Kląskawka (ptak)
| Saxicola rubicola[1] | |||
| (Linnaeus, 1766) | |||
 Samiec | |||
.jpg) Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kląskawka | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
Kląskawka[2] (Saxicola rubicola) – gatunek małego, częściowo wędrownego ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae). Zamieszkuje Europę.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Zamieszkuje Europę oprócz jej północnej i północno-wschodniej części oraz Turcję i północno-zachodnie wybrzeże Afryki. Ptaki z zachodu i południa Europy oraz Afryki są przeważnie osiadłe, pozostałe wędrują na niewielkie odległości (przelot w VIII–X i III–V), zimując na południu Europy, w północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie[3].
W Polsce to średnio liczny ptak lęgowy[4]. Dość liczny na południu kraju, a zwłaszcza na Śląsku i w pasmie pogórzy, nieco mniej liczny na Wyżynie Małopolskiej i Lubelskiej. W pozostałych rejonach kraju występuje nielicznie i jest rozmieszczony nierównomiernie[5]. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 populacja kląskawki w Polsce liczyła 106–174 tysięcy par lęgowych[6]. Stopniowo zwiększa liczebność, wykazując ekspansję z południa na północ.
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]- Wygląd zewnętrzny
- Samiec ma czarną głowę i gardło oraz wyraźne białe plamy na bokach szyi. Grzbiet jednolicie ciemnobrązowy, kuper biały, u niektórych osobników brązowy, kreskowany. Pierś i boki intensywnie pomarańczowe, brzuch i pokrywy podogonowe szarobiałe. Skrzydła ciemne, również od spodu. Ogon czarny lub brązowoczarny. Samica ma podobny rysunek upierzenia, ale jest zdecydowanie mniej jaskrawo, wszystkie czarne elementy upierzenia u samca są u niej brązowe. Na wierzchu brązowo nakrapiana. Ptaki w 1. zimie jaśniejsze od samicy – ciemny brąz u samicy jest u nich jasny. Upierzenie młodych w szacie juwenalnej bardziej szare, mocniej nakrapiane i kreskowane. W porównaniu z pokląskwą, kląskawka ma okrąglejszą głowę i brak białej brwi nad okiem[7].:
| długość ciała | rozpiętość skrzydeł | długość ogona | masa ciała |
|---|---|---|---|
| 11,5–13 cm | 18–23 cm | 4,5–5 cm | 11–17 g |
- Głos
- Wabi szorstkim, twardym „trak” i wysokim „fit”. Dość monotonny śpiew składa się z krótkich, szczebiotliwych fraz zawierających chrzęszczące i gwiżdżące dźwięki. Śpiewa siedząc wyprostowana na gałęzi krzewu, poruszając skrzydłami i ogonem; czasami też w locie.
Środowisko
[edytuj | edytuj kod]Suche łąki, wrzosowiska, step, wydmy, zarośla na brzegach górskich rzek, ruiny, wyrobiska, ugory i nasłonecznione zbocza. Preferuje tereny z krzewami, pojedynczymi drzewami, wysokimi bylinami. Zamieszkuje często krajobraz silnie zmieniony przez człowieka – nieużytki, przydroża, tereny ruderalne.
Pożywienie
[edytuj | edytuj kod]Owady, jesienią również nasiona.
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]W ciągu roku wyprowadza dwa lęgi, pod koniec kwietnia i w czerwcu. Na południu zasięgu, gdzie są osiadłe, kląskawki mogą mieć 3 lub nawet 4 lęgi w ciągu roku.
- Gniazdo
- Na ziemi, w ukrytym, nasłonecznionym miejscu, pod osłoną gęstej roślinności.
- Jaja i wysiadywanie
- Samica składa 5–6 jaj bladobłękitnych, nakrapianych czerwonobrązowymi plamami. Jaja są wysiadywane przez okres ok. 13 dni przez obydwoje rodziców.
- Pisklęta
- Pisklęta opuszczają gniazdo po 12–13 dniach. Jeszcze przez 2 tygodnie są dokarmiane przez rodziców, najpierw przez oboje, a potem tylko przez samca (gdy samica przygotowuje się do drugiego lęgu).
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Dawniej systematyczna nazwa kląskawki brzmiała Saxicola torquata, później zmieniono ją na Saxicola torquatus (Linnaeus, 1766). Wyróżniano ok. 24 podgatunków[3]. W roku 2002 (Wink et al., 2002) na podstawie badań DNA niektóre podgatunki podniesiono do rangi gatunku. I tak, obecnie wyróżnia się następujące gatunki:
- kląskawka (zwyczajna) (Saxicola rubicola – dawniej S. t. rubicola)
- kląskawka syberyjska (Saxicola maurus – dawniej S. t. maura) – zamieszkuje północno-wschodnie i wschodnie skraje Europy, południowo-wschodnie wybrzeże Morza Kaspijskiego po Bajkał, północno-zachodnią Mongolię, Tienszan, Kaszmir, Afganistan i północno-wschodni Iran
- kląskawka afrykańska (Saxicola torquatus – dawniej S. t. torquata) – zamieszkuje południową i subsaharyjską Afrykę, Madagaskar i Komory
- kląskawka białogardła (Saxicola tectes – dawniej S. t. tectes) – zamieszkuje Reunion
- kląskawka kanaryjska (Saxicola dacotiae).
Autorzy Handbook of the Birds of the World (a tym samym IUCN) nadal stosują systematykę sprzed podziału Saxicola torquatus[3][9].
W obrębie gatunku Saxicola rubicola wyróżnia się 2 niepewne podgatunki (bardzo podobne z wyglądu, ale nieco różniące się na poziomie DNA)[10]:
- S. rubicola hibernans – zamieszkuje Wyspy Brytyjskie, północno-zachodnią Francję i zachodnie wybrzeża Półwyspu Iberyjskiego; odnotowano też lęgi w południowo-zachodniej Norwegii[3].
- S. rubicola rubicola – występuje w zachodniej, środkowej i południowej Europie, Maghrebie i w Azji Mniejszej. Ten podgatunek gnieździ się również w Polsce.
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Gatunek nie jest zagrożony według danych IUCN (status LC – least concern)[9].
W Polsce objęty jest ścisłą ochroną gatunkową[11]. Na Czerwonej liście ptaków Polski kląskawka została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC)[12].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Saxicola rubicola, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 - kląskawki. Wersja: 2019-10-12. [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-06-10].
- ↑ a b c d Collar, N.: Common Stonechat (Saxicola torquatus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
- ↑ T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.
- ↑ Kuczyński L., Chylarecki P.: Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski. Rozmieszczenie, wybiórczość siedliskowa, trendy. Warszawa: GIOŚ, 2012. ISBN 978-83-61227-40-3.
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
- ↑ a b Lars Svensson i inni, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Wydanie III, poprawione i zaktualizowane, Przewodnik Collinsa, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 304,305, ISBN 978-83-7763-647-3 [dostęp 2024-03-02].
- ↑ Michał Radziszewski i inni red., Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski: przewodnik ornitologa, Bełchatów : Warszawa: Fenix ; PZWL Wydawnictwo Lekarskie Sp. z o.o, 2022, s. 257, ISBN 978-83-65808-48-6 [dostęp 2024-03-02].
- ↑ a b W Czerwonej Księdze IUCN figuruje w starszym ujęciu systematycznym jako Saxicola torquatus: BirdLife International, Saxicola torquatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-06-10] (ang.).
- ↑ Frank Gill, David Donsker (red.): Chats, Old World flycatchers. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-09-12]. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk, Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 597–600, ISBN 83-919626-1-X.
- Andrzej Kruszewicz, Ptaki Polski. T. 2, Warszawa: Multico, 2005, s. 87-88, ISBN 83-7073-360-3, ISBN 978-83-7073-360-5, OCLC 749713075.
- Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany, Paul Sterry, Richard Allen (ilustr.), Emil Gola (tłum.), Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 294, ISBN 83-7311-826-8, OCLC 749151835.
- Lars Jonsson, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Magnus Ullman i inni, wyd. 3, Warszawa: Muza SA, 2006, s. 394, ISBN 83-7319-927-6, OCLC 749649489.
- Klaus Richarz, Anne Puchta, Ptaki – Przewodnik, Warszawa: Muza SA, 2006, s. 296, ISBN 83-7495-018-8, ISBN 978-83-7495-018-3.
- M. Wink, H. Sauer-Gürth, E. Gwinner. Evolutionary relationships of stonechats and related species inferred from mitochondrial-DNA sequences and genomic fingerprinting. „British Birds”. 95, s. 349–355, 2002. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).