Dławisz

Dławisz
	; Dławisz okrągłolistny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	dławiszowce
Rodzina	dławiszowate
Rodzaj	dławisz
	Nazwa systematyczna
	Celastrus L.; Sp. Pl. 196. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Celastrus scandens L.
Synonimy
	Euonymoides Medik.; Evonimoides Duhamel du Monceau; Monocelastrus F. T. Wang & T. Tang.;
	Euonymoides Medik.; Evonimoides Duhamel du Monceau; Monocelastrus F. T. Wang & T. Tang.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Dławisz (Celastrus L.) – rodzaj roślin z rodziny dławiszowatych. Należy do niego około 30^[5]^[4]–40^[6] gatunków. Występują one głównie w strefie międzyzwrotnikowej, rzadziej umiarkowanej na obu kontynentach amerykańskich (w Ameryce Północnej tylko dławisz amerykański i okrągłolistny^[5]), na Madagaskarze, w południowej i wschodniej Azji (tu największe zróżnicowanie, tylko w Chinach jest 16 endemitów^[4]) oraz w Australii i na wyspach Oceanii^[6]^[4]^[7]. Są to rośliny leśne^[8].

Uprawiane są jako rośliny ozdobne, niektóre wykorzystywane są także jako lecznicze^[9]. Olej z nasion, korzenie i kora dławisza groniastego i sinolistnego wykorzystywane są jako środki owadobójcze. Olej z nasion dławisza wiechowatego wykorzystywany jest przy chorobach reumatycznych^[9]. W Polsce w uprawie spotykany bywa dławisz okrągłolistny, rzadziej dławisz amerykański^[7]. Pierwszy z nich dziczeje i jest już gatunkiem zadomowionym^[10].

Morfologia

Pokrój: Pnącza owijające się pędami na podporach, prawoskrętne^[7], osiągające ponad 20 m wysokości^[7]^[8]. Pędy na przekroju okrągłe^[5], rzadko nieco graniaste (C. angulatus)^[7], nagie lub owłosione^[4].
Liście: Zimozielone i sezonowe, skrętoległe, u nasady z odpadającymi, równowąskimi przylistkami^[4]. Ogonkowe^[5], eliptyczne do okrągławych, karbowane lub piłkowane, czasem drobno^[4]^[7]. Osiągają od 2 do 18 cm długości^[7]. Przebarwiają się jesienią na żółty kolor^[8].
Kwiaty: Wyrastają zebrane w kwiatostanach wierzchotkowych lub wiechowatych z kątów liści lub szczytowo. Kwiaty są symetryczne, zwykle jednopłciowe, rzadziej obupłciowe, drobne, zielonkawe lub żółtawobiałe^[7]^[4]. Działek kielicha i płatków korony jest po 5. W kwiatach obupłciowych i męskich znajduje się 5 pręcików. W kwiatach żeńskich i obupłciowych zalążnia jest górna, trójkomorowa, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka pojedyncza zakończona jest trzema znamionami^[5].
Owoce: Kuliste, żółte lub pomarańczowe, skórzaste torebki, zwykle o średnicy 5–10 mm. Pękają na trzy części, odsłaniając nasiona okryte czerwonymi lub czerwonopomarańczowymi osnówkami^[7]^[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z podrodziny Celastroideae, rodziny dławiszowatych Celastraceae^[2].

Wykaz gatunków^[6]^[7]

Celastrus aculeatus Merr.
Celastrus angulatus Maxim. – dławisz groniasty, d. wielkolistny
Celastrus australis Harv. & F.Muell.
Celastrus caseariifolius Lundell
Celastrus cuneatus (Rehder & E.H.Wilson) C.Y.Cheng & T.C.Kao
Celastrus flagellaris Rupr. – dławisz ciernisty
Celastrus gemmatus Loes. – dławisz wielkopączkowy, d. brodawkowaty
Celastrus glaucophyllus Rehder & E.H.Wilson – dławisz sinolistny
Celastrus grenadensis Urb.
Celastrus hindsii Benth.
Celastrus hirsutus H.F.Comber
Celastrus homaliifolius P.S.Hsu
Celastrus hookeri Prain – dławisz Hookera
Celastrus hypoleucus (Oliv.) Warb. ex Loes.
Celastrus kusanoi Hayata
Celastrus lenticellatus Lundell
Celastrus madagascariensis Loes.
Celastrus membranifolius Prain
Celastrus microcarpus D.Don
Celastrus monospermoides Loes.
Celastrus monospermus Roxb.
Celastrus novoguineensis Merr. & L.M.Perry
Celastrus oblanceifolius Chen H.Wang & P.C.Tsoong
Celastrus obovatifolius X.Y.Mu & Z.X.Zhang
Celastrus orbiculatus Thunb. – dławisz okrągłolistny
Celastrus panamensis Lundell
Celastrus paniculatus Willd. – dławisz wiechowaty
Celastrus pringlei Rose
Celastrus punctatus Thunb. – dławisz kropkowany
Celastrus richii A.Gray
Celastrus rosthornianus Loes. – dławisz Rosthorna
Celastrus rugosus Rehder & E.H.Wilson
Celastrus scandens L. – dławisz amerykański
Celastrus stephanotiifolius (Makino) Makino
Celastrus stylosus Wall.
Celastrus subspicatus Hook.
Celastrus tonkinensis Pit.
Celastrus vaniotii (H.Lév.) Rehder
Celastrus virens (F.T.Wang & T.Tang) C.Y.Cheng & T.C.Kao
Celastrus vulcanicola Donn.Sm.
Celastrus yuloensis X.Y.Mu

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-19] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-23].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Zhixiang Zhang, Michele Funston: Celastrus Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2022-01-26].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Jinshuang Ma, Geoffrey A. Levin: Celastrus Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-01-25].
↑ ^a ^b ^c Celastrus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-01-25].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 83–88. ISBN 83-01-11074-0.
↑ ^a ^b ^c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 334. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 177, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 54, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-19] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-23].

[china-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Zhixiang Zhang, Michele Funston: Celastrus Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2022-01-26].

[america-5] Jinshuang Ma, Geoffrey A. Levin: Celastrus Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-01-25].

[pow-6] Celastrus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-01-25].

[seneta-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 83–88. ISBN 83-01-11074-0.

[philips-8] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 334. ISBN 0-333-73003-8.

[mabb-9] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 177, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[checklist-10] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 54, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]