Grigorij Zinowjew

Grigorij Zinowjew

Data i miejsce urodzenia	23 września 1883 Jelizawietgrad, gubernia chersońska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	25 sierpnia 1936 Moskwa, ZSRR
Przewodniczący Komitetu Wykonawczego Kominternu
Okres	od 1919 do 1926
Przynależność polityczna	Rosyjska Komunistyczna Partia (bolszewików) / Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)

Zdjęcie po aresztowaniu przez policję 1908

Grigorij Jewsiejewicz Zinowjew, ros. Григорий Евсеевич Зиновьев, właśc. Owsiej-Gerszen Aronowicz Radomyslski, ros. Овсей-Гершен Аронович Радомысльский, także Hirsz Apfelbaum, ros. Хирш Апфельбаум (ur. 11 września^?/23 września 1883 w Jelizawietgradzie, zm. 25 sierpnia 1936 w Moskwie) – rosyjski socjaldemokrata i komunista pochodzenia żydowskiego, czołowy działacz ruchu bolszewickiego. Zastępca członka Komitetu Centralnego SDPRR (1907–1918), członek KC SDPRR(b) (1912–1917), członek KC RKP(b) i WKP(b) (1918–1927), zastępca członka Politbiura KC RKP(b) (1919–1921), członek Biura (1921–1926), przewodniczący Komitetu Wykonawczego Piotrogrodzkiej Gubernialnej Rady Delegatów (1920–1926), przewodniczący Komitetu Wykonawczego Kominternu (1919–1926). Sądzony w pokazowym pierwszym procesie moskiewskim u progu wielkiego terroru w ZSRR, stracony.

Życiorys

Pochodził z zamożnej rodziny żydowskich rolników, ojciec był właścicielem farmy mlecznej. Odebrał wykształcenie domowe. W 1901 roku wstąpił do SDPRR. Ze względu na zaangażowanie polityczne i zagrożenie aresztowaniem za przynależność do nielegalnej partii w 1902 wyemigrował z Rosji. Uczestniczył w kółkach socjaldemokratycznych w Berlinie, Paryżu i Bernie, poznał Lenina i Plechanowa. Od rozłamu w Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji na frakcje: bolszewików i mienszewików w 1903 - członek frakcji bolszewików. Studiował na wydziale chemii, potem prawa Uniwersytetu w Bernie, studiów nie ukończył. Współpracował z bolszewickimi czasopismami, takimi jak „Wpieriod” (ros. „Вперёд”). Podczas rewolucji 1905 roku wrócił do Rosji, był agitatorem partyjnym w Petersburgu, wybrany do petersburskiego komitetu SDPRR.

1 czerwca 1907 na V zjeździe SDPRR w Londynie wybrany na zastępcę członka Komitetu Centralnego SDPRR (jako jeden z 22 zastępców członków i jeden z 10 zastępców członków-bolszewików). W 1908 aresztowany, po trzech miesiącach uwolniony z uwagi na stan zdrowia, pozostawał pod nadzorem policyjnym. W październiku 1908 zbiegł za granicę. Wraz z Leninem i Lwem Kamieniewem redagował w Genewie pismo „Proletariusz” (ros. „Пролетарий”). Po ostatecznym rozłamie w SDPRR, w styczniu 1912 wybrany w skład siedmioosobowego Komitetu Centralnego SDPRR(b). W czasie I wojny światowej wspólnie z Leninem napisał i opublikował w 1915 pracę Socjalizm i wojna (ros. Социализм и война), polemiczną wobec przywódców II Międzynarodówki.

Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu w 1917 wrócił do Rosji. Został szefem organizacji partyjnej bolszewików w Piotrogrodzie. Po nieudanej próbie bolszewickiego zamachu stanu w lipcu 1917 ukrywał się, podobnie jak Lenin. W październiku 1917 był jednym z dwóch członków Komitetu Centralnego SDPRR(b) (obok Lwa Kamieniewa), którzy głosowali przeciw zbrojnemu przejęciu władzy przez bolszewików, co więcej swój sprzeciw wyrazili publicznie w gazecie wydawanej przez Maksyma Gorkiego. Zinowiew i Kamieniew opowiadali się wówczas za utworzeniem rządu koalicyjnego rosyjskich partii socjalistycznych: socjaldemokratów (bolszewików i mienszewików) i eserowców.

W 1918 stanął po stronie Lenina w sprawie zawarcia pokoju brzeskiego; przewodniczący Rady Delegatów Robotniczych w Piotrogrodzie, domagał się wzmożenia „czerwonego terroru”. W latach 1919–1926 Zinowjew był przewodniczącym Komitetu Wykonawczego Kominternu. Głosił hasło rewolucji światowej i postulował o jak najszybsze przeniesienie rewolucji na inne kraje, widząc w kapitalizmie zagrożenie dla ZSRR. Jednocześnie przeciwstawiał się wtedy współpracy z partiami socjaldemokratycznymi, które określał mianem „socjalfaszystowskich”.

W latach 1921–1926 był członkiem Biura Politycznego KC partii bolszewickiej. Od 1923 roku wraz z Kamieniewem nawiązał bliską współpracę z Józefem Stalinem, jednak kiedy zdystansował się od niego, został oskarżony o frakcyjność i opozycyjność („Nowa opozycja”), co spowodowało przyłączenie się Zinowjewa do Lwa Trockiego. W 1926 roku został pozbawiony stanowisk. W latach 1927–1928 oraz 1932–1933 wydalony z partii. Prowadził podwójną grę ze Stalinem, o której ten doskonale wiedział, zręcznie wykorzystując go do swych celów. Po zabójstwie Siergieja Kirowa, w styczniu 1935 aresztowany przez NKWD, przyjął „odpowiedzialność polityczną” za zamach i został skazany na 10 lat więzienia.

Grigorij Zinowiew po aresztowaniu przez NKWD 1936

W dniach 19–24 sierpnia 1936 sądzony w pokazowym pierwszym procesie moskiewskim przed Kolegium Wojskowym Sądu Najwyższego ZSRR (który w intencji organizatorów miał być zapalnikiem wielkiego terroru w ZSRR) pod zarzutem kierowania kontrrewolucyjną organizacją terrorystyczną, skazany na śmierć. Po odrzuceniu przez Prezydium Komitetu Centralnego wykonawczego prośby skazanych o ułaskawienie, został stracony 25 sierpnia 1936. Ciało skremowano w krematorium na Cmentarzu Dońskim, prochy pochowano anonimowo.

Zrehabilitowany 13 czerwca 1988 postanowieniem plenum Sądu Najwyższego ZSRR.

Upamiętnienie

W latach 1924–1934 miasto Jelizawietgrad, obecnie Kropywnycki, miejsce urodzenia Zinowjewa nosiło nazwę Zinowjewsk.

Zobacz też

• Wielka czystka

Bibliografia

• Bullock, Alan (1992). Hitler And Stalin: Parallel Lives. Knopf. ISBN 978-0-394-58601-4.
• Daniels, Robert Vincent (1997). Red October: the Bolshevik Revolution of 1917. Beacon Press. s. 269. ISBN 978-0-8070-5645-5.
• Jackson, George; Devlin, Robert (1989). Dictionary of the Russian Revolution. Greenwood Press. s. 722. ISBN 978-0-313-21131-7.
• Rabinowitch, Alexander (1978). The bolsheviks come to power. The revolution of 1917 in Petrograd. W. W. Norton & Company. s. 393. ISBN 978-0-393-00893-7.
• Robert Conquest The Great Terror (1968), wydanie uzupełnione: The Great Terror: A Reassessment (1990) ISBN 0-19-505580-2; wydanie polskie: Wielki Terror (1997), ISBN 83-902063-9-0
• Зиновьев Григорий Евсеевич (Радомысльский Овсей-Герш Аронович)
• Григорий Евсеевич Зиновьев (Радомысльский) na portalu hrono.ru
• Зиновьев Григорий Евсеевич