Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych RFSRR

Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych, NKWD (ros. Народный комиссариат внутренних дел) – istniejący od października 1917 do lipca 1918 i dalej do 1930 jako Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej rosyjski, następnie radziecki urząd, odpowiednik ministerstwa, realizujący zadania w dziedzinie administracji wewnętrznej.

Powstanie Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD RFSRR)

Urząd został sformowany jako jedna z pierwszych instytucji na mocy dekretu II Wszechrosyjskiego Zjazdu Rad z 25 października 1917. Po powstaniu RFSRR 10 lipca 1918 został przekształcony w Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych RFSRR (NKWD RFSRR). Ludowym Komisarzem Spraw Wewnętrznych został Aleksiej Rykow.

Rola Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych

Powstała 20 grudnia 1917 Wszechrosyjska Komisja Nadzwyczajna przy Radzie Komisarzy Ludowych do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem (Czeka), pod przewodnictwem Dzierżyńskiego, przejęła od nowo formowanego ministerstwa praktycznie wszystkie funkcje ścigania przestępstw politycznych. Komisję przekształcono w Państwowy Zarząd Polityczny przy Ludowym Komisariacie Spraw Wewnętrznych Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (GPU), jednakże tylko formalnie była częścią NKWD (w listopadzie 1923 powstały z przekształcenia Państwowego Zarządu Politycznego Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny (OGPU) wyodrębniono z NKWD i podporządkowano bezpośrednio Radzie Komisarzy Ludowych). Polityczne znaczenie NKWD wzrosło znacznie dopiero w 1934 po reformie, gdy Główny Zarząd Bezpieczeństwa Państwowego (GUGB) po przejęciu funkcji OGPU stał się częścią NKWD (nastąpiła koncentracja m.in. wywiadu politycznego, służb porządkowych i Głównego Zarządu Obozów – Gułag).

Zadania Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych RFSRR

• kierowanie działalnością organów administracji lokalnej;
• organizacja i zarządzanie milicją;
• organizacja pracy przymusowej;
• organizacja wszystkich rodzajów transportów pasażerskich (z wyjątkiem wojskowych): jeńców wojennych, uchodźców, imigrantów, robotników;
• kierownictwo gospodarką komunalną w miastach i na wsiach.

Zadania te były realizowane poprzez centralny aparat NKWD RFSRR:

• Zarząd Organizacyjno-Administracyjny:
  • nadzorowanie pracy lokalnych Rad;
  • realizacja dekretu o oddzieleniu Cerkwi od państwa;
  • nadawanie i odbieranie obywatelstwa sowieckiego;
  • zmiana granic gminnych;
  • rejestracja aktów stanu cywilnego.
• Główny Zarząd Milicji (GUM – Главное управление милиции, ГУМ):
  • Wydział Milicji;
  • Wydział Śledczy;
  • Wydział Kryminalistyki;
  • zadania z zakresu ochrony łączności pocztowej (w tym telegraficznej i telefonicznej), kolei, stacji, przystani, fabryk i zakładów pracy, lasów, wodociągów, magazynów, jak również ochrona koncentracyjnych obozów pracy przymusowej.
• Główny Zarząd Robót Przymusowych:
  • obserwacja stanu zatrzymanych;
  • ewidencja zatrzymanych;
  • rozdział zatrzymanych do obozów pracy;
  • monitorowanie stanu sanitarnego obozów pracy;
  • zaopatrzenie materiałowo-techniczne i logistyka obozów pracy.
• Centralny Zarząd Ewakuacji Ludności (Centroewak – Центральное управление по эвакуации населения, Центроэвак):
  • zarządzanie punktami ewakuacyjnymi i organizacja wymiany jeńców i uchodźców;
  • przewóz i ewidencja transportowanych kontyngentów, ich obsługa sanitarna i prowiantowanie.
• Główny Zarząd Gospodarki Komunalnej:
  • nadzór nad realizacją dekretu o komunalizacji mieszkań;
  • ewidencja i przydział mieszkań;
  • kierownictwo przedsiębiorstwami o znaczeniu lokalnym (tramwaje, wodociągi, kanalizacja, łaźnie, pralnie, zakłady fryzjerskie, zakłady pogrzebowe);
  • eksploatacja terenów miejskich;
  • ochrona przeciwpożarowa.
• Wydział Administracyjny (Управление делами):
  • kancelaria;
  • wydział gospodarczy;
  • wydział finansowo-materiałowy;
  • archiwum.

Likwidacja Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych RFSRR

Zgodnie z postanowieniem Centralnego Komitetu Wykonawczego i Rady Komisarzy Ludowych ZSRR z 15 grudnia 1930, na wniosek Józefa Stalina, NKWD RFSRR został zlikwidowany, a jego funkcje przejęły inne urzędy – przede wszystkim Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny (OGPU).

Ludowi Komisarze Spraw Wewnętrznych RFSRR

• Aleksiej Rykow (8–17 listopada 1917, LKSW);
• Hryhorij Petrowski (od 30 listopada 1917, LKSW następnie LKSW RFSRR, do 30 marca 1919)
• Feliks Dzierżyński (1919 – 1923);
• Aleksandr Biełoborodow (od 30 sierpnia 1923 – grudzień 1927);
• W. Jegorow (pełniący obowiązki (zastępca LKSW) 1927 – 1928);
• Władimir Tołmaczow (styczeń 1928 – 15 grudnia 1930).