Kaplica Szafrańców na Wawelu
 nr rej. A7 (nr rej. Wzgórza Wawelskiego)
| |||||||||
| kaplica | |||||||||
 Wnętrze kaplicy | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia |
Parafia archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie | ||||||||
| Wezwanie | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||
Położenie na mapie Krakowa  | |||||||||
 50°03′16,17″N 19°56′06,86″E/50,054492 19,935239
| |||||||||
Kaplica Szafrańców, zwana także Doktorów, Akademicką oraz Radziwiłła, pod wezwaniem Ofiarowania Najświętszej Marii Panny, św. Szczepana i św. Aleksego Wyznawcy[1] – jedna z dziewiętnastu kaplic katedry wawelskiej. Znajduje się w południowej nawie bocznej, pomiędzy kaplicami Wazów a Potockich. Stanowi przyziemie wieży Wikaryjskiej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wnętrze począwszy od XIV do XV wieku przeznaczone było na kapitularz. W 1420 roku dokonano przebudowy na kaplicę z fundacji kanonika katedralnego, a późniejszego biskupa kujawskiego Jana Szafrańca i jego brata Piotra Szafrańca Starszego – podkomorzego krakowskiego, którzy ufundowali w niej ołtarz pod wezwaniem Ciała Pańskiego. Pochowani w niej zostali obaj fundatorzy: Jan[2] i Piotr[3] Szafrańcowie. Początkiem XVII wieku obiekt przeszedł pod opiekę Kolegium Prawników Uniwersytetu Krakowskiego. W 1655 roku kaplicę zasklepiono, a pomiędzy rokiem 1692 i 1702 dokonano przebudowy nakładem uniwersytetu, którą kierował kanonik katedralny Sebastian Piskorski (kierował on także przebudową kościoła akademickiego św. Anny w Krakowie). Wówczas wstawiono nowy ołtarz marmurowy z krucyfiksem alabastrowym i rzeźbami Apostołów, usytuowanymi po bokach, a także portal (również marmurowy). Kolejną restauracje przeprowadzono około 1769 roku sumptem kanonika katedralnego Antoniego Żołędziowskiego, kiedy wzniesiono nowy ołtarz oraz portal. W latach 1902–1906 kaplica przeszła odnowę kosztem rodziny Radziwiłłów.
Architektura
[edytuj | edytuj kod]
Do kaplicy prowadzi późnobarokowy portal (nawa południowa) projektu Franciszka Placidiego. W nim umieszczona jest neorokokowa brązowa krata ażurowa z herbem Trąby (Radziwiłłów), zaprojektowana w 1907 roku przez Zygmunta Hendla. Ściany pokrywa polichromia pędzla Józefa Mehoffera z lat 1906–1908. Z 1908 roku pochodzi witraż (ściana południowa), również autorstwa Józefa Mehoffera. Przedstawia on Matkę Boską Ostrobramską wraz z herbem Starykoń (stanowiącym wkomponowany fragment z XV wieku). Barokowy ołtarz (ściana wschodnia) powstał w latach 1769–1772 w oparciu o projekt Franciszka Placidiego. W nim umiejscowiony jest obraz Święty Jan Kanty. W niszy przy ścianie zachodniej znajduje się nagrobek kardynała Jerzego Radziwiłła, wykonany z brązu w 1904 roku przez Piusa Welońskiego. Spoczywający w pozie sansowinowskiej kardynał, wspiera się prawą ręką na grzbiecie orła. W prawej natomiast trzyma otwartą książkę. Radziwiłł ubrany jest w strój liturgiczny oraz w infułę i racjonał. Posąg spoczywa na tumbie, która z kolei stoi na postumencie, na którym widnieją napisy: ERECTUM MUNIFICENTA PRINCIPUM RADZIVIELORUM. Kompozycja ustawiona jest w półkoliście zamkniętej niszy z kwiatonami, ujętej w pilastry korynckie, wsparte na cokołach. Całość opiera się na podstawie. W obiekcie znajdują się także marmurowe epitafia ścienne profesorów i kanoników katedralnych.
-
Romańskie przyziemie Wieży Srebrnych Dzwonów – kaplica Szafrańców od zewnątrz -
Witraż w oknie kaplicy -
Pomnik kardynała Jerzego Radziwiłła
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ B. Przybyszewski, Katedra krakowska w XVIII stuleciu, Biblioteka Kapitulna na Wawelu, tom 3, Kraków 2012
- ↑ Elżbieta Knapek: Jan Szafraniec z Pieskowej Skały herbu Starykoń. [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [on-line]. 2009. [dostęp 2024-04-22].
- ↑ Jerzy Sperka, Szafrańcowie herbu Stary Koń. Z dziejów kariery i awansu w późnośredniowiecznej Polsce., Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2001, s. 233,258.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kuczman Kazimierz: Wzgórze Wawelskie. Przewodnik. Wydanie 2. Kraków 1988.
- Rożek Michał: Krakowska katedra na Wawelu. Przewodnik dla zwiedzających. Wydanie 3. Kraków 1989.
- Rożek M.: Katedra Wawelska w XVII wieku. Wydanie 1. Warszawa 1991, ISBN 83-08-00198-X.