Ibis płowy

Ibis płowy
	Theristicus caudatus
	(Boddaert, 1783)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	pelikanowe
Podrząd	ibisowce
Rodzina	ibisy
Rodzaj	Theristicus
Gatunek	ibis płowy
Synonimy
	Scolopax caudatus Boddaert, 1783;
	Scolopax caudatus Boddaert, 1783;
Podgatunki
	T. c. caudatus (Boddaert, 1783); T. c. hyperorius Todd, 1948;
	T. c. caudatus (Boddaert, 1783); T. c. hyperorius Todd, 1948;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ibis płowy^[3] (Theristicus caudatus) – gatunek ptaka z rodziny ibisów (Threskiornithidae). Występuje w Ameryce Południowej, na południe po północną Argentynę i Urugwaj. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Nazwę zgodną z zasadami nazewnictwa binominalnego ustalił Pieter Boddaert w 1783 – nazwał on ten gatunek Scolopax caudatus. Holotyp pochodził z Kajenny^[4]. Obecnie (2019) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza ibisa płowego w rodzaju Theristicus. Wyróżnia 2 podgatunki^[5], podobnie jak autorzy Handbook of the Birds of the World. Dawniej niektórzy autorzy uznawali ibisa płowego za jeden gatunek wraz z ibisem maskowym (T. melanopis) i ibisem Branickiego (T. branickii)^[6], przykładowo w monografiach Manual of Neotropical Birds (t. 1, 1977)^[7] i Storks, Ibises and Spoonbills of the World (1992)^[8]. Wśród ibisów z tej grupy występuje duża zmienność w rozmiarach ciała i upierzeniu. Choć między ptakami z niektórych populacji występują znaczące różnice w wyglądzie, zasięgi występowania poszczególnych populacji i wzajemne ich przeplatanie się są słabo poznane. Prawdopodobnie zmienność ma charakter klinowy, kwestia możliwości lepszego podzielenia T. caudatus i T. melanopis na poszczególne taksony jest niejasna^[8].

Podgatunki i zasięg występowania

IOC wyróżnia następujące podgatunki^[5]:

T. c. caudatus (Boddaert, 1783) – Kolumbia i Wenezuela po Gujanę Francuską, dalej na południe po Mato Grosso^[6] (południowo-zachodnia Brazylia), południowe granice zasięgu niepewne; znane są przygodne obserwacje z Panamy^[7] (pierwsza z 18 września 1950^[9])
T. c. hyperorius Todd, 1948 – wschodnia Boliwia po południowo-wschodnią Brazylię, Paragwaj, północną Argentynę i Urugwaj^[6]

Morfologia

Długość ciała wynosi 71–76 cm, masa ciała u dwóch zbadanych osobników: 1466 i 1550 g^[6]. Obszar wokół oka i po bokach szyi pokrywa naga czarna skóra^[7], u niektórych osobników z brodawkami. Wierzch ciała jest szary z nieznacznym zielonawym połyskiem. Pokrywy skrzydłowe barwy od jasnoszarej po białą, w locie widać je jako jasną plamę na skrzydle. Głowa i szyja wyraźnie odcinają się kolorystycznie. W okresie zalotów przybierają kolor żółty o głębokim odcieniu, z czasem bieleją, być może wskutek stopniowego niszczenia piór. Wierzch głowy rdzawocynamonowy, podobnie jak i czasami pióra na szyi. Spód ciała ciemny, odwrotnie niż u ibisów maskowych; ibisy płowe odróżnia też brak przepaski na piersi^[8]. U przedstawicieli podgatunku nominatywnego spód ciała jest smoliście czarny. Ogółem ich upierzenie wyróżnia ciemniejsza tonacja niż u reprezentantów T. c. hyperiorus, które mają spód ciała bardziej brązowawy^[7]. Lotki szare z zielonym połyskiem. Kuper i pokrywy podogonowe ciemne^[8]. Sterówki czarne, u T. c. caudatus z połyskiem raczej niebieskim, u T. c. hyperiorus – zielonym. Tęczówka i nogi czerwone^[7].

Ekologia i zachowanie

Środowiskiem życia ibisów płowych są otwarte tereny – sawanny, pola uprawne, rancha i lasy świetliste, ponadto zasiedlają niewielkie mokradła i obszary zalewowe^[6]. W Kolumbii występowały niegdyś (według stanu wiedzy w 1986) do 1600 m n.p.m., współcześnie – do 1000 m n.p.m.^[10] W Wenezueli do 300 m n.p.m.^[11] Izolowana populacja podgatunku T. c. hyperiorus żyje w Argentynie na wysokości 2000 m n.p.m. w Sierra de Córdoba w okolicy Córdoby^[8]. Ibisy płowe żywią się głównie owadami, jedzą również pajęczaki, pareczniki, płazy i małe gady, czasami też ssaki^[6]. Żerują samotnie, w parach lub luźnych grupach. Odpoczywają w izolowanych skupiskach drzew. Mogą być hałaśliwe, szczególnie w locie i nad ranem po grupowym spoczynku nocnym^[11].

Lęgi

Na wenezuelskim Llanos ibisy płowe gniazdują w porze suchej częściej niż większość przedstawicieli swojego rzędu^[6]. Inne źródło mówi, że w Llanos aktywne gniazda notuje się cały rok, choć najczęściej w marcu i październiku – pod koniec pory suchej i w porze deszczowej^[8]. W kolumbijskim departamencie Huila jedną samicę w kondycji lęgowej pozyskano na początku kwietnia^[10]. Ibisy płowe gniazdują w luźnych grupach. Gniazdo ma formę platformy z gałęzi. Umieszczone jest wysoko na drzewie blisko końca gałęzi. Zniesienie liczy 2 lub 3 jaja. Mają zielonawą skorupkę pokrytą brązowymi plamami^[11]. Przynajmniej w 1992 nie były dostępne informacje na temat inkubacji i rozwoju młodych^[8].

Status zagrożenia

IUCN uznaje ibisa płowego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2019)^[12]. Globalny trend liczebności populacji jest uznawany za stabilny, choć brak jakichkolwiek dokładnych szacunków^[6].

Przypisy

↑ Theristicus caudatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Theristicus caudatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Threskiornithidae Poche, 1904 - ibisy - Ibises (Wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-27].
↑ Boddaert, Pieter: Table des planches enluminéez d'histoire naturelle de M. D'Aubenton. 1783, s. 57.
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, hamerkop, shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-02-23]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Matheu, E., del Hoyo, J., Garcia, E.F.J. & Boesman, P.: Buff-necked Ibis (Theristicus caudatus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Emmet Reid Blake: Manual of Neotropical Birds. T. 1. University of Chicago Press, 1977, s. 193–194.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g James A. Hancock & James A. Kushan: Storks, Ibises and Spoonbills of the World. Princeton University Press, 1992, s. 183–187, 311. ISBN 978-0-12-322730-0.
↑ Alexander Wetmore: The Birds of the Republic of Panamá. T. Tinamidae (tinamous) to Rynchopidae (skimmers). Smithsonian Institution, 1965, s. 127.
↑ ^a ^b Steven L. Hilty, William L. Brown, Bill Brown: A Guide to the Birds of Colombia. Princeton University Press, 1986, s. 72.
↑ ^a ^b ^c Steven L. Hilty: Birds of Venezuela. Princeton University Press, 2002, s. 216. ISBN 978-1-4008-3409-9.
↑ Buff-necked Ibis Theristicus caudatus. BirdLife International. [dostęp 2019-07-20].

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-05-11]. (ang.).

[itis-1] Theristicus caudatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Theristicus caudatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-3] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Threskiornithidae Poche, 1904 - ibisy - Ibises (Wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-27].

[oryg-4] Boddaert, Pieter: Table des planches enluminéez d'histoire naturelle de M. D'Aubenton. 1783, s. 57.

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, hamerkop, shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-02-23]. (ang.).

[hbwa-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Matheu, E., del Hoyo, J., Garcia, E.F.J. & Boesman, P.: Buff-necked Ibis (Theristicus caudatus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].

[manu-7] Emmet Reid Blake: Manual of Neotropical Birds. T. 1. University of Chicago Press, 1977, s. 193–194.

[pdf-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g James A. Hancock & James A. Kushan: Storks, Ibises and Spoonbills of the World. Princeton University Press, 1992, s. 183–187, 311. ISBN 978-0-12-322730-0.

[panama-9] Alexander Wetmore: The Birds of the Republic of Panamá. T. Tinamidae (tinamous) to Rynchopidae (skimmers). Smithsonian Institution, 1965, s. 127.

[col-10] Steven L. Hilty, William L. Brown, Bill Brown: A Guide to the Birds of Colombia. Princeton University Press, 1986, s. 72.

[wen-11] Steven L. Hilty: Birds of Venezuela. Princeton University Press, 2002, s. 216. ISBN 978-1-4008-3409-9.

[birdlife-12] Buff-necked Ibis Theristicus caudatus. BirdLife International. [dostęp 2019-07-20].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]