Przejdź do zawartości

Hrabstwa Anglii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Hrabstwa Anglii (ang. county, l. mn. counties) – jednostki podziału terytorialnego Anglii wykorzystywane na przestrzeni dziejów dla potrzeb administracyjnych, sądowniczych, politycznych oraz geograficznych. Ustanowione w XI wieku przez Normanów, hrabstwa wywodzą się od funkcjonujących już w czasach anglosaskich jednostek zwanych shire(inne języki)[a][1]. Współcześnie pojęcie hrabstwa może odnosić się do hrabstw metropolitalnych i niemetropolitalnych – jednostek podziału administracyjnego drugiego rzędu oraz hrabstw ceremonialnych mających znaczenie głównie geograficzne.

Hrabstwa historyczne

[edytuj | edytuj kod]
Historyczne hrabstwa Anglii
 Osobny artykuł: historyczne hrabstwa Anglii.

Hrabstwa historyczne (ancient counties) to dawne jednostki podziału terytorialnego Anglii, których granice zaczęły kształtować się w średniowieczu. Funkcjonowały one do 1889 roku, gdy ustawą Local Government Act 1888(inne języki) powołano hrabstwa administracyjne (administrative counties), których granice w znacznej mierze odpowiadały wcześniejszemu podziałowi i przetrwały do 1974 roku. Hrabstwa te przez wieki, poza pełnieniem funkcji administracyjnych, stanowiły istotny element tożsamości kulturowej ich mieszkańców oraz miały znaczenie geograficzne.

Łącznie w Anglii istniało 39 hrabstw historycznych, choć pomiędzy XVI a XX wiekiem za 40. hrabstwo uważane było czasem walijskie hrabstwo Monmouthshire[2]. Wiele z nich przetrwało do dnia dzisiejszego jako hrabstwa administracyjne lub ceremonialne, jednak często w znacznie zmienionych granicach.

Hrabstwa administracyjne

[edytuj | edytuj kod]
Podział administracyjny Anglii według rodzaju jednostek:

     Hrabstwa metropolitalne

     Hrabstwa niemetropolitalne

     Jednostki unitary authority

     Wielki Londyn

Hrabstwa administracyjne stanowią drugi, po regionach, szczebel podziału administracyjnego Anglii, ustanowiony w 1974 roku ustawą Local Government Act 1972(inne języki). Wyróżnia się wśród nich hrabstwa metropolitalne (metropolitan counties), obejmujące swoim obszarem większe aglomeracje miejskie oraz niemetropolitalne (non-metropolitan counties) na pozostałych obszarach. Zadania powierzone władzom hrabstw obejmują m.in. planowanie strategiczne, zapewnianie edukacji i pomocy społecznej, utrzymywanie bibliotek, policji, straży pożarnej, transportu publicznego oraz dróg.

W momencie powołania hrabstw w 1974 roku obejmowały one cały obszar Anglii z wyjątkiem regionu Wielkiego Londynu oraz wysp Scilly. W 1986 roku zlikwidowane zostały władze w hrabstwach metropolitalnych, a ich kompetencje przejęte zostały przez znajdujące się niżej w hierarchii dystrykty metropolitalne, choć formalnie hrabstwa te nadal pozostają jednostkami administracyjnymi. Miejsce hrabstw niemetropolitalnych w znacznej części kraju zajęły natomiast jednostki typu unitary authority, które, łącząc w sobie kompetencje hrabstw oraz dystryktów niemetropolitalnych(inne języki), zastąpiły na obszarach, gdzie je powołano, dwustopniowy podział administracyjny. Pierwsza jednostka tego typu – Isle of Wight – powstała w 1995 roku.

Obecnie (2023) w Anglii znajduje się 21 hrabstw niemetropolitalnych, 6 metropolitalnych oraz 62 jednostki typu unitary authority[3].

Hrabstwa ceremonialne

[edytuj | edytuj kod]
Ceremonialne hrabstwa Anglii
 Osobny artykuł: hrabstwo ceremonialne.

Hrabstwa ceremonialne (ceremonial counties) to obszary, których granice zdefiniowane zostały w ustawie Lieutenancies Act 1997(inne języki) i którym przydzieleni zostali namiestnicy (lord-lieutenant(inne języki)), którzy reprezentują na ich terenie monarchę[4]. Funkcja ta istniała już w średniowieczu, jednak aż do reformy administracyjnej w 1996 roku granice tych obszarów były tożsame, z nielicznymi wyjątkami, z granicami hrabstw administracyjnych. Jednostki te są obecnie powszechnie używane w kontekście geograficznym.

W odróżnieniu od hrabstw administracyjnych pokrywają one cały obszar Anglii, łącznie z Wielkim Londynem i wyspami Scilly. Hrabstwa ceremonialne obejmują zwykle hrabstwo administracyjne o tej samej nazwie oraz przylegające do niej jednostki typu unitary authority. Rzadziej – pojedyncze hrabstwo administracyjne lub jedną bądź kilka jednostek typu unitary authority.

Obecnie w Anglii istnieje 48 hrabstw tego typu.


Lista hrabstw

[edytuj | edytuj kod]

Lista hrabstw administracyjnych (w tym metropolitalnych i niemetropolitalnych), ceremonialnych i historycznych na przestrzeni lat. Hrabstwa wyszczególnione jako administracyjne (w tym metropolitalne lub niemetropolitalne) pełniły jednocześnie funkcję hrabstwa ceremonialnego, o ile nie podano inaczej w przypisie. Hrabstwa wyszczególnione jako ceremonialne pełniły wyłącznie tę funkcję.

Hrabstwo Historyczne 1889–1974 1974–obecnie
Derbyshire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (od 1974)
Devon T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (od 1974)
Essex T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (od 1974)
Gloucestershire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (od 1974)
Hampshire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (od 1974)
Hertfordshire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (od 1974)
Kent T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (od 1974)
Lancashire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (od 1974)
Leicestershire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (od 1974)
Norfolk T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (od 1974)
Nottinghamshire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (od 1974)
Oxfordshire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (od 1974)
Staffordshire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (od 1974)
Surrey T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (od 1974)
Warwickshire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (od 1974)
East Sussex — administracyjne (1889–1974)[b] niemetropolitalne (od 1974)
West Sussex — administracyjne (1889–1974)[b] niemetropolitalne (od 1974)
Lincolnshire T ceremonialne (1889–1974)[c] niemetropolitalne (od 1974)
Suffolk T ceremonialne (1889–1974)[d] niemetropolitalne (od 1974)
Cambridgeshire T administracyjne (1889–1965) — niemetropolitalne (od 1974)
Worcestershire T administracyjne (1889–1974) — niemetropolitalne (od 1998)
Merseyside — metropolitalne (od 1974)
South Yorkshire — metropolitalne (od 1974)
Tyne and Wear — metropolitalne (od 1974)
West Midlands — metropolitalne (od 1974)
West Yorkshire — metropolitalne (od 1974)
Wielki Manchester (Greater Manchester) — metropolitalne (od 1974)
Kumbria (Cumbria) — niemetropolitalne (1974–2023) ceremonialne (od 2023)
North Yorkshire — niemetropolitalne (1974–2023) ceremonialne (od 2023)
Somerset T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (1974–2023) ceremonialne (od 2023)
Northamptonshire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (1974–2021) ceremonialne (od 2021)
Buckinghamshire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (1974–2020) ceremonialne (od 2020)
Dorset T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (1974–2019) ceremonialne (od 2019)
Bedfordshire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (1974–2009) ceremonialne (od 2009)
Cheshire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (1974–2009) ceremonialne (od 2009)
Durham T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (1974–2009) ceremonialne (od 2009)
Kornwalia (Cornwall) T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (1974–2009) ceremonialne (od 2009)
Northumberland T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (1974–2009) ceremonialne (od 2009)
Shropshire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (1974–2009) ceremonialne (od 2009)
Wiltshire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (1974–2009) ceremonialne (od 2009)
Berkshire T administracyjne (1889–1974) niemetropolitalne (1974–1998) ceremonialne (od 1998)
Isle of Wight — administracyjne (1890–1974) niemetropolitalne (1974–1995) ceremonialne (od 1995)
East Riding of Yorkshire — administracyjne (1889–1974)[e] — ceremonialne (od 1996)
Rutland T administracyjne (1889–1974) — ceremonialne (od 1997)
Herefordshire T administracyjne (1889–1974) — ceremonialne (od 1998)
City of London — ceremonialne (od 1889)[5]
Wielki Londyn (Greater London) — ceremonialne (od 1965)[6]
City of Bristol — ceremonialne (od 1996)
Hereford and Worcester — niemetropolitalne (1974–1998) —
Avon — niemetropolitalne (1974–1996) —
Cleveland — niemetropolitalne (1974–1996) —
Humberside — niemetropolitalne (1974–1996) —
Cambridgeshire and Isle of Ely — administracyjne (1965–1974) —
Huntingdon and Peterborough — administracyjne (1965–1974) —
Sussex T ceremonialne (1889–1974)[f] —
Yorkshire T ceremonialne (1889–1974)[g] —
Cumberland T administracyjne (1889–1974) —
Westmorland T administracyjne (1889–1974) —
East Suffolk — administracyjne (1889–1974)[h] —
West Suffolk — administracyjne (1889–1974)[h] —
North Riding of Yorkshire — administracyjne (1889–1974)[e] —
West Riding of Yorkshire — administracyjne (1889–1974)[e] —
Lincolnshire, Parts of Holland — administracyjne (1889–1974)[i] —
Lincolnshire, Parts of Kesteven — administracyjne (1889–1974)[i] —
Lincolnshire, Parts of Lindsey — administracyjne (1889–1974)[i] —
Huntingdonshire T administracyjne (1889–1965) —
Middlesex T administracyjne (1889–1965) —
County of London — administracyjne (1889–1965) —
Isle of Ely — administracyjne (1889–1965) —
Soke of Peterborough — administracyjne (1889–1965) —

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Słowo to przetrwało do dnia dzisiejszego w nazwach wielu hrabstw, jak Cambridgeshire czy Derbyshire.
  2. ↑ a b Część hrabstwa ceremonialnego Sussex[5].
  3. ↑ Dla celów administracyjnych podzielone na Parts of Holland, Parts of Kesteven i Parts of Lindsey[5].
  4. ↑ Dla celów administracyjnych podzielone na East Suffolk i West Suffolk[5].
  5. ↑ a b c Część hrabstwa ceremonialnego Yorkshire[5].
  6. ↑ Dla celów administracyjnych podzielone na East Sussex i West Sussex[5].
  7. ↑ Dla celów administracyjnych podzielone na East Riding of Yorkshire, North Riding of Yorkshire i West Riding of Yorkshire[5].
  8. ↑ a b Część hrabstwa ceremonialnego Suffolk[5].
  9. ↑ a b c Część hrabstwa ceremonialnego Lincolnshire[5].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Ancient County. A vision of Britain through time. [dostęp 2011-06-25]. (ang.).
  2. ↑ Monmouthshire, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2011-06-25] (ang.).
  3. ↑ Local government structure and elections. GOV.UK. [dostęp 2023-04-01]. (ang.).
  4. ↑ Ceremonial County. data.gov.uk. [dostęp 2023-03-22]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h i Local Government Act 1888. legislation.gov.uk. [dostęp 2023-04-01]. (ang.).
  6. ↑ Administration of Justice Act 1964. legislation.gov.uk. [dostęp 2023-04-01]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hrabstwa_Anglii&oldid=75088933”