Krameriaceae

*Krameriaceae*
	; Krameria lappacea
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	parolistowce
Rodzina	Krameriaceae
	Nazwa systematyczna
	Krameriaceae Dumort.; Anal. Fam. Pl.: 20, 23. 1829
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Krameriaceae – monotypowa rodzina roślin okrytonasiennych z rzędu parolistowców z rodzajem Krameria. Gatunkiem typowym jest K. ixine L.^[4] W obrębie rodzaju wyróżnia się 17^[5]–18^[2] gatunków. Zasięg tych roślin obejmuje suche tereny na obu kontynentach amerykańskich od południowych Stanów Zjednoczonych po północne Chile i Argentynę^[2]^[6].

Korzenie Krameria lappacea zwane „korzeniami ratanhia” są od XVIII wieku popularnym środkiem o działaniu ściągającym (także w Europie), ze względu na obfitość garbników. W obrębie naturalnego zasięgu rośliny te były wykorzystywane do czyszczenia zębów^[6], także jako źródło barwników^[7].

Nazwa rodzaju i rodziny upamiętnia Johanna G. H. Kramera (1684-1744) – lekarza armii austriackiej i botanika^[7]. Według niektórych źródeł niewykluczone, że także jego syna Williama Heinricha Kramera zmarłego w 1765, także austriackiego przyrodnika^[8].

Biologia i morfologia

Pokrój: Słabo rozgałęziające się krzewy do 2 m wysokości lub pokładające się byliny. Pędy u niektórych gatunków są cierniste^[2]^[7].
Liście: Drobne, skrętoległe, pozbawione przylistków, ogonkowe lub siedzące^[9]. Blaszki pojedyncze lub trójdzielne, całobrzegie. Pokryte są filcowato jednokomórkowymi włoskami^[2]^[7]. Użyłkowanie liścia siateczkowate^[9].
Kwiaty: Silnie pachnące, dwubocznie symetryczne, obupłciowe, przypominają kwiaty motylkowatych, wyrastają pojedynczo w kątach liści lub w gronach albo wiechach na końcach pędów. Działki kielicha w liczbie 4 lub 5 są okazałe, eliptyczne i barwne. Korona jest jaskrawo czerwona lub żółta. Trzy płatki są lancetowate lub zwężone u dołu w paznokieć, czasem zrośnięte u dołu i osadzone z jednej strony zalążni, pozostałe dwa są niewielkie i mięsiste. Zawierają one elajofory wabiące pszczoły zapylające kwiaty. Płodne pręciki zwykle w liczbie 4, rzadziej 5. Mają tęgie nitki zrastające się u nasady. Zalążnia górna składa się z dwóch zrośniętych owocolistków tworzących jedną komorę. Zawiera dwa zalążki. Zalążnia zwieńczona jest długą szyjką słupka z drobnym znamieniem^[9]^[8].
Owoce: Jednonasienne, kuliste i kolczaste określane jako orzech^[2] lub torebki^[9]^[8].

Kwiaty Krameria erecta
Kwiat Krameria grayi
Owoc Krameria erecta
Owoc Krameria grayi

Biologia i ekologia

Rośliny półpasożytnicze. Potrafią asymilować, ale wszystkie gatunki tworzą ssawki korzeniowe, za pomocą których pozyskują substancje odżywcze także z korzeni sąsiednich roślin. Pasożytują na szerokim spektrum roślin żywicielskich^[8], w tym na blisko spokrewnionych krzewach z rodzaju uboczka Larrea z parolistowatych^[9]. Wszystkie gatunki zapylane są wyłącznie przez samice pszczół samotnic zbierających oleje z rodzaju Centris^[9].

Systematyka

Ze względu na pewne podobieństwa morfologiczne rodzaj Krameria wyodrębniany był jako rodzina blisko spokrewniona z krzyżownicowatymi (Polygalaceae) (np. w systemie Cronquista z 1981).

Pozycja systematyczna i podział według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla parolistowatych (Zygophyllaceae) w obrębie rzędu parolistowców (Zygophyllales) będącego kladem bazalnym różowych właściwych^[2].

Podział^[5]^[4]

Krameria bahiana B.B.Simpson
Krameria bicolor S.Watson
Krameria cistoidea Hook. & Arn.
Krameria cytisoides Cav.
Krameria erecta Willd.
Krameria grandiflora A.St.-Hil.
Krameria ixine L.
Krameria lanceolata Torr.
Krameria lappacea (Dombey) Burdet & B.B.Simpson
Krameria pauciflora DC.
Krameria paucifolia Rose
Krameria ramosissima S.Watson
Krameria revoluta O.Berg
Krameria secundiflora DC.
Krameria spartioides Klotzsch ex O.Berg
Krameria tomentosa A.St.-Hil.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-03] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03] (ang.).
↑ James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
↑ ^a ^b Krameria Loefl.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-02-02].
↑ ^a ^b Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 360. ISBN 83-7079-778-4.
↑ ^a ^b ^c ^d Michael G. Simpson: Plant Systematics. Elsevier, 2010, s. 312-314. ISBN 978-0-12-374380-0.
↑ ^a ^b ^c ^d Beryl B. Simpson: Krameriaceae Dumortier. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-02-02].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 246. ISBN 978-1-842466346.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-03] (ang.).

[apweb-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03] (ang.).

[3] James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).

[ing-4] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).

[powo-5] Krameria Loefl.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-02-02].

[ency-6] Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 360. ISBN 83-7079-778-4.

[simpson-7] Michael G. Simpson: Plant Systematics. Elsevier, 2010, s. 312-314. ISBN 978-0-12-374380-0.

[america-8] Beryl B. Simpson: Krameriaceae Dumortier. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-02-02].

[maarten-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 246. ISBN 978-1-842466346.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]