
  13. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 117.
  14. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 113, 118.
  15. ↑ a b Potkaj 2019 ↓, s. 119.
  16. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 122.
  17. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 123.
  18. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 12, 126.
  19. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 14.
  20. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 14, 375.
  21. ↑ a b Potkaj 2019 ↓, s. 10.
  22. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 40.
  23. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 127-140.
  24. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 80-81.
  25. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 93, 168.
  26. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 50-54.
  27. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 75.
  28. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 78.
  29. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 206-218.
  30. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 47.
  31. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 260-261.
  32. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 262-263.
  33. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 200-203.
  34. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 191.
  35. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 264-266.
  36. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 159.
  37. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 251-258.
  38. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 165.
  39. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 138-145.
  40. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 167-168.
  41. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 376-378.
  42. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 271.
  43. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 278.
  44. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 285.
  45. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 311.
  46. ↑ Karolina Grodziska Zaduszne ścieżki-przewodnik po Cmentarzu Rakowickim wyd. Kraków 2003, s. 119.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marian_Eile&oldid=75743906”