Lnicznik siewny

	Wartość odżywcza
	Olej z lnianki
	(100 g)
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
	Dane liczbowe na podstawie: ; Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

Lnicznik siewny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	lnicznik
Gatunek	lnicznik siewny
	Nazwa systematyczna
	Camelina sativa (L.) Crantz; Stirp. austr. fasc. 1:17. 1762; ed. 2, 1:18. 1769
Synonimy
	Camelina parodii Ibarra & La Porte; Myagrum sativum L.;
	Camelina parodii Ibarra & La Porte; Myagrum sativum L.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lnicznik siewny (Camelina sativa (L.) Crantz) – gatunek rośliny z rodziny kapustowatych. Rośnie dziko w Azji i Europie^[3]. Zwyczajowe nazwy to także: lnianka, rydz (może powodować nieporozumienia wynikające ze skojarzenia tej rośliny z mleczajem rydzem), lennica, judra, rydzyk, ryżyk. Nazwa „rydz” pochodzi od brunatno-rdzawego zabarwienia nasion^{[potrzebny przypis]}. Niegdyś uprawiany jako roślina oleista. We florze Polski jest archeofitem, niezbyt pospolicie występuje na całym niżu.

Rozmieszczenie geograficzne

Lnicznik siewny wywodzi się najprawdopodobniej z Europy lub regionu eurosyberyjskiego. Obecnie dzięki działalności człowieka jest szeroko rozprzestrzeniony w całej Europie oraz na znacznych obszarach Azji aż po Japonię. Zawleczony został również do Afryki Północnej (Tunezja), Australii, Ameryki Północnej (USA, Kanada) i Ameryki Południowej (Argentyna, Urugwaj)^[4]^[3]^[5].

Morfologia

Pokrój: Roślina naga lub owłosiona gwiazdkowatymi włoskami (co najwyżej z niewielką domieszką włosków prostych).

Łodyga: Wzniesiona, prosta, cienka, o wysokości przeważnie 30-70 (100) cm, nierozgałęziająca się.

Liście: Ulistnienie skrętoległe. Liście siedzące, zazwyczaj całobrzegie, czasami z rzadka i płytko ząbkowane.

Kwiaty: Mają 4-działkowy kielich, 4-płatkową żółtawobiałą koronę, 6 pręcików i 1 słupek. Tworzą grono na szczycie pędu.

Owoc: Wielonasienna spłaszczona łuszczynka szerokości 3,5-5,5 mm, o silnie wydętych klapach.

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna, przeważnie jara. Siedliska ruderalne i pola uprawne (chwast).

Zastosowanie

Roślina uprawna. Badania archeologiczne wskazują, że była uprawiana w Europie już co najmniej 3 000 lat temu. Ma wysoką zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (35-45% to kwas α-linolenowy, a 15-20% – kwas linolowy).
Z jej nasion otrzymuje się olej zwany olejem rydzowym lub niemieckim olejem sezamowym. Używa się go do wytwarzania mydła, do opału, czasami do celów spożywczych. Zaawansowane są badania nad wykorzystaniem oleju z lnicznika jako paliwa do silników spalinowych^[8].
Nasiona są dobrą paszą dla drobiu.
Roślina lecznicza – przypisywane jest jej takie działanie jak: obniżanie poziomu cholesterolu LDL, przyspieszanie gojenia ran, odleżyn, oparzeń i owrzodzeń, niwelowanie objawów atopowego zapalenia skóry oraz łagodzenie wyprysków i dermatoz, zmniejszanie utraty wody przez naskórek oraz zwiększanie elastyczności skóry, przypisuje mu się działanie ochronnie na wątrobę, serce, naczynia krwionośne, trzustkę, jelita i nerki, normalizowanie poziomu cukru we krwi, łagodzenie objawów artretyzmu i reumatyzmu oraz alergii. Także ze względu na wysoką zawartość tokoferoli skutecznie ma wymiatać wolne rodniki, opóźniając procesy starzenia tkanek^[9].
W przeszłości z nasion tłoczono olej rydzowy, wykorzystywany także do celów spożywczych. Ponieważ roślina ta ma bardzo małe wymagania glebowe, można było ją siać na glebach, na których nie udawała się inna uprawa. Zostało to utrwalone w powiedzeniu "lepszy rydz niż nic". W ubogim gospodarstwie, w którym brakować mogło tłuszczu zwierzęcego ("omasty"), zastąpić go można było stosunkowo łatwo dostępnym i tanim olejem roślinnym, np. właśnie rydzowym. Olej z nasion lnicznika zawiera wyjątkowo dużo kwasów tłuszczowych omega-3. Jest także bogaty w antyoksydanty, co przekłada się na długi okres ważności i odporność na jełczenie. Te względy powodują, że może on znaleźć szersze zastosowanie do celów spożywczych w przyszłości.

Zagrożenia i ochrona

Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2012-06-29].
↑ A. Jakubska-Busse, M. Śliwiński: Camelina sativa (Brassicaceae) na Dolnym Śląsku – rzadki chwast jako pozostałość dawnych upraw. Acta Botanica Silesiaca, Supplementum, 2011.
↑ Francis A., Warwick S. I., The Biology of Canadian Weeds. 142. Camelina alyssum (Mill.) Thell.; C. microcarpa Andrz. ex DC.; C. sativa (L.) Crant. Canadian Journal of Plant Science vol 89 (4), 2009, str. 791-810. [dostęp 2012-06-28]. (ang.).
↑ Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 297. ISBN 978-83-200-5311-1.
↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
↑ F-22 Raptor - drapieżnik na wegetariańskiej diecie, Gazeta.pl Technologie, 24-03-2011
↑ Eliza Gosławska: Olej rydzowy – zapomniane bogactwo kwasów omega-3. 2014-12-12. [dostęp 2017-08-13].
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia

Danuta Kurasiak-Popowska. 2019. Lnianka siewna – roślina historyczna czy perspektywiczna? Fragmenta Agronomica 36(2): 42-54
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2012-06-29].

[Acta-4] A. Jakubska-Busse, M. Śliwiński: Camelina sativa (Brassicaceae) na Dolnym Śląsku – rzadki chwast jako pozostałość dawnych upraw. Acta Botanica Silesiaca, Supplementum, 2011.

[Kanada-5] Francis A., Warwick S. I., The Biology of Canadian Weeds. 142. Camelina alyssum (Mill.) Thell.; C. microcarpa Andrz. ex DC.; C. sativa (L.) Crant. Canadian Journal of Plant Science vol 89 (4), 2009, str. 791-810. [dostęp 2012-06-28]. (ang.).

[Tab-6] Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 297. ISBN 978-83-200-5311-1.

[IOM-infobox-7] Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).

[8] F-22 Raptor - drapieżnik na wegetariańskiej diecie, Gazeta.pl Technologie, 24-03-2011

[9] Eliza Gosławska: Olej rydzowy – zapomniane bogactwo kwasów omega-3. 2014-12-12. [dostęp 2017-08-13].

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]