Przejdź do zawartości

Biblioteka Książąt Czartoryskich

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Biblioteka Czartoryskich
Ilustracja
Logo oddziału MNK Biblioteka Czartoryskich
Państwo

 Polska

Miejscowość

Kraków

Adres

ul. św. Marka 17

Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie
Mapa konturowa Starego Miasta w Krakowie, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Biblioteka Czartoryskich”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Biblioteka Czartoryskich”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Biblioteka Czartoryskich”
Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Biblioteka Czartoryskich”
Ziemia50°03′49,60″N 19°56′22,50″E/50,063778 19,939583
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Biblioteka Książąt Czartoryskich – oddział Muzeum Narodowego w Krakowie, znajdujący się przy ul. św. Marka 17 w Krakowie[1]. Jest to polska biblioteka fundacyjna powstała z inicjatywy książąt Adama Kazimierza Czartoryskiego i Izabeli z Flemingów Czartoryskiej w II połowie XVIII wieku[1].

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Wejście do biblioteki

Księgozbiór Adama Kazimierza i Izabeli z Flemingów Czartoryskich początkowo mieścił się w należącym do księstwa Pałacu Błękitnym w Warszawie. W 1770 roku biblioteka liczyła 1645 druków i rękopisów oraz opublikowała swój pierwszy katalog. Po 1783 roku została przeniesiona do Pałacu Czartoryskich w Puławach. Zbiór puławski był stale powiększany o dzieła o znaczeniu narodowym, w tym bibliotekę Tadeusza Czackiego, zwaną Porycką, która obejmowała archiwa po królu Stanisławie Auguście Poniatowskim[1].

Do 1830 w bibliotece zgromadzono około 70 000 druków i 3000 rękopisów. Po upadku powstania listopadowego i konfiskacie majątku zbiory uległy rozproszeniu i były przechowywane poza granicami zaboru rosyjskiego – w Kórniku, Sieniawie i Paryżu. Ponownego scalenia zbiorów dokonał syn Adama Jerzego – książę Władysław, który w 1874 r. ulokował je w oddanym na ten cel przez władze Krakowa dawnym Arsenale Miejskim. Biblioteka była integralną częścią muzeum, które uroczyście otwarto w 1876 roku[1].

Podczas II wojny światowej biblioteka została zamknięta, jednak nadal z jej zbiorów korzystali polscy uczeni i badacze. Zbiory biblioteki zostały zrabowane, a tylko część z nich udało się odzyskać. W 1950 roku zbiory biblioteczne i muzealne trafiły pod opiekę państwa jako depozyt w Muzeum Narodowym w Krakowie. Na ten cel wybudowano oddzielną siedzibę, którą zaprojektował Marian Jaroszewski. Budynek został wzniesiony w latach 1958–1960 na miejscu zburzonej w 1939 oficyny tylnej Pałacu Wodzickich przy ulicy św. Jana 11. Przeprowadzka księgozbioru do nowej siedziby zakończyła się w 1961 roku. W roku 1971 Biblioteka Czartoryskich uzyskała status biblioteki naukowej o profilu humanistycznym[2][1].

29 grudnia 2016 roku Fundacja Książąt Czartoryskich, będąca prawnym właścicielem zbiorów od 1991 roku, przekazała bibliotekę oraz inne dobra na własność Muzeum Narodowemu w Krakowie[1].

Zbiory

[edytuj | edytuj kod]
Oprawa Kodeksu Pułtuskiego z XI wieku

Księgozbiór Biblioteki Książąt Czartoryskich liczy ponad 231 000 woluminów i obejmuje zabytki piśmiennictwa z okresu od X do XX wieku. Biblioteka Czartoryskich posiada różnorodny zbiór starych druków, inkunabułów, cymeliów, muzykaliów, kalendarzy, map, atlasów, zielników, czasopism i druków ulotnych[3].

Od początku zbiorowi towarzyszą średniowieczne i nowożytne rękopisy iluminowane, które stanowiły część kolekcji muzealnej księżnej Izabeli Czartoryskiej. Do malarstwa książkowego prezentowanego w bibliotece należą m.in. traktat o formach i przepisach turniejowych, Złoty Kodeks Pułtuski i Pontyfikał Erazma Ciołka[4].

Szczególne znaczenie dla zbiorów biblioteki mają dokumenty historyczne poświadczające ważne wydarzenia w dziejach kraju, takie jak: przywilej koszycki (1374), przywilej jedlneński (1430), dokument unii w Horodle (1413) i akt hołdu pruskiego (1525). Historia rodu Czartoryskich zapisała się w dokumentach rodzinnych, wśród których znajdują się m.in. nadanie tytułu książęcego dla Czartoryskich w 1442 roku, dyplom honorowego obywatelstwa miasta Krakowa dla Władysława Czartoryskiego (1880) oraz materiały ukazujące działalność muzealną Izabeli Czartoryskiej[5].

W księgozbiorze znajdują się także pamiątki po znanych osobach ze świata kultury, nauki, polityki i religii. Są to autografy listów Marcina Lutra, Mikołaja Kopernika, Ludwiga van Beethovena, Adama Mickiewicza oraz pierwszych prezydentów USA[6].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Złoty Kodeks Pułtuski, lata 80. XI w.
    Złoty Kodeks Pułtuski, lata 80. XI w.
  • Psalterium-Horae, I ćw. XIV w.
    Psalterium-Horae, I ćw. XIV w.
  • Lectiones Evangeliorum in diebus festis, Kolonia, po 1461
    Lectiones Evangeliorum in diebus festis, Kolonia, po 1461
  • Getijdenboek, Brugia, I ćw. XV w.
    Getijdenboek, Brugia, I ćw. XV w.
  • Pontyfikał Erazma Ciołka, Kraków, 1510-1515
    Pontyfikał Erazma Ciołka, Kraków, 1510-1515
  • Livre d'heures, pocz. XVI w.
    Livre d'heures, pocz. XVI w.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f MNK Biblioteka Czartoryskich – O oddziale [online], MNK.pl [dostęp 2025-02-28] (pol. • ang.).
  2. ↑ Marta Urbaniec, Biblioteki wybranych krakowskich muzeów: próba charakterystyki, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 90, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2008, s. 194 [dostęp 2025-02-28] (pol.).
  3. ↑ MNK Biblioteka Czartoryskich – Zbiory: Druki [online], MNK.pl [dostęp 2025-02-28] (pol. • ang.).
  4. ↑ MNK Biblioteka Czartoryskich – Zbiory: Rękopisy iluminowane [online], MNK.pl [dostęp 2025-02-28] (pol. • ang.).
  5. ↑ MNK Biblioteka Czartoryskich – Zbiory: Rękopisy [online], MNK.pl [dostęp 2025-02-28] (pol. • ang.).
  6. ↑ Encyklopedia Krakowa, wyd. PWN, Warszawa 2000.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Muzeum Narodowe w Krakowie
obecne oddziały
dawne oddziały

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Biblioteka_Książąt_Czartoryskich&oldid=76133420”