Bylica skalna

Bylica skalna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	bylica
Gatunek	Artemisia umbelliformis
Podgatunek	bylica skalna
	Nazwa systematyczna
	Artemisia umbelliformis subsp. eriantha (Ten.) Vallès-Xirau & Oliva Brañas; Vallès-Xirau & Oliva Brañas in Monogr. Inst. Pirenaico Ecol. (Jaca) 5. 1990. 328 1990
Synonimy
	Artemisia eriantha Ten.; Artemisia petrosa (Baumg.) Fritsch; Artemisia petrosa Baumg.;
	Artemisia eriantha Ten.; Artemisia petrosa (Baumg.) Fritsch; Artemisia petrosa Baumg.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bylica skalna^[5] (Artemisia umbelliformis subsp. eriantha ) – podgatunek bylicy Artemisia umbelliformis z rodziny astrowatych^[3]. Według starszych ujęć taksonomicznych traktowany jako odrębny gatunek – Artemisia eriantha^[6].

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w górach Europy (Alpy, Apeniny, Pireneje, Karpaty, góry Półwyspu Bałkańskiego). W Polsce występuje wyłącznie w Tatrach i jest bardzo rzadka. Potwierdzono występowanie tego gatunku na 4 stanowiskach w Tatrach Zachodnich (Tomanowe Stoły, Baniste, Ciemniak, Piekło) i 7 stanowiskach w Tatrach Wysokich (Niżnie Rysy, nad Morskim Okiem, Mięguszowieckie Szczyty, Dolinka pod Kołem, pod Zadnim Mnichem, Mała Galeria Cubryńska, Cubryna)^[7]. Najwyżej z nich położone jest stanowisko pod Zadnim Mnichem (2150 m)^[7].

Morfologia

Łodyga: Pojedyncza, rozgałęziona, cała pokryta jedwabistofilcowatymi włoskami. Ma wysokość do 20 cm. Pod ziemią występuje krótkie, grube i rozgałęzione kłącze^[6].
Liście: Dolne trójkątne, trójdzielne; odcinki trójłatkowe, zaostrzone, o szerokości 1-2 mm. Górne liście są całobrzegie lub 3-zębne. Wszystkie, podobnie jak łodyga są gęsto jedwabistofilcowate^[6].
Kwiaty: W koszyczkach tworzących grono. Żółte kwiaty rurkowate o średnicy ok. 5 mm, na szypułkach o długości do 4 mm. Okrywy koszyczków wełnisto owłosione i ciemno obrzeżone^[6].

Biologia i ekologia

Bylina, chamefit, oreofit o silnym zapachu. Rośnie w szczelinach skalnych, zwłaszcza w piętrze alpejskim. Kwitnie od sierpnia do września. Liczba chromosomów 2n=18, 36. Gatunek charakterystyczny zespołu Drabo-Artemisietum^[8].

Zagrożenia i ochrona

Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006, 2016)^[9]^[10]: VU (narażony na wyginięcie).
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin: 2001: LR (ang. low risk, gatunki niskiego ryzyka); 2014: VU (ang. vulnerable, narażone)^[11].

Wszystkie naturalne stanowiska bylicy skalnej w Polsce znajdują się na ściśle chronionych obszarach Tatrzańskiego Parku Narodowego. Gatunek ten uprawiany jest w Ogrodzie Botanicznym PAN w Zakopanem^[7].

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
↑ Artemisia umbelliformis ''subsp.'' eriantha, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-01-11].

[iucn-4] Artemisia umbelliformis ''subsp.'' eriantha, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[szafer-6] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[K-7] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[8] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[9] Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[11] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]