Dżamszid Amuzegar
| |
| Data i miejsce urodzenia |
25 czerwca 1923 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
27 września 2016 |
| Premier Iranu | |
| Okres |
od 1977 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Dżamszid Amuzegar, pers. جمشید آموزگار (ur. 25 czerwca 1923 w Estahbanie, zm. 27 września 2016 w Rockville[1]) – irański polityk, premier Iranu w latach 1977–1978.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodził z inteligenckiej, zaangażowanej w irańskiej polityce rodziny; był jednym z trzech synów. Jego ojciec był dziennikarzem i politykiem, matka należała do pierwszych w historii Iranek, które odebrały oficjalne wykształcenie. Szkołę podstawową i średnią ukończył w Teheranie, szczególnie staranne wykształcenie odebrał w dziedzinie literatury. Podjął następnie studia na Uniwersytecie Teherańskim, równocześnie na kierunku technicznym i na wydziale prawa i nauk politycznych. Po dwóch latach wyjechał do USA, gdzie na Cornell University uzyskał kolejno licencjat w dziedzinie polityki społecznej i doktorat w dziedzinie zarządzania publiczną służbą zdrowia. Następnie uzyskał magisterium w dziedzinie inżynierii cywilnej na Uniwersytecie George’a Washingtona[2]. W Stanach Zjednoczonych ożenił się, nie miał dzieci[2].
Po powrocie do Iranu w 1951 pracował przez osiemnaście miesięcy w Point Four, amerykańskiej organizacji zajmującej się rozwijaniem systemu ochrony zdrowia i usług publicznych w Iranie. Po zamachu stanu w Iranie w 1953 wstąpił do służby cywilnej jako dyrektor departamentu inżynierii w ministerstwie zdrowia, zaś w roku następnym został w nim podsekretarzem. W 1958 został ministrem pracy i pozostawał nim przez rok, znacząco przyczyniając się do gruntownej reformy irańskiego prawa pracy[2]. Następnie pełnił obowiązki ministra rolnictwa, opracowując projekt reformy rolnej. Stracił stanowisko w momencie upadku rządu Manuczehra Eghbala. Wówczas przeszedł do pracy w sektorze prywatnym[3].
W latach 1971–1973 był głównym doradcą szacha Mohammada Rezy Pahlawiego w sprawach krajowego przemysłu naftowego i głównym irańskim negocjatorem w OPEC. Dzięki niemu rząd Iranu zacieśnił kontrolę nad wydobyciem ropy, uzyskał wiodącą pozycję w organizacji i znacząco zwiększył zyski z surowca[4].
W latach 1973–1974 był ministrem spraw wewnętrznych Iranu[5]. W 1975 na szczycie państw członkowskich OPEC został wzięty jako zakładnik przez terrorystę Ilicha Ramíreza Sáncheza (Carlosa), razem z ministrem Arabii Saudyjskiej Zakim Jamanim; porywacz zwolnił obydwu po otrzymaniu wynoszącego 20 milionów dolarów amerykańskich[6].
W 1977 szach powierzył mu misję utworzenia gabinetu, dymisjonując ze stanowiska premier Amira Abbasa Howejdę[7], chociaż za bardziej prawdopodobnego kandydata uważany był bardziej liberalny w poglądach Huszang Ansari. Amuzegar uważany był za polityka proamerykańskiego i popieranego przez USA[8]. W związku z trudnościami gospodarczymi Amuzegar wprowadził politykę oszczędności i ograniczenia inflacji. Jego działania doprowadziły jednak do wzrostu bezrobocia, a w rezultacie wzrosło niezadowolenie z powodu rządów szacha[7]. Opozycyjne organizacje były przy tym przekonane, że mianowanie Amuzegara na premiera jest sygnałem dążeń szacha do liberalizacji systemu władzy[7].
Gdy w kraju rozpoczęły się protesty społeczne, które przerodziły się następnie w rewolucję, Amuzegar był przekonany, że były one efektem intryg niechętnego mu Howejdy. W rezultacie szach zdymisjonował go i 27 sierpnia 1978 powołał na premiera Dżafara Szarifa-Emamiego[9]. Mohammad Reza Pahlawi wspominał następnie, że była to błędna decyzja, gdyż Amuzegar był „mądrym i bezstronnym doradcą”[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Matt Schudel: Jamshid Amouzegar, former Iranian prime minister, dies at 93. washingtonpost.com, 2016-10-19. [dostęp 2016-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-22)]. (ang.).
- ↑ a b c A. Milani, Eminent..., s. 74–75.
- ↑ A. Milani, Eminent..., s. 76.
- ↑ M. Axworthy, Revolutionary..., s. 84.
- ↑ A. Milani, Eminent..., s. 77–78.
- ↑ Eugeniusz Januła, Małgorzata Kasińska: Carlos czy Szakal? (geopolityka.org).
- ↑ a b c M. Axworthy, Revolutionary..., s. 98–99.
- ↑ A. Milani, Eminent..., s. 72.
- ↑ M. Axworthy, Revolutionary..., s. 107.
- ↑ A. Milani, Eminent..., s. 73.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Abrahamian E.: Historia współczesnego Iranu. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009. ISBN 978-83-05-13597-9.
- Axworthy M.: Revolutionary Iran. A History of the Islamic Republic. London: Penguin Books, 2014. ISBN 978-0-14-104623-5.
- Abbas Milani, Eminent Persians, wyd. 1st ed, Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press, 2008, ISBN 978-0-8156-0907-0, OCLC 225870858.