Kretoszczur wydmowy

Kretoszczur wydmowy
	Bathyergus janetta
	O. Thomas & Schwann, 1904
	; Bathyergus janetta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	jeżozwierzowce
Infrarząd	jeżozwierzokształtne
(bez rangi)	Phiomorpha
Rodzina	kretoszczurowate
Rodzaj	kretoszczur
Gatunek	kretoszczur wydmowy
Synonimy
	Bathyergus janetta inselbergensis Shortridge & T.D. Carter, 1938; Bathyergus janetta plowesi Roberts, 1946;
	Bathyergus janetta inselbergensis Shortridge & T.D. Carter, 1938; Bathyergus janetta plowesi Roberts, 1946;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kretoszczur wydmowy^[6] (Bathyergus janetta) – gatunek średniej wielkości ssaka z rodziny kretoszczurowatych (Bathyergidae) występujący na południu Afryki – w Południowej Afryce i Namibii^[7]. Wiedzie samotniczy, podziemny tryb życia^[5].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisali w 1904 roku brytyjscy zoolodzy Oldfield Thomas i Harold Schwann nadając mu nazwę Bathyergus janetta^[2]. Holotyp pochodził z Port Nolloth, w przybrzeżnym Little Namaqualand, w Prowincji Przylądkowej Północnej, w Południowej Afryce^[7].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[8].

Etymologia

Bathyergus: gr. βαθυεργεω bathuergeō „pracować głęboko”^[9].
janetta: etymologia nieznana, Thomas i Schwann nie wyjaśnili etymologii epitetu gatunkowego^[2].

Morfologia

Kretoszczur wydmowy jest gryzoniem o średniej wielkości, cylindrycznej budowie ciała, z dość krótkimi, lecz grubymi kończynami. Długość ciała – około 25 cm. Sierść jest miękka, w części grzbietowej wybarwiona na srebrno-szaro, a od spodu na ciemno. Kończyny krótkie, silne, zakończone silnymi pazurami. Ogon określa się jako krótki (około 4 cm), czarny z wierzchu, jasny od spodu. Głowa jest duża, z charakterystycznymi jasnymi obwódkami wokół małych oczu. W efekcie przystosowania gatunku do życia pod powierzchnią ziemi B. janetta ma zredukowane uszy, oczy i ogon^[10].

**Wymiary anatomiczne**
(Honeycutt, 2016)^[11]
tułów z głową	samice 170–205 mm, samce 170–235 mm
ogon	samice 40–50 mm, samce 41–52 mm
tylne łapy	34 mm^[2]
czaszka (najdłuższy wymiar)	46,5 mm^[2]
masa ciała	samice 195–540 g, samce 242–710 g

Tryb życia

Po ciąży trwającej około 52 dni samica rodzi od dwóch do siedmiu młodych. Długość życia: do dwóch lat^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Kretoszczur wydmowy występuje w zachodniej części Południowej Afryce i w południowej Namibii^[8] w trzech izolowanych populacjach^[5]:

od miasta Alexander Bay do rzeki Oranje,
od miasta Port Nolloth do rzeki Groen,
od miasta Steinkopf do Kamieskroon i gór Kamiesberge.

Gatunek zazwyczaj występuje na terenach położonych poniżej 300 m n.p.m.^[5].

Ekologia

Kretoszczur wydmowy wiedzie samotniczy, podziemny tryb życia. Najchętniej zajmuje tereny nadmorskich wydm i gleb aluwialnych, na których średnia roczna opadów nie przekracza 400 mm^[5].

Przypisy

↑ Bathyergus janetta, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e O. Thomas & H. Schwann. Collection of mammals from Namaqualaud presented to the British Museum by Mr. C. D. Rudd. „Abstracts of the Proceedings of the Zoological Society of London”. 2, s. 6, 1904. (ang.).
↑ G.C. Shortridge & T.D. Carter. A new genus and new species and subspecies of mammals from Little Namaqualand and the North-West Cape province; and a new subspecies of Gerbillus paeba from the Eastern Cape Province. „Annals of the South African Museum / Annale van die Suid-Afrikaanse Museum”. 32, s. 290, 1938. (ang.).
↑ A. Roberts. Descriptions of numerous new subspecies of mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 20, s. 315, 1946. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f S.S. Maree S.S., Bathyergus janetta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-03-14] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 285. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Bathyergus janetta. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-03-14].
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 544. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 134, 1904. (ang.).
↑ Chris Stuart, Tilde Stuart: Field Guide to Mammals of Southern Africa. Kapsztad: Struik, 2001, s. 272. ISBN 978-1770074040.
↑ R. Honeycutt: Family Bathyergidae (African Mole-rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 367. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[itis-1] Bathyergus janetta, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Thomas&Schwann-2] O. Thomas & H. Schwann. Collection of mammals from Namaqualaud presented to the British Museum by Mr. C. D. Rudd. „Abstracts of the Proceedings of the Zoological Society of London”. 2, s. 6, 1904. (ang.).

[Shortridge&Carter-3] G.C. Shortridge & T.D. Carter. A new genus and new species and subspecies of mammals from Little Namaqualand and the North-West Cape province; and a new subspecies of Gerbillus paeba from the Eastern Cape Province. „Annals of the South African Museum / Annale van die Suid-Afrikaanse Museum”. 32, s. 290, 1938. (ang.).

[Roberts-4] A. Roberts. Descriptions of numerous new subspecies of mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 20, s. 315, 1946. (ang.).

[iucn-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f S.S. Maree S.S., Bathyergus janetta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-03-14] (ang.).

[miiz-6] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 285. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msw-7] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Bathyergus janetta. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-03-14].

[Burgin&inni-8] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 544. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-9] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 134, 1904. (ang.).

[Stuart-10] Chris Stuart, Tilde Stuart: Field Guide to Mammals of Southern Africa. Kapsztad: Struik, 2001, s. 272. ISBN 978-1770074040.

[Honeycutt-11] R. Honeycutt: Family Bathyergidae (African Mole-rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 367. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]