Przejdź do zawartości

Królak

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Królak
Sylvilagus
J.E. Gray, 1867[1]
Ilustracja
Królak zaroślowy (S. bachmani)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

zajęczaki

Rodzina

zającowate

Rodzaj

królak

Typ nomenklatoryczny

Lepus sylvaticus Bachman, 1837 (= Lepus sylvaticus floridanus J.A. Allen, 1890)

Synonimy
Gatunki

34 gatunki (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Królak[9], króliczek[9] (Sylvilagus) – rodzaj ssaka z rodziny zającowatych (Leporidae).

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Meksyku, Belize, Gwatemali, Hondurasie, Salwadorze, Nikaragui, Kostaryce, Panamie, Kolumbii, Wenezueli, na Arubie, Curaçao, w Surinamie, Brazylii, Paragwaju, Argentynie, Boliwii, Peru i Ekwadorze[10][11][12].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 230–550 mm, długość ogona 10–74 mm, długość ucha 40–80 mm, długość tylnej stopy 67–113 mm; masa ciała 246–2700 g[11][13].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1867 roku angielski zoolog John Edward Gray w artykule zatytułowanym Notatki dotyczące czaszek zajęcy (Leporidae) i szczekuszek (Lagomyidae) w Muzeum Brytyjskim, opublikowanym w czasopiśmie „The Annals and magazine of natural history”[1]. Gray wymienił trzy gatunki – Lepus nanus von Schreber, 1789 (= Lepus americanus Erxleben, 1777), Lepus Bachmani Waterhouse, 1839 i Lepus artemesia Bachman, 1839 (= Lepus Nuttallii Bachman, 1837); gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Lepus sylvaticus Bachman, 1837 (= Lepus sylvaticus floridanus J.A. Allen, 1890) (królak florydzki).

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Sylvilagus: łac. silva ‘las’; gr. λαγός lagos ‘zając’[14].
  • Hydrolagus: gr. ὑδρο- hudro- ‘wodny-’, od ὑδωρ hudōr, ὑδατος hudatos ‘woda’; λαγoς lagos ‘zając’[15]. Gatunek typowy: Gray wymienił dwa gatunki – Lepus aquaticus Bachman, 1837 i Lepus palustris Bachman, 1837 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Lepus aquaticus Bachman, 1837.
  • Tapeti: brazylijska nazwa tapeti dla królika[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lepus brasiliensis Linnaeus, 1758.
  • Praotherium: gr. πραος praos ‘łagodny, delikatny’; θηριον thērion ‘dzike zwierzę’, od θηρ thēr, θηρος thēros ‘zwierzę’[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Praotherium palatinum Cope, 1871 (nomen dubium).
  • Limnolagus: gr. λιμνη limnē ‘bagno’; λαγoς lagos ‘zając’[18].
  • Microlagus: gr. μικρος mikros ‘mały’; λαγoς lagos ‘zając’[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lepus cinerascens[c] J.A. Allen, 1890.
  • Brachylagus: gr. βραχυς brakhus ‘krótki’; λαγoς lagos ‘zając’[20]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Lepus idahoensis Merriam, 1891.
  • Palaeotapeti: gr. παλαιος palaios ‘stary, antyczny’[21]; rodzaj Tapeti J.E. Gray, 1867. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Palaeotapeti jordani Spillmann, 1931 (species inquirenda).
  • Paludilagus: łac. palus, paludis ‘bagno’[21]; λαγoς lagos ‘zając’[22]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Lepus palustris Bachman, 1837.

Podział systematyczny

[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[23][13][10][9]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[9] Podgatunki[11][10][13][24][25][26] Rozmieszczenie geograficzne[11][10][13][24][25][26] Podstawowe wymiary[11][13][d] Status
IUCN[27][28]
Sylvilagus idahoensis (C.H. Merriam, 1891) króliczek karłowaty gatunek monotypowy endemit Stanów Zjednoczonych: większość Wielkiek=j Kotliny i bliskie obszary międzygórskie; reintrodukowany do zachodnio-środkowej części stanu Waszyngton; zakres wysokości: 1370–2135 m n.p.m. DC: 23–31 cm
DO: 1,5–2,4 cm
MC: 246–458 g 		 LC 
Sylvilagus audubonii (S.F. Baird, 1858) królak pustynny 12 podgatunków zachodnie Stany Zjednoczone (na wschód aż do Wielkich Równin; zakres wysokości: do 1830 m n.p.m. DC: 37–40 cm
DO: 3,9–6 cm
MC: 511–915 g 		 LC 
Sylvilagus nuttallii (Bachman, 1837) królak górski 3 podgatunki południowo-zachodnia Kanada (południowa Kolumbia Brytyjska do południowego Saskatchewan) i zachodnie Stany Zjednoczone (na południe do Arizony i Nowego Meksyku; zakres wysokości: 1370–3540 m n.p.m. DC: 34–39 cm
DO: 3–5,4 cm
MC: 629–871 g 		 LC 
Sylvilagus transitionalis (Bangs, 1895) królak nowoangielski gatunek monotypowy endemit Stanów Zjednoczonych: przybrzeżne południowe Maine na południe do zachodniego i wschodniego Connecticut DC: 39–43 cm
DO: 2,2–6,5 cm
MC: 0,8–1 kg 		 VU 
Sylvilagus obscurus J.A. Chapman, Cramer, Deppenaar & T.J. Robinson, 1992 królak appalachijski gatunek monotypowy endemit Stanów Zjednoczonych: rozłącznie w północnej Pensylwanii, na południe i zachód wzdłuż Appalachów do północnej Alabamy; zakres wysokości: 570–1300 m n.p.m. DC: 39–43 cm
DO: 2,2–6,5 cm
MC: 0,8–1 kg 		 NT 
Sylvilagus bachmani (Waterhouse, 1839) królak zaroślowy 14 podgatunków zachodnie Stany Zjednoczone (Oregon i Kalifornia) i północno-zachodni Meksyk (Półwysep Kalifornijski wraz z wyspami Cedros i San José; zakres wysokości: 0–2070 m n.p.m. DC: 30–37 cm
DO: 1–4,4 cm
MC: 511–915 g 		 LC 
Sylvilagus aquaticus (Bachman, 1837) królak bagienny 2 podgatunki endemit Stanów Zjednoczonych: wschodni Teksas na wschód do zachodniej Karoliny Północnej, na północ do południowo-wschodniego Kansas, południowej Missouri i południowego Illinois DC: 45–55 cm
DO: 5–7,4 cm
MC: 1,6–2,7 kg 		 LC 
Sylvilagus palustris (Bachman, 1837) królak błotny 3 podgatunki endemit Stanów Zjednoczonych (południowo-wschodnia Wirginia do południowej Alabamy i półwyspu Floryda wraz z Florida Keys; zakres wysokości: 0–150 m n.p.m. DC: 43–44 cm
DO: 3,3–3,9 cm
MC: 1–1,6 kg 		 LC 
[[Plik:|centrujSylvilagus cunicularius 28418417.jpg|150px]] Sylvilagus cunicularius (H. Lichtenstein, 1830) królak króliczy 3 podgatunki endemit Meksyku: południowa Sinaloa i południowo-zahodnie Durango na południe i południowy wschód do południowo-wschodniego Hidalgo, zachodnio-środkowego Veracruz i Oaxacy; zakres wysokości: 0–3400 m n.p.m. DC: 49–52 cm
DO: 5,4–6,8 cm
MC: 1,8–2,3 kg 		 LC 
Sylvilagus graysoni (J.A. Allen, 1877) królak zatokowy gatunek monotypowy endemit Meksyku: wyspa Marias u wybrzeży Nayarit; zakres wysokości: 0–350 m n.p.m. DC: 44–47 cm
DO: 3,3–5 cm
MC: brak danych 		 EN 
Sylvilagus holzneri (Mearns, 1896) 3 podgatunki Stany Zjednoczone (Arizona, Nowy Meksyk i zachodni Teksas) na południe do Meksyku wzdłuż Sierra Madre Zachodniej w Sonorze, Chihuahuy, Sinaloi i Durango, a także Sierra Madre Wschodnia w północnej Coahuili DC: 38–46 cm
DO: 4,7–6,7 cm
MC: 0,9–1,8 kg 		 NE 
Sylvilagus floridanus (J.A. Allen, 1890) królak florydzki 15 gatunków południowa Kanada, południowo-zachodnie i wschodnie Stany Zjednoczone (głównie na wschód od Gór SKalistych), Meksyk, Gwatemala, Salwador, Kolumbia i Wenezuela (wraz z przybrzeżnymi wyspami) DC: 40–48 cm
DO: 2,5–6,1 cm
MC: 0,8–1,5 kg 		 LC 
Sylvilagus hondurensis E.A. Goldman, 1932 gatunek monotypowy południowo-zachodni i południowy Honduras, północno-zachodnia i środkowa Nikaragua oraz północno-zachodnia Kostaryka DC: około 39 cm[29]
DO: około 4,1 cm[29]
MC: brak danych 		 NE 
Sylvilagus yucatanicus (G.S. Miller, 1899) gatunek monotypowy endemit Meksyku: północno-zachodni półwysep Jukatan DC: 36,7–39,6 cm[30]
DO: 3,3–3,4 cm[30]
MC: brak danych 		 NE 
Sylvilagus varynaensis Durant & M.A. Guevara, 2001 królak wenezuelski gatunek monotypowy endemit Wenezueli: niziny Barians, Portuguesa i Guárico DC: 42–45 cm
DO: 2,1–2,7 cm
MC: 1,5–1,8 kg 		 DD 
Sylvilagus insonus (E.W. Nelson, 1904) królak samotniczy gatunek monotypowy endmeit Meksyku: stanowy park ekologiczny Omiltemi, Sierra Madre Południowa, (środkowe Guerrero; zakres wysokości: 2135–5280 m n.p.m. DC: 43–50 cm
DO: 4–4,5 cm
MC: 800–950 g 		 DD 
Sylvilagus dicei W.P. Harris, 1932 królak panamski gatunek monotypowy Cordillera de Talamanca (południowo-środkowa Kostaryka i zachodnia Panama); zakres wysokości: 1220–3535 m n.p.m. DC: 39–45 cm
DO: 1,5–2,9 cm
MC: brak danych 		 VU 
Sylvilagus gabbi (J.A. Allen, 1877) 2 podgatunki południowy i południowo-wschodni Meksyk, południowe Belize, Gwatemala, północny i wschodni Honduras, północno i wschodnia Nikaragua, północno-wschodnia, wschodnia i południowa Kostaryka oraz Panama; zakres wysokości: 0–1525 m n.p.m. DC: 38–39 cm
DO: około 2,1 cm
MC: 500–950 g 		 LC 
Sylvilagus incitatus (Bangs, 1901) gatunek monotypowy endemit Panamy: Isla del Rey w Zatoce Panamskiej DC: około 42 cm[31]
DO: około 20 cm[31]
MC: brak danych 		 NE 
Sylvilagus brasiliensis (Linnaeus, 1758) królak brazylijski 6 podgatunków Ameryka Południowa w Kolumbii, Ekwadorze, Peru, Wenezueli, regionie Gujana, Brazylii, Boliwii, Paragwaju i północna Argentynie; zakres wysokości: 0–4500 m n.p.m. DC: 38–42 cm
DO: 2–2,1 cm
MC: 500–950 g 		 EN 
Sylvilagus andinus (J.A. Allen, 1912) gatunek monotypowy od południowej Wenezueli prze Kolumbię, Ekwador do Peru; zakres wysokości: 2500–4800 m n.p.m. DC: 33–44 cm[32]
DO: 1–2,1 cm[32]
MC: brak danych 		 DD 
Sylvilagus apollinaris O. Thomas, 1920 gatunek monotypowy endemit Kolumbii: obszar Bogoty; zakres wysokości: 1263–3000 m n.p.m. DC: brak danych
DO: brak danych
MC: brak danych 		 NE 
Sylvilagus daulensis J.A. Allen, 1914 gatunek monotypowy emdemit Ekwadoru: zachodnia część DC: około 35 cm[33]
DO: brak danych
MC: brak danych 		 NE 
Sylvilagus fulvescens J.A. Allen, 1912 gatunek monotypowy endemit Kolumbii; Cauca; zakres wysokości: 1700–3500 m n.p.m. DC: około 32,8 cm[34]
DO: około 2 cm[34]
MC: brak danych 		 NE 
Sylvilagus nicefori O. Thomas, 1921 gatunek monotypowy endemit Kolumbii: środkowe Andy DC: około 42 cm[35]
DO: około 5 cm[35]
MC: brak danych 		 NE 
Sylvilagus parentum Ruedas, 2017 gatunek monotypowy endemit Surinamu: niziny w zachodniej części; zakres wysokości: 100–120 m n.p.m. DC: około 39 cm[36]
DO: około 2,5 cm[36]
MC: około 1,4 kg[36] 		 NE 
Sylvilagus salentus J.A. Allen, 1913 gatunek monotypowy endemit Kolumbii; w pobliżu Salento DC: około 34 cm[37]
DO: około 1,2 cm[37]
MC: brak danych 		 NE 
Sylvilagus sanctaemartae Hershkovitz, 1950 gatunek monotypowy endemit Kolumbii: północna część DC: 30,8–38,5 cm[38]
DO: 2,5–3,5 cm[38]
MC: brak danych 		 DD 
Sylvilagus surdaster O. Thomas, 1901 gatunek monotypowy endemit Ekwadoru: Esmeraldas DC: około 38,8 cm[39]
DO: około 1,2 cm[39]
MC: brak danych 		 NE 
Sylvilagus tapetillus O. Thomas, 1897 gatunek monotypowy endemit Brazylii: Rio de Jenairo i Rio Grande do Sul; zakres wysokości: 375–525 m n.p.m. DC: 31–39 cm[40]
DO: około 1,7 cm[40]
MC: brak danych 		 VU 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  VU  – gatunek narażony,  EN  – gatunek zagrożony,  DD  – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe[41]:

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Młodszy homonim Hydrolagus Gill, 1862 (Chondrichthyes).
  2. ↑ Nowa nazwa dla Hydrolagus J.E. Gray, 1867.
  3. ↑ Podgatunek S. bachmani.
  4. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Gray 1867 ↓, s. 221.
  2. ↑ Gray 1867 ↓, s. 224.
  3. ↑ E.D. Cope. Preliminary report on the Vertebrata discovered in the Port Kennedy Bone Cave. „Proceedings of the American Philosophical Society”. 12 (86), s. 93, 1871. (ang.). 
  4. ↑ E.A. Mearns. A new subgeneeic name for the Water Hares (Hydrolagus Gray.). „Science”. New Series. 5, s. 393, 1897. (ang.). 
  5. ↑ É. L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Wyd. Nova editio (prima completa). Berlin: R. Friedländer & sohn, 1897, s. 660. (łac.).
  6. ↑ G.S. Miller. A new subgenus for Lepus idahoensis. „Proceedings of the Washington Academy of Sciences”. 13, s. 157, 1900. (ang.). 
  7. ↑ F. Spillmann: Die Säugetiere Ecuadors im Wandel der Zeit. T. 1. Quito: Universidad Central, 1931, s. 23. (niem.).
  8. ↑ Hershkovitz 1950 ↓, s. 333.
  9. ↑ a b c d Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 56, 59–61. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  10. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 282–284. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  11. ↑ a b c d e S. Schai-Braun & K. Hackländer: Family Leporidae (Hares and Rabbits). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 112, 114–125. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
  12. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Sylvilagus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-03-02].
  13. ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 185–187. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  14. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 655.
  15. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 335.
  16. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 661.
  17. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 650.
  18. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 377.
  19. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 421.
  20. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 142.
  21. ↑ a b Jaeger 1959 ↓, s. 181.
  22. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 139.
  23. ↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.0) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-21]. (ang.).
  24. ↑ a b V.E. Diersing & D.E. Wilson. Systematics of the mountain-inhabiting cottontails (Sylvilagus) from southwestern United States and northern Mexico (Mammalia: Lagomorpha: Leporidae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 134 (1), s. 42–79, 2021. DOI: 10.2988/006-324X-134.1.42. (ang.). 
  25. ↑ a b L.A. Ruedas, L.I. López & J.M. Mora. A propaedeutic to the taxonomy of the Eastern cottontail rabbit (Lagomorpha: Leporidae: Sylvilagus floridanus) from Central America. „Therya”. 14 (1), s. 99–119, 2023. DOI: 10.12933/therya-23-2203. (ang.). 
  26. ↑ a b V.E. Diersing & D.E. Wilson. Systematic status of the rabbits Sylvilagus brasiliensis and S. sanctaemartae from northwestern South America with comparisons to Central American populations. „Journal of Mammalogy”. 98 (6), s. 1641–1656, 2017. DOI: 10.1093/jmammal/gyx133. (ang.). 
  27. ↑ Taxonomy: Sylvilagus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-03-26]. (ang.).
  28. ↑ Taxonomy: Brachylagus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-03-26]. (ang.).
  29. ↑ a b E.A. Goldman. Two new mammals from Honduras. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 45, s. 122, 1932. (ang.). 
  30. ↑ a b G.S. Miller. Descriptions of six new American rabbits. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 51 (2), s. 385, 1899. (ang.). 
  31. ↑ a b O. Bangs. The mammals collected in San Miguel Island, Panama, by W. W. Brown. Jr. „The American Naturalist”. 35, s. 634, 1901. (ang.). 
  32. ↑ a b S. Diaz & V. Pacheco. Confirmation of the occurrence of Andean cottontail, Sylvilagus andinus (Thomas, 1897) (Leporidae, Lagomorpha), in Peru. „Check List”. 18 (4), s. 867–873, 2022. DOI: 10.15560/18.4.867. (ang.). 
  33. ↑ J.A. Allen. Two new mammals from Ecuador. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 33 (14), s. 199, 1914. (ang.). 
  34. ↑ a b J.A. Allen. Mammals from western Colombia. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 31 (7), s. 75, 1912. (ang.). 
  35. ↑ a b O. Thomas. A new cotton-tail (Sylvilagus) from Colombia. „The Annals and magazine of natural history”. Ninth series. 8 (46), s. 443, 1921. (ang.). 
  36. ↑ a b c L.A. Ruedas. A new species of cottontail rabbit (Lagomorpha: Leporidae: Sylvilagus) from Suriname, with comments on the taxonomy of allied taxa from northern South America. „Journal of Mammalogy”. 98 (4), s. 1042–1059, 2016. DOI: 10.1093/jmammal/gyx048. (ang.). 
  37. ↑ a b J.A. Allen. New mammals from Colombia and Ecuador. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 32, s. 477, 1913. (ang.). 
  38. ↑ a b Hershkovitz 1950 ↓, s. 354.
  39. ↑ a b O. Thomas. New Myotis, Artibeus, Sylvilagus, and Metachirus from Central and South America. „The Annals and magazine of natural history”. Seventh sereis. 7 (42), s. 544, 1901. (ang.). 
  40. ↑ a b Hershkovitz 1950 ↓, s. 368.
  41. ↑ J.S. Zijlstra: Sylvilagus. Hesperomys project. [dostęp 2023-01-25]. (ang.).
  42. ↑ C.N. Ramos. An Irvingtonian species of Brachylagus (Mammalia: Lagomorpha) from Porcupine Cave, Park County, Colorado. „Great Basin Naturalist”. 59 (2), s. 153, 1999. (ang.). 
  43. ↑ J.A. White. Late Cenozoic Leporidae (Mammalia, Lagomorpha) from the Anza-Borrego Desert, southern California. „Special Publication of the Carnegie Museum of Natural History”. 9, s. 50, 1984. (ang.). 
  44. ↑ J.E. Cushing Jr.. Quaternary rodents and lagomorphs of San Josecito Cave, Nuevo Leon, Mexico. „Journal of Mammalogy”. 26 (2), s. 183, 1945. DOI: 10.2307/1375094. (ang.). 
  45. ↑ Ch.L. Gazin. Annotated list of fossil Mammalia associated with human remains at Melbourne, Fla. „Journal of the Washington Academy of Sciences”. 40 (12), s. 399, 1950. (ang.). 
  46. ↑ J.A. White. A new Sylvilagus (Mammalia: Lagomorpha) from the Blancan (Pliocene) and Irvingtonian (Pleistocene) of Florida. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 11 (2), s. 243, 1991. DOI: 10.1080/02724634.1991.10011391. (ang.). 

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Królak&oldid=76323341”