Kanianka

Kanianka
	; Kanianka pospolita
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	psiankowce
Rodzina	powojowate
Rodzaj	kanianka
	Nazwa systematyczna
	Cuscuta L.; Sp. Pl. 124. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Cuscuta europaea L.
Synonimy
	Buchingera F.W.Schultz; Cassutha J.Bauhin; Cassytha Gray; Cuscutina Pfeiff.; Dactylepis Raf.; Engelmannia Pfeiff.; Epilinella Pfeiff.; Epithymum Opiz; Eronema Raf.; Grammica Lour.; Kadaras Raf.; Kadula Raf.; Kadurias Raf.; Lepidanche Engelm.; Lepimenes Raf.; Monogynella Des Moul.; Nemepis Raf.; Pentake Raf.; Pfeifferia Buchinger; Schrebera L.; Succuta Des Moul.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kanianka (Cuscuta L.) – rodzaj roślin należący do rodziny powojowatych (Convolvulaceae). Obejmuje ponad 200 gatunków^[4]. Rodzaj jest kosmopolityczny. Trzy gatunki występują w Polsce jako rodzime, 7 dalszych zostało introdukowanych trwale lub przejściowo^[5]. Są to pnące, bezzieleniowe rośliny pasożytnicze. Niektóre uważane są za szkodliwe chwasty, chociaż szkody w uprawach i spadki plonów powodowały raczej w przeszłości – współcześnie są kontrolowane, ewentualnie stwarzają nadal problemy w strefie międzyzwrotnikowej^[6]^[7]. C. chinensis wykorzystywana jest jako roślina lecznicza^[6].

Rozmieszczenie geograficzne

Większość gatunków występuje w Ameryce Północnej i Południowej, pozostałe w Europie (17 gatunków^[6]) i Azji (w tym w Chinach 11 gatunków)^[8].

Gatunki flory Polski^[5]

Po nazwie naukowej według listy krajowej^[5], podane zostało ujęcie systematyczne według Plants of the World online (jeśli jest odmienne)^[4]

kanianka amerykańska Cuscuta gronovii Willd. ex Schult. – efemerofit
kanianka kielichowata Cuscuta cesatiana Bertol. ≡ Cuscuta australis var. cesatiana (Bertol.) Yunck. – efemerofit
kanianka koniczynowa Cuscuta trifolii Bab. & Gibson ≡ Cuscuta epithymum subsp. epithymum – antropofit zadomowiony
kanianka lnowa Cuscuta epilinum Weihe ex Boenn. – antropofit wymarły
kanianka macierzankowa Cuscuta epithymum L.
kanianka polna Cuscuta campestris Yunck. – antropofit zadomowiony
kanianka południowa Cuscuta australis R. Br. – efemerofit
kanianka pospolita, kanianka europejska Cuscuta europaea L.
kanianka wielka Cuscuta lupuliformis Krock.
kanianka wonna Cuscuta suaveolens Ser. – efemerofit

Morfologia

Pokrój: Pnące rośliny zielne o pędach zakorzenionych tylko krótkotrwale, owijających się wokół podpór, w tym żywicieli, do których przymocowują się za pomocą ssawek (haustoriów) i którymi pobierają od nich substancje odżywcze. Pędy kanianek są cienkie, zwykle jaskrawo zabarwione^[6], żółto i czerwono, nagie^[8] i osiągają czasem znaczną długość (u gatunku z Kostaryki do 500 m długości)^[6].
Liście: Silnie zredukowane do małych, niezielonych łusek^[8].
Kwiaty: Drobne, krótkoszypułkowe lub siedzące, zebrane w gęste, kulistawe pęczki, w grona, kłosy i wierzchotki. Kwiaty są promieniste, obupłciowe, 4- i 5-krotne. Działki kielicha są wolne lub zrośnięte tylko u nasady. Korona ma kształt kulisty, urnowaty, rurkowaty lub dzwonkowaty, wewnątrz z frędzlowatymi lub ząbkowanymi łuskami u nasady rurki. Pręcików jest tyle ile łatek korony – umieszczone są względem nich przemiennie. Zalążnia jest dwukomorowa, z dwoma zalążkami w każdej z komór. Słupki w liczbie jednego lub dwóch, zawsze jednak z dwoma znamionami, choć czasem złączonymi^[8].
Owoce: Kulistawe lub jajowate, suche lub nieco mięsiste torebki zawierające od 1 do 4 nasion^[8].

Biologia

Rośliny jednoroczne, rzadziej wieloletnie. Pasożytnicze niemal bezzieleniowe. Owijają się dookoła roślin żywicielskich, z których czerpią wodę i związki organiczne za pomocą ssawek wyrastających z łodygi. Ssawki wrastają do wiązek przewodzących rośliny żywicielskiej^[7].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Jedyny rodzaj w monotypowym plemieniu Cuscuteae wchodzącym w skład rodziny powojowatych (Convolvulaceae)^[2]^[9].

Wykaz gatunków ^[4]

Cuscuta abyssinica A.Rich.
Cuscuta acuta Engelm.
Cuscuta acutiloba Engelm.
Cuscuta africana Willd.
Cuscuta alata Brandegee
Cuscuta alataloba Yunck.
Cuscuta americana L.
Cuscuta andina Phil.
Cuscuta angulata Engelm.
Cuscuta appendiculata Engelm.
Cuscuta approximata Bab.
Cuscuta argentinana Yunck.
Cuscuta atrans Feinbrun
Cuscuta australis R.Br. – kanianka południowa
Cuscuta azteca Costea & M.A.R.Wright
Cuscuta babylonica Aucher ex Choisy
Cuscuta balansae Boiss. & Reut. ex Yunck.
Cuscuta basarabica Buia
Cuscuta bella Yunck.
Cuscuta bifurcata Yunck.
Cuscuta blepharolepis Welw. ex Hiern
Cuscuta boldinghii Urb.
Cuscuta boliviana Yunck.
Cuscuta bonafortunae Costea & I.García
Cuscuta brachycalyx (Yunck.) Yunck.
Cuscuta bracteata Engelm.
Cuscuta brevistyla A.Braun ex A.Rich.
Cuscuta bucharica Palib.
Cuscuta burrellii Yunck.
Cuscuta californica Hook. & Arn.
Cuscuta callinema Butkov
Cuscuta camelorum Pavlov
Cuscuta campestris Yunck. – kanianka polna
Cuscuta capitata Roxb.
Cuscuta carnosa Costea & I.García
Cuscuta cassytoides Nees ex Engelm.
Cuscuta castroviejoi M.A.García
Cuscuta ceanothi Behr
Cuscuta cephalanthi Engelm.
Cuscuta chapalana Yunck.
Cuscuta chilensis Ker Gawl.
Cuscuta chinensis Lam.
Cuscuta chittagongensis Sengupta, M.S.Khan & Huq
Cuscuta choisiana Yunck.
Cuscuta cockerellii Yunck.
Cuscuta colombiana Yunck.
Cuscuta compacta Juss. ex Choisy
Cuscuta convallariiflora Pavlov
Cuscuta corniculata Engelm.
Cuscuta coryli Engelm.
Cuscuta corymbosa Ruiz & Pav.
Cuscuta costaricensis Yunck.
Cuscuta cotijana Costea & I.García
Cuscuta cozumeliensis Yunck.
Cuscuta cristata Engelm.
Cuscuta cuspidata Engelm. & A.Gray
Cuscuta decipiens Yunck.
Cuscuta deltoidea Yunck.
Cuscuta dentatasquamata Yunck.
Cuscuta denticulata Engelm.
Cuscuta desmouliniana Yunck.
Cuscuta difficilis Stefanovic & Costea
Cuscuta draconella Costea & M.A.R.Wright
Cuscuta durangana Yunck.
Cuscuta elpassiana Pavlov
Cuscuta epilinum Weihe – kanianka lnowa
Cuscuta epithymum (L.) L. – kanianka macierzankowa
Cuscuta erosa Yunck.
Cuscuta europaea L. – kanianka pospolita
Cuscuta exaltata Engelm.
Cuscuta ferganensis Butkov
Cuscuta flossdorfii Hicken
Cuscuta foetida Kunth
Cuscuta friesii Yunck.
Cuscuta gennesaretana Sroëlov ex Feinbr. & S.Taub
Cuscuta gerrardii Baker
Cuscuta gigantea Griff.
Cuscuta glabrior (Engelm.) Yunck.
Cuscuta globiflora Engelm.
Cuscuta globosa Ridl.
Cuscuta globulosa Benth.
Cuscuta glomerata Choisy
Cuscuta goyaziana Yunck.
Cuscuta gracillima Engelm.
Cuscuta grandiflora Kunth
Cuscuta gronovii Willd. ex Schult. – kanianka amerykańska
Cuscuta gymnocarpa Engelm.
Cuscuta harperi Small
Cuscuta haughtii Yunck.
Cuscuta haussknechtii Yunck.
Cuscuta hitchcockii Yunck.
Cuscuta howelliana P.Rubtzov
Cuscuta hyalina Roth
Cuscuta iguanella Costea & I.García
Cuscuta incurvata Progel
Cuscuta indecora Choisy
Cuscuta insolita Costea & I.García
Cuscuta insquamata Yunck.
Cuscuta jalapensis Schltdl.
Cuscuta janarthanamii Kolte, A.Deshp. & Kambale
Cuscuta japonica Choisy
Cuscuta jepsonii Yunck.
Cuscuta karatavica Pavlov
Cuscuta kilimanjari Oliv.
Cuscuta kotschyana Boiss.
Cuscuta krishnae Udayan & Robi
Cuscuta kurdica Engelm.
Cuscuta lacerata Yunck.
Cuscuta legitima Costea & M.A.R.Wright
Cuscuta lehmanniana Bunge
Cuscuta leptantha Engelm.
Cuscuta letourneuxii Trab.
Cuscuta liliputana Costea & M.A.R.Wright
Cuscuta lindsayi Wiggins
Cuscuta longiloba Yunck.
Cuscuta lophosepala Butkov
Cuscuta lucidicarpa Yunck.
Cuscuta lupuliformis Krock. – kanianka wielka
Cuscuta macrocephala Schaffner ex Yuncker
Cuscuta macrolepis R.C.Fang & S.H.Huang
Cuscuta macvaughii Yunck.
Cuscuta maroccana Trab.
Cuscuta membranacea Yunck.
Cuscuta mesatlantica Dobignard
Cuscuta mexicana Yunck.
Cuscuta micrantha Choisy
Cuscuta microstyla Engelm.
Cuscuta mitriformis Engelm. ex Hemsl.
Cuscuta modesta Costea & M.A.R.Wright
Cuscuta monogyna Vahl
Cuscuta montana Costea & M.A.R.Wright
Cuscuta natalensis Baker
Cuscuta nevadensis I.M.Johnst.
Cuscuta nitida E.Mey. ex Choisy
Cuscuta nivea M.A.García
Cuscuta obtusata (Engelm.) Trab.
Cuscuta obtusiflora Kunth
Cuscuta occidentalis Millsp.
Cuscuta odontolepis Engelm.
Cuscuta odorata Ruiz & Pav.
Cuscuta orbiculata Yunck.
Cuscuta ortegana Yunck.
Cuscuta pacifica Costea & M.A.R.Wright
Cuscuta paitana Yunck.
Cuscuta palaestina Boiss.
Cuscuta palustris Yunck.
Cuscuta pamirica Butkov
Cuscuta parodiana Yunck.
Cuscuta partita Choisy
Cuscuta parviflora Engelm.
Cuscuta pauciflora Phil.
Cuscuta pedicellata Ledeb.
Cuscuta pellucida Butkov
Cuscuta pentagona Engelm.
Cuscuta peruviana Yunck.
Cuscuta planiflora Ten.
Cuscuta plattensis A.Nelson
Cuscuta platyloba Progel
Cuscuta polyanthemos Schaffner ex Yuncker
Cuscuta polygonorum Engelm.
Cuscuta potosina Schaffner ex S.Watson
Cuscuta prismatica Pav. ex Choisy
Cuscuta psorothamnensis Stefanovic, M.A.García & Costea
Cuscuta pulchella Engelm.
Cuscuta punana Costea & M.A.R.Wright
Cuscuta purpurata Phil.
Cuscuta purpusii Yunck.
Cuscuta pusilla Phil. ex Yunck.
Cuscuta racemosa Mart.
Cuscuta rausii M.A.García
Cuscuta reflexa Roxb.
Cuscuta rojasii Hunz.
Cuscuta rostrata Shuttlew. ex Engelm. & A.Gray
Cuscuta rostricarpa Yunck.
Cuscuta rotundiflora Hunz.
Cuscuta rubella Yunck.
Cuscuta rugosiceps Yunck.
Cuscuta runyonii Yunck.
Cuscuta ruschanica Yunusov
Cuscuta rustica Hunz.
Cuscuta salina Engelm.
Cuscuta sandwichiana Choisy
Cuscuta santapaui Banerji & S.Das
Cuscuta scandens Brot.
Cuscuta schlechteri Yunck.
Cuscuta serrata Yunck.
Cuscuta sharmanum Mukerjee & P.K.Bhattach.
Cuscuta sidarum Liebm.
Cuscuta somaliensis Yunck.
Cuscuta squamata Engelm.
Cuscuta stenocalycina Palib.
Cuscuta stenolepis Engelm.
Cuscuta strobilacea Liebm.
Cuscuta suaveolens Ser. – kanianka wonna
Cuscuta suksdorfii Yunck.
Cuscuta syrtorum Arbajeva
Cuscuta taimensis P.P.A.Ferreira & Dettke
Cuscuta tasmanica Engelm.
Cuscuta tatei Yunck.
Cuscuta timida Costea & M.A.R.Wright
Cuscuta timorensis Decne. ex Engelm.
Cuscuta tinctoria Mart. ex Engelm.
Cuscuta tolteca Costea & M.A.R.Wright
Cuscuta triumvirati Lange
Cuscuta tuberculata Brandegee
Cuscuta umbellata Kunth
Cuscuta umbrosa Beyr. ex Hook.
Cuscuta vandevenderi Costea & M.A.R.Wright
Cuscuta veatchii Brandegee
Cuscuta victoriana Yunck.
Cuscuta violacea Rajput & Syeda
Cuscuta volcanica Costea & I.García
Cuscuta warneri Yunck.
Cuscuta werdermannii Hunz.
Cuscuta woodsonii Yunck.
Cuscuta xanthochortos Mart. ex Engelm.
Cuscuta yucatana Yunck.
Cuscuta yunckeriana Hunz.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
↑ ^a ^b ^c ^d Cuscuta L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-27].
↑ ^a ^b ^c ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 66-67, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 251, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b Alicja Szweykowska; Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Fang Rhui-cheng; Lytton J. Musselman, Uzi Plitmann: Cuscuta Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-08-15].
↑ Genus Cuscuta L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-27].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].

[powo-4] Cuscuta L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-27].

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 66-67, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[mabb-6] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 251, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[szwey-7] Alicja Szweykowska; Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.

[china-8] Fang Rhui-cheng; Lytton J. Musselman, Uzi Plitmann: Cuscuta Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-08-15].

[grin-9] Genus Cuscuta L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-27].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]