Kondor kalifornijski

Kondor kalifornijski
	Gymnogyps californianus
	(Shaw, 1797)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	kondorowe
Rodzina	kondorowate
Rodzaj	Gymnogyps; Lesson, 1842
Gatunek	kondor kalifornijski
Synonimy
	Rodzaju: Pseudogryphus Ridgway, 1874; Pseudogryps Coues, 1882; Gatunku: Vultur californianus Shaw, 1797; Pseudogryphus californianus Ridgway, 1874;
	Rodzaju: Pseudogryphus Ridgway, 1874; Pseudogryps Coues, 1882; Gatunku: Vultur californianus Shaw, 1797; Pseudogryphus californianus Ridgway, 1874;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Narodziny (Hopper Mountain National Wildlife Refuge, USA)

Kondor kalifornijski^[8] (Gymnogyps californianus) – gatunek dużego ptaka padlinożernego z rodziny kondorowatych (Cathartidae).

Zasięg występowania

Kondor kalifornijski niegdyś zamieszkiwał całe Góry Skaliste, w 1937 roku prawdopodobnie już tylko Kalifornię, aż w 1987 roku wymarł na wolności. Reintrodukowane w późniejszych latach populacje zamieszkują góry środkowej i południowej Kalifornii, północnej Arizony (południowo-zachodnie USA) i Kalifornii Dolnej (północno-zachodni Meksyk)^[7].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy opisał angielski przyrodnik George Shaw w 1797 roku, nadając mu nazwę Vultur californianus^[9]. Jako miejsce typowe autor wskazał wybrzeże Kalifornii^[9]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Gymnogyps^[8], który opisał René Lesson w 1842 roku^[3]. Monotypowy^[10]^[11].

Etymologia

Gymnogyps: gr. γυμνος gumnos „goły, nagi”; γυψ gups, γυπος gupos „sęp”^[12].
Pseudogryphus (Pseudogryps): gr. ψευδος pseudos „fałszywy”; rodzaj Gryphus Bonaparte, 1854^[13].
californianus: ang. California, od mitycznej królowej Calafii, która rządziła rajską wyspą bogatą w złoto i zamieszkaną przez Amazonki, opisał to ok. 1500 roku hiszpański pisarz Rodriguez de Montalvo^[14].

Morfologia

Cechy gatunku: Długość ciała 109–134 cm; masa ciała 8–14 kg; rozpiętość skrzydeł 249–300 cm^[10]. Samiec większy od samicy. Upierzenie całego ciała czarne, jedynie pokrywy podskrzydłowe białe. Głowa i szyja nagie. Pokrywa je pomarańczowa skóra, na bokach szyi czerwona. Dziób żółty. Osobniki młodociane szarawe.; Kondor kalifornijski jest tak ciężki, że aby wzbić się w powietrze, potrzebuje sprzyjających warunków. Podczas deszczu i pogody bezwietrznej ptak ten nie lata. Często przesiaduje w stałych miejscach wypoczynkowych i zażywa kąpieli słonecznej z rozłożonymi skrzydłami.

Ekologia

Biotop: Góry.
Gniazdo: W szczelinie skalnej lub dużej dziupli sekwoi.
Jaja: Wyprowadza jeden lęg co rok lub dwa lata, składając w styczniu - kwietniu jedno jajo.
Wysiadywanie: Jajo wysiadywane jest przez okres 45–50 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po 5–8 miesiącach, lecz nawet roczne są jeszcze karmione przez rodziców. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 5–8 lat, a dożywają 50 lat.
Pożywienie: Padlina dużych ssaków.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje kondora kalifornijskiego za gatunek krytycznie zagrożony (CR – Critically Endangered) nieprzerwanie od 1994 roku^[7].

Gatunek chroniony. Przez pewien okres wymarły na wolności (1987–1992), gdy schwytano pozostałe osiem osobników i dołączono je do żyjących w niewoli. Populacja liczyła wówczas 30 osobników, obecnie trwają próby reintrodukcji. Największym zagrożeniem są zatrucia. W 2008 roku żyły na świecie 332 kondory kalifornijskie, w tym 156 na wolności^[15].

Przypisy

↑ Gymnogyps californianus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Gymnogyps, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2018-07-12] (ang.).
↑ ^a ^b R.-P. Lesson. Index Ornithologique. „L'Écho du monde savant et l'Hermès”. 9, s. kol. 1037, 1842. (fr.).
↑ R. Ridgway: The Cathartidæ – The American vultures. W: S.F. Baird, T.M. Brewer & R. Ridgway: A history of North American birds. Cz. 3. Boston: Little, Brown, 1874, s. 337, 338. (ang.).
↑ E. Coues: A checklist of North American birds. Wyd. 2. Boston: Estes and Lauriat, 1882, s. 91. (ang.).
↑ California Condor (Gymnogyps californianus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-24)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c BirdLife International, Gymnogyps californianus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2018-1 [dostęp 2018-07-12] (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Cathartidae Lafresnaye, 1839 – kondorowate - New World Vultures (wersja: 2016-07-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2018-07-12].
↑ ^a ^b G. Shaw: The Californian Vulture. W: G. Shaw & F.P. Nodder: The naturalist's miscellany, or Coloured figures of natural objects. Cz. 9. London: Printed for Nodder & Co., 1798, s. ryc. 301 i tekst. (ang.).
↑ ^a ^b D. Houston, G.M. Kirwan, D.A. Christie & C.J. Sharpe: California Condor (Gymnogyps californianus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-08-31]. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-18]. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Gymnogyps [dostęp 2018-07-12] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Pseudogryphus [dostęp 2018-07-12] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Californiana [dostęp 2018-07-12] .
↑ Milestones in California Condor Conservation. The Zoological Society of San Diego's Center for Conservation and Research for Endangered Species. [dostęp 2008-09-01].

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Gymnogyps californianus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[itis2-2] Gymnogyps, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2018-07-12] (ang.).

[Lesson-3] R.-P. Lesson. Index Ornithologique. „L'Écho du monde savant et l'Hermès”. 9, s. kol. 1037, 1842. (fr.).

[Ridgway-4] R. Ridgway: The Cathartidæ – The American vultures. W: S.F. Baird, T.M. Brewer & R. Ridgway: A history of North American birds. Cz. 3. Boston: Little, Brown, 1874, s. 337, 338. (ang.).

[Coues-5] E. Coues: A checklist of North American birds. Wyd. 2. Boston: Estes and Lauriat, 1882, s. 91. (ang.).

[ibc-6] California Condor (Gymnogyps californianus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-24)]. (ang.).

[iucn-7] BirdLife International, Gymnogyps californianus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2018-1 [dostęp 2018-07-12] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-8] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Cathartidae Lafresnaye, 1839 – kondorowate - New World Vultures (wersja: 2016-07-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2018-07-12].

[Shaw-9] G. Shaw: The Californian Vulture. W: G. Shaw & F.P. Nodder: The naturalist's miscellany, or Coloured figures of natural objects. Cz. 9. London: Printed for Nodder & Co., 1798, s. ryc. 301 i tekst. (ang.).

[hbwalive-10] D. Houston, G.M. Kirwan, D.A. Christie & C.J. Sharpe: California Condor (Gymnogyps californianus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-08-31]. (ang.).

[ioc-11] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-18]. (ang.).

[12] The Key to Scientific Names ↓, Gymnogyps [dostęp 2018-07-12] .

[13] The Key to Scientific Names ↓, Pseudogryphus [dostęp 2018-07-12] .

[14] The Key to Scientific Names ↓, Californiana [dostęp 2018-07-12] .

[15] Milestones in California Condor Conservation. The Zoological Society of San Diego's Center for Conservation and Research for Endangered Species. [dostęp 2008-09-01].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]