Jezioro Tyberiadzkie

Jezioro Tyberiadzkie

יָם כִּנֶּרֶת

Genezaret

Zdjęcie satelitarne Jeziora Tyberiadzkiego
Położenie
Państwo	Izrael
Miejscowości nadbrzeżne	Tyberiada
Wysokość lustra	–209 m n.p.m.
Morfometria
Powierzchnia	166 km²
Wymiary • max długość • max szerokość	21 km 13 km
Głębokość • średnia • maksymalna	25,6 m 43 m
Objętość	4 km³
Hydrologia
Zasolenie	0,215-0,38‰
Rzeki zasilające	Jordan
Rodzaj jeziora	słodkie
Położenie na mapie Izraela Jezioro Tyberiadzkie
32°48′N 35°35′E

Widok od strony Tyberiady

Widok w kierunku góry Hermon

Jezioro Tyberiadzkie

Jezioro Tyberiadzkie, Jezioro Galilejskie, Genezaret (hebr. ‏יָם כִּנֶּרֶת‎, Jam Kinneret; arab. ‏بحيرة طبريا‎, Buhajrat Tabarijja) – największe jezioro słodkowodne Izraela, położone na północy kraju w Galilei. Czasem nazywane Morzem Galilejskim, jednak w rzeczywistości jest to jezioro przepływowe, przez które przepływa rzeka Jordan stanowiąca wraz z jeziorem podstawowe źródło wody dla Izraela. System wodnych rurociągów transportuje wodę z północy kraju na południe z Jeziora Tyberiadzkiego aż na pustynię Negew.

Nazwa

Bardzo często Jezioro Tyberiadzkie jest nazywane jeziorem Genezaret albo Jeziorem Galilejskim, czasami Morzem Galilejskim. We współczesnym języku hebrajskim jest znane pod swoją biblijną nazwą: morze Kinneret (hebr. ‏יָם כִּנֶּרֶת‎, Jam Kinneret).

Nazwa Galilea odnosi się do regionu Galilei, w której jest geograficznie położone. Natomiast nazwa Kinneret prawdopodobnie pochodzi od hebrajskiego słowa kinnor (harfa albo lira) i odnosi się do kształtu jeziora. Religijne teksty chrześcijańskie i teksty biblijne nazywają je jeziorem Genezaret, co odnosi się do małej żyznej równiny położonej po zachodniej stronie jeziora.

Arabowie nazywają jezioro Buhajrat Tabarijja (‏بحيرة طبريا‎), co oznacza Jezioro Tyberiadzkie, od nazwy miasta Tyberiada.

Dane geograficzne

Jezioro ma obwód około 53 km, długość 21 km i szerokość 13 km. Całkowita powierzchnia jeziora wynosi 166 km², maksymalna głębokość 43 m. Jest to najniżej położone jezioro słodkowodne na Ziemi (209 m p.p.m.).

Znajduje się ono w depresji, w tak zwanej dolinie ryftowej, 213 m p.p.m. Tektoniczny Rów Jordanu powstał w wyniku rozdzielenia się płyt tektonicznych afrykańskiej i arabskiej. Cały obszar podlega częstym trzęsieniom ziemi, a w przeszłości był to obszar aktywności wulkanicznej. Świadczą o tym liczne skały bazaltowe i magmowe. Powstałe w tym miejscu jezioro, z wyjątkiem części południowej i północno-wschodniej, jest otoczone stromymi zboczami, które wznoszą się na wysokość około 200 m n.p.m. po stronie zachodniej i 300 m po stronie wschodniej. Jest zasilane licznymi małymi strumieniami, jednak jej głównym źródłem wody jest rzeka Jordan, która wpada do jeziora w jego północnym krańcu, a wypada w południowym.

Z uwagi na niskie położenie w tym rejonie jest zazwyczaj bardzo ciepło, zarówno latem, jak i w zimie. Podczas gorącego lata temperatura wody dochodzi nawet do 33 °C. Jednak niskie położenie i otoczenie wysokich wzgórz powodują, że nad jeziorem pojawiają się nagłe i gwałtowne burze.

Nad jeziorem leży miasto Tyberiada. Na północy znajduje się interesujący region Tabga i wykopaliska archeologiczne w Korozain, Kafarnaum oraz w Betsaidzie. Na południowym krańcu jeziora znajduje się pierwszy kibuc Deganja Alef, założony w 1910 roku.

Panorama Jeziora Tyberiadzkiego

Informacje hydrologiczne

Jezioro Tyberiadzkie jest zasilane przez rzekę Jordan, która w górnym swoim biegu jest zasilana przez trzy strumienie: Hasbani spływający z gór Libanu (średni roczny przepływ wody 125 mln m³/rok), Banjas spływający ze Wzgórz Golan (średni roczny przepływ wody 125 mln m³/rok) oraz Dan spływający z góry Hermon (średni roczny przepływ wody 250 mln m³/rok). Dodatkowo, małe górskie strumienie spływające z Górnej Galilei (średni roczny przepływ wody 140 mln m³/rok) zasilają rzekę Jordan, która przepływając przez Dolinę Hula pozostawia w systemie irygacyjnym 100 mln m³/rok. W rezultacie do Jeziora Tyberiadzkiego dociera 540 mln m³ wody/rok.

Dodatkowo do jeziora dochodzą wiosenne okresowe strumienie (65 mln m³/rok), opady atmosferyczne (65 mln m³/rok) oraz lokalne dopływy (70 mln m³/rok). Daje to razem przyrost o 740 mln m³ wody/rok.

Z Jeziora Tyberiadzkiego po stronie południowej wypływa rzeka Jordan (70 mln m³ wody/rok). Krajowy system wodny zabiera 500 mln m³ wody/rok, a parowanie 270 mln m³ wody/rok.

Temperatura wody w kolejnych miesiącach roku (w °C) – średnia pomiarów z lat 1969–1983: głębokość w m I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 0 15,7 14,7 16,0 19,4 23,2 26,7 27,9 28,6 28,4 26,3 22,3 18,0 5 15,7 14,7 15,4 18,7 22,6 25,9 27,4 28,3 28,2 26,2 22,3 18,0 10 15,7 14,7 15,0 17,7 21,5 24,7 27,1 28,1 28,1 26,2 22,3 18,0 15 15,7 14,6 14,7 16,7 19,2 21,5 24,6 26,5 27,3 26,0 22,3 18,0 20 15,7 14,6 14,5 15,9 17,4 17,4 17,7 18,6 20,3 21,8 20,8 17,6 Źródło danych: World Lakes Database. pH wody w kolejnych miesiącach roku – średnia pomiarów z lat 1969–1983: głębokość w m I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 0-12 8,0 8,3 8,6 8,7 8,8 8,9 8,7 8,6 8,6 8,5 8,3 8,0 12-22 8,0 8,1 8,1 7,9 7,9 8,0 8,0 7,9 7,9 7,9 7,9 8,0 22-32 7,9 8,1 8,0 7,7 7,7 7,6 7,6 7,5 7,5 7,5 7,7 7,7 Źródło danych: WorldLakes Database.

Zanieczyszczenie

Od 2000 roku przeprowadzane są rutynowe pomiary dopływu substancji toksycznych do Jeziora Tyberiadzkiego. Pomiary wykazały dopływ związków chemicznych stosowanych w rolnictwie (pestycydy), jednak nie zaobserwowano odkładania się jakichkolwiek osadów pestycydów w jeziorze.

W ostatnich latach doszło do kilku przypadków otrucia ryb. Dochodzenia wykazały, że przyczyną ich było przypadkowe zanieczyszczenie wód dopływowych jeziora różnymi związkami chemicznymi, powstałymi na przykład w wyniku mycia cystern. Realizowane projekty ochrony środowiska zmierzają do nieustannego podnoszenia świadomości tego problemu. Wszystkie nadbrzeżne osady ludzkie posiadają systemy kanalizacji i prawie wszystkie mają stacje oczyszczania wody (90%). Wody Jeziora Tyberiadzkiego są czyste.

Historia

Starożytny szlak handlowy Via Maris przebiegający przez okolice Jeziora Tyberiadzkiego

Rybacy na Jeziorze Tyberiadzkim – 1890–1900

Na brzegach Jeziora Tyberiadzkiego, koło miejscowości Tabgha, odnaleziono szczątki człowieka neandertalskiego.

W czasach starożytnych w rejonie jeziora przebiegał ważny szlak handlowy Via Maris, który łączył starożytny Egipt z imperiami położonymi na północy. Grecy, Machabeusze i Rzymianie założyli nad jeziorem liczne miasta, takie jak: Gadara, Tyberiada i Hippos. Żydowski historyk Józef Flawiusz opisał dobrze prosperujące rybactwo z 230 łodziami regularnie łowiącymi ryby na jeziorze.

Większość z apostołów Jezusa Chrystusa pochodziła z rybackich miejscowości położonych nad Jeziorem Tyberiadzkim. W tamtych czasach istniało tam wiele osad połączonych z sobą drogami i powiązaniami handlowymi. W ogólny sposób Ewangelia Marka 1:14-20, Ewangelia Mateusza 4:18-22 i Ewangelia Łukasza 5:1-11 opisują sposób powołania przez Jezusa swoich apostołów nad brzegami jeziora – Szymon i jego brat Andrzej oraz bracia Jakub i Jan byli rybakami. Najsłynniejsze kazanie na górze również było wygłoszone nad jeziorem, tak jak i liczne dokonywane przez Jezusa cuda i uzdrowienia chorych. To właśnie z tych powodów Jezioro Tyberiadzkie ma duże znaczenie dla chrześcijan.

Po żydowskim powstaniu przeciwko Rzymianom w 135 wszyscy Żydzi zostali usunięci z Jerozolimy. To właśnie wtedy nowym centrum żydowskiej kultury i nauki stał się region Jeziora Tyberiadzkiego, w szczególności miasto Tyberiada. Spisano tutaj treść Talmudu Palestyńskiego.

W okresie panowania Bizancjum jezioro stało się ważnym punktem dla przybywających do Palestyny chrześcijańskich pielgrzymów. Do ich obsługi powstały tutaj liczne gospody z miejscami noclegowymi. W 634 arabski kalif Umar ibn al-Chattab zdobył Palestynę. Arabowie nie przywiązywali wagi do miejsc kultu chrześcijańskiego i utrudniali pielgrzymowanie do takich miejsc położonych nad Jeziorem Tyberiadzkim. Jednak znaczenie jeziora nie podupadło, gdyż na początku VIII wieku stało się ono popularnym miejscem spędzania zimy.

W latach 1099–1291 Palestyna znajdowała się pod panowaniem krzyżowców, którzy około 1140 wybudowali w pobliżu twierdzę Belvoir. W 1187 roku Saladyn pokonał krzyżowców w bitwie pod Hittin, w dużej mierze dzięki temu, że odciął chrześcijańskie wojska od pitnej wody Jeziora Tyberiadzkiego.

W 1250 władzę nad Palestyną objęli Mamelucy, a w 1517 Turcy osmańscy. W tym czasie znaczenie jeziora podupadło, a większość nadbrzeżnych osad opustoszało. Jedynie Tyberiada utrzymywała swoje znaczenie i rozwijała się jako ośrodek rybołówstwa i handlu.

Czasy współczesne

W 1909 żydowscy pionierzy założyli swoją pierwszą osadę w rejonie jeziora – był to kibuc Kewucat Kinneret. Później pionierzy z Kinneret założyli kibuc Deganja Alef, który stał się chlubą całego ruchu syjonistycznego.

Podczas I wojny światowej cała Palestyna została zajęta przez wojska brytyjskie. W 1920 utworzono Brytyjski Mandat Palestyny, w skład którego wchodziło Jezioro Tyberiadzkie. W 1923 Brytyjczycy zawarli porozumienie z Francuzami o zmianie granic pomiędzy Francuskim Mandatem Syrii a Brytyjskim Mandatem Palestyny. Brytyjczycy oddali wzgórza Golan w zamian za północną część Doliny Jordanu. W ten sposób granica przesunęła się na północno-wschodni brzeg Jeziora Tyberiadzkiego.

W 1947 roku ONZ podjęła decyzję o podziale Palestyny. Według tego planu jezioro miało znaleźć się w państwie izraelskim. Podczas wojny domowej w Palestynie w całej okolicy jeziora doszło do licznych starć żydowskich milicji z miejscowymi Arabami. Od 1948 jezioro należy do Izraela.

Gospodarka

Mapa polityczna regionu Jeziora Tyberiadzkiego

Jezioro Tyberiadzkie

W 1964 Izrael wybudował krajowy system wodny doprowadzający wodę z Jeziora Tyberiadzkiego do siedzib ludności na południu kraju. Woda jest doprowadzana także na Zachodni Brzeg i do Jordanii (warunki traktatu pokojowego izraelsko-jordańskiego). W ten sposób jezioro stało się głównym zbiornikiem wody pitnej dla całego regionu. Rosnące zapotrzebowanie na wodę i kolejne bezdeszczowe zimy powodują jednak zmniejszanie się ilości wody, która czasami spada do niebezpiecznie niskiego poziomu. Jest to źródłem dużego zaniepokojenia w Izraelu. Ten największy rezerwuar wody pitnej w regionie jest punktem zapalnym licznych sporów pomiędzy Syrią, Libanem i Izraelem. Szczególnie mocno o prawo korzystania z wody jeziora upomina się Syria, dążąca do odzyskania wzgórz Golan.

Obecnie turystyka jest najważniejszą gałęzią gospodarki w rejonie jeziora. Cała okolica jest bardzo popularnym miejscem wypoczynku. Wybudowano tu liczne ośrodki wypoczynkowe. Szczególnie atrakcyjne dla turystów jest miasto Tyberiada, które każdego roku odwiedza ponad milion osób z całego świata. W rejonie Tyberiady występują gorące źródła wód mineralnych, w których występuje radon. Inne osady położone nad brzegami jeziora wyspecjalizowały się w rybołówstwie lub rolnictwie, szczególnie w uprawach bananów.

Fauna i flora

Spośród makrofitów zanurzonych największą rolę odgrywa wywłócznik kłosowy i jezierza morska. Wody jeziora cechują się dużym bogactwem gatunkowym ryb. Odławia się tutaj cefale, Barbus longiceps, Acanthobrama terraesanctae, tilapie galilejskie (Sarotherodon galilaeus) i złote, które są lepiej znane pod nazwą ryby św. Piotra. Na brzegach akwenu wśród szuwarów trzciny pospolitej i lasecznicy trzcinowatej żyją licznie: mewy, perkozy, pelikany i inne gatunki ptactwa. O czystości wody najlepiej świadczy obfitość występowania żółwi, raków rzecznych i innych skorupiaków. Okoliczne zbocza przez połowę roku są nagie i przypominają step, jednak wiosną rozkwitają podzwrotnikową roślinnością. Na okolicznych łąkach rozkwitają oleandry. W okolicy znajdują się liczne plantacje bananów, awokado i innych owoców.

W kibucu Dan znajduje się centrum przyrodnicze, w którym zgromadzono eksponaty fauny i flory z całej Galilei. Audiowizualne prezentacje dają możliwość poznania najbardziej charakterystycznych naturalnych cech regionu.

Instytucje prawne

Zagadnienia związane z gospodarką wodną Jeziora Tyberiadzkiego reguluje Prawo Wody z 1959 roku. Odpowiedzialnymi za realizację i egzekwowanie prawa są: Komisarz Wody, Minister Rolnictwa, Kinneret Authority (utworzony w 1972). Lokalne władze samorządowe odpowiedzialne są za kontrolowanie jakości wody w dopływach oraz w jeziorze. Wsparcie naukowe udziela The Yogal Alon Kinneret Limnological Laboratory of the Israel Oceanograghic and Limnological Research Ltd. utworzone w 1968 przez Ministerstwo Energii i Infrastruktury oraz International Centre for Warm Freshwater Research – utworzone w 1987. Dodatkowe wsparcie instytucjonalne zapewnia Mekorot Water Company utworzone w 1964.

Znaleziska archeologiczne

W lecie 1986 roku na dnie jeziora w pobliżu Migdal natrafiono na starożytną łódź. Poziom wody jeziora w roku 1985 był rekordowo niski. W rezultacie zwierciadło jeziora drastycznie się obniżyło, odsłaniając dość szeroki pas dna. Dwaj mieszkańcy pobliskiego kibucu Ginnosar, rodzeni bracia, wędrując po terenie poprzednio zalanym wodą, znaleźli trochę starych gwoździ i monet z brązu, oraz owalny zarys pogrążonego w błocie obiektu, który później okazał się łodzią z I w. n.e. o wymiarach 8,2 m długości i 2,3 m szerokości. W pobliżu znaleziono również resztki ceramiki, a w środku łodzi lampkę oliwną. Datowane metodą radiowęglową na okres między 100 p.n.e. a 67 n.e. znalezisko okrzyknięto łodzią Jezusa. W czasie prac restauratorskich wzniesiono wokół łodzi wał, a pod nią samą wydrążono tunele, w których umieszczono podpory z włókna szklanego a wrak zabezpieczono warstwą pianki poliuretanowej. Następnie po przerwaniu wału łódź popłynęła 300 metrów do miejsca, gdzie poddana została zabiegom konserwatorskim, które trwały 14 lat. Następnie osuszona łódź wykonana z 12 gatunków drewna została nasączona syntetycznym woskiem i przewieziona do muzeum Jigal Allona w Ginnosar na równinie Genezaret nad Jeziorem Galilejskim, gdzie udostępniono ją zwiedzającym. Kopia łodzi, zbudowana w Polsce przez szkutników z Pomorza i franciszkanina o. dra Antoniego Dudka z Prudnika, znajduje się nad Lednicą w ośrodku Ogólnopolskich Spotkań Młodych.

Zobacz też

• Galilea
• geografia Izraela

Bibliografia

• Enrico Galbiati, Filippo Serafini, Atlas historyczny Biblii, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2005. ISBN 83-7442-028-6.
• Świat – Atlas geograficzny, Wydawnictwo Piętka, Katowice 2006. ISBN 83-7345-172-2.

Linki zewnętrzne

• World Lakes Database entry for Sea of Galilee. ilec.or.jp. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-27)].
• Bibleplaces.com: Sea of Galilee
• Galeria zdjęć w Angielski
• Turystyka nad jeziorem Serwis izrael.badacz.org