Dziedziczenie (biologia)
Dziedziczenie – sposób przekazywania genów potomstwu. Dziedziczenie następuje w momencie łączenia się rodzicielskich gamet i powstawania zygoty u organizmów rozmnażających się płciowo oraz w czasie podziału rodzicielskiej komórki lub fragmentu ciała (np. plechy), którego następstwem jest powstanie nowego osobnika u organizmów rozmnażających się bezpłciowo.
Pierwszą próbę analizy logicznej dziedziczenia podjął w XIX. wieku Grzegorz Mendel, formułując tzw. prawa Mendla na podstawie badań nad grochem jadalnym. Badania T. Morgana pozwoliły zmodyfikować i poszerzyć wnioski Mendla stanowiąc podstawę chromosomowo-genowej teorii dziedziczności. Mechanizmy dziedziczenia opisuje genetyka. Dziedziczy się na całe życie takie cechy jak: wzrost, przemiana metaboliczna decydująca o BMI, kształt ciała, kolor włosów, kolor oczu, kształt żuchwy itp.
U zdrowych ssaków połowa chromosomów pochodzi od matki, a połowa od ojca, jednak na skutek regulacji ekspresji genów 54%–60% aktywnych alleli pochodzi od ojca[1]. Regulacja ekspresji genów zależy też od wieku organizmu, rodzaju tkanki w jakiej się one znajdują, a także cech samego genu[2][3]. Po ojcu dziedziczona jest budowa układu limbicznego (odpowiedzialnego za emocje i popędy), a na chromosomie X znajdują się geny dotyczące budowy kory mózgu, w tym części silnie warunkującej inteligencję[4].
W przypadku Homo sapiens w badaniu 837 par bliźniaków wykazano, że wskaźniki szczęścia (well-being) takie jak niezależność, rozwój osobisty, relacje z innymi ludźmi, życiowy cel, samoakceptacja, mają głównie podłoże genetyczne[5]. Ojcowie o atrakcyjnej twarzy częściej mają córki o atrakcyjnej twarzy, niezależnie od atrakcyjności twarzy matki. Równocześnie atrakcyjność twarzy synów nie jest zależna od atrakcyjności twarzy rodzica[6].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- dziedziczność
- dziedziczenie chromosomowe
- dziedziczenie autosomalne recesywne
- dziedziczenie autosomalne dominujące
- Nature versus nurture
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Analyses of Allele-Specific Gene Expression in Highly Divergent Mouse Crosses Identifies Pervasive Allelic Imbalance
- ↑ Playing Favorites: Brain Cells Prefer One Parent’s Gene Over the Other’s
- ↑ Huang, Wei-Chao, et al. "Diverse Non-genetic, Allele-Specific Expression Effects Shape Genetic Architecture at the Cellular Level in the Mammalian Brain." Neuron 93.5 (2017): 1094-1109.
- ↑ Did you know that intelligence is inherited from mothers? Psychology Spot Psychology Spot. [dostęp 2016-11-07].
- ↑ http://midus.wisc.edu/findings/pdfs/1213.pdf
- ↑ Like father, like son? University of St Andrews. [dostęp 2016-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-21)].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
Artykuły na Stanford Encyclopedia of Philosophy (ang.) [dostęp 2018-01-29]:
- Stephen M. Downes, Heritability, 2 kwietnia 2015. (Dziedziczność)
- Ehud Lamm, Inheritance Systems, 4 stycznia 2012. (Systemy dziedziczenia)