Emil Merz

Emil Merz

Data i miejsce urodzenia	27 grudnia 1897 Tarnów
Data i miejsce śmierci	18 kwietnia 1972 Warszawa
Miejsce spoczynku	Cmentarz Wojskowy na Powązkach
Zawód, zajęcie	prawnik
Tytuł naukowy	doktor obojga praw
Alma Mater	Uniwersytet Wiedeński
Stanowisko	sędzia Sądu Najwyższego PRL
Odznaczenia

Grób Emilla Merza na cmentarzu wojskowym na Powązkach

Emil Merz (ur. 27 grudnia 1897 w Tarnowie, zm. 18 kwietnia 1972 w Warszawie) – polski adwokat, funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, sędzia Sądu Najwyższego PRL. W latach 1950–1954 uczestniczył w procesach stalinowskich, m.in. skazał na śmierć gen. Augusta Emila Fieldorfa.

Życiorys

Był synem Salomona i Reginy. Pochodził z rodziny żydowskiej. Ojciec był sędzią Sądu Okręgowego. W Tarnowie ukończył gimnazjum klasyczne. W 1917 ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Wiedniu, uzyskując doktorat obojga praw. Lata 1917–1924 spędził jako aplikant sądowy, a następnie adwokacki w rodzinnym mieście. Od 1925 aktywny działacz Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom angażujący się w obronę w sprawach politycznych. Od 1928 pracował jako adwokat w Tarnowie, a od 1938 w Warszawie.

Od 6 kwietnia 1943 do 1944 był żołnierzem 1 Warszawskiej Dywizji Piechoty. Następnie służył w aparacie bezpieczeństwa 1 Armii Wojska Polskiego. W latach 1944–1948 funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W 1946 w stopniu kapitana. W MBP od 16 stycznia 1946 był zastępcą kierownika Wydziału Szkoleniowego w Zarządzie Personalnym, a od 14 marca 1946 do 15 lipca 1948 naczelnikiem tego wydziału. Od 25 listopada 1947 był p.o. dyrektora Szkoły MBP w Legionowie. Od 15 lipca 1948 pracował w Ministerstwie Obrony Narodowej. W 1949 został naczelnikiem Wydziału Szkół Prawniczych Departamentu Szkolenia Kadr i Zawodów Prawniczych Ministerstwa Sprawiedliwości.

W 1949 został sędzią Sądu Najwyższego, gdzie przez cztery lata stał na czele tajnego wydziału III Izby Karnej, sekcji rozpoznającej odwołania od wyroków sądów pierwszej instancji. W 1952 orzekał najczęściej oraz najczęściej był sędzią sprawozdawcą spośród sędziów tej sekcji. Z 34 wyroków kar śmierci orzeczonych w I instancji utrzymał 14. W tym samym roku uczestniczył w utrzymaniu 10 orzeczonych wcześniej kar śmierci. Istotną rolę pełnił między innymi w mordzie sądowym na gen. Fieldorfie. Najpierw 20 października 1952 przewodniczył posiedzeniu odbywającym się w trybie tajnym, które pod nieobecność oskarżonego zatwierdziło wyrok śmierci wydany wcześniej pod przewodnictwem sędzi Marii Górowskiej. Następnie 12 grudnia 1952 wraz z sędziami Gustawem Auscalerem i Igorem Andrejewem z sekcji tajnej negatywnie zaopiniował prośbę o ułaskawienie.

Jego praca w Sądzie Najwyższym była przedmiotem postępowania dyscyplinarnego wszczętego na wniosek komisji powołanej na fali października 1956 przez ministra sprawiedliwości Zofię Wasilkowską do zbadania działalności sekcji tajnych w organach sądowniczych. Choć formalnie uwolniono go od zarzutów organizacji tajnej sekcji w Sądzie Najwyższym, ustalono wyjątkową aktywną i inspirującą rolę w rozstrzyganiu spraw o charakterze politycznym. Po niepełnej analizie działalności sędziowskiej Emila Merza za rażące naruszenie prawa uznano 16 spraw. Mimo tego orzekał w Sądzie Najwyższym, aż do osiągnięcia wieku emerytalnego w 1962, gdy otrzymał rentę specjalną. Na emeryturze publikował prace i artykuły z zakresu prawa m.in. w piśmie „Państwo i Prawo”. W śledztwie w sprawie mordu sądowego na gen. Fieldorfie wszczętym w 1992 przez Główną Komisję Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu był jednym z podejrzanych. Z powodu wcześniejszej śmierci nie poniósł żadnych konsekwencji.

Zmarł 18 kwietnia 1972 w Warszawie. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B17-7-20).

Odznaczenia i ordery

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1954)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1946)

Bibliografia

• Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. Emil Merz. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2018-02-02].