Bat Jam
32°01′23″N 34°45′01″E/32,023056 34,750278 Plaża w Bat Jam | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Dystrykt | |||||
| Burmistrz |
Shlomo Lahiani | ||||
| Powierzchnia |
8,167 km² | ||||
| Wysokość |
20 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2009) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+972 3 | ||||
| Kod pocztowy |
59100–59180 | ||||
Położenie na mapie Izraela  | |||||
| 32°01′23″N 34°45′01″E/32,023056 34,750278
| |||||
| Strona internetowa | |||||
ⓘBat Jam (hebr. בת ים; arab. بات يام; ang. Bat Yam; pol. Córka Morza) – miasto położone w Dystrykcie Tel Awiwu w Izraelu. Leży na równinie Szaron nad Morzem Śródziemnym, w zespole miejskim Gusz Dan.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]
Bat Jam jest położony na kontynencie azjatyckim, na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego 32°01′23″N 34°45′01″E/32,023056 34,750278. Miasto leży na nadmorskiej równinie Szaron, na historycznej drodze lądowej łączącej Europę, Azję i Afrykę.
Z powodu rozwoju Tel Awiwu i obszaru metropolitalnego Gusz Dan, nie istnieją wyraźne granice pomiędzy Bat Jam a położonym na północy Tel Awiwem. Bat Jam jest położony w odległości 60 km na północny zachód od Jerozolimy i 98 km na południe od Hajfy[1]. Graniczy od północy z Tel Awiwem, od wschodu z Holon i od południa z Riszon le-Cijjon[2].
Środowisko naturalne
[edytuj | edytuj kod]Miasto powstało na nadmorskich wydmach i stosunkowo mało żyznych gruntach, położonych na południe od portu morskiego Jafa. Podczas rozbudowy miasta teren został wyrównany i obecnie obszar miasta jest płaski, nie ma tu większych różnic wysokości. Niewielkie różnice wyniesienia parterów budynków wykorzystano dla bardziej naturalnego rozdziału podwórek[potrzebny przypis].
Klimat
[edytuj | edytuj kod]Bat Jam ma klimat śródziemnomorski, który charakteryzuje się gorącymi i wilgotnymi latami oraz chłodnymi i deszczowymi zimami[3]. Wiosna rozpoczyna się w marcu, a w drugiej połowie maja rozpoczyna się lato. Średnia temperatura latem wynosi 26 °C, a zimą 12 °C (średnia z lat 1988–2000)[4]. Opady śniegu są rzadkością, ale zdarza się spadek temperatury do 5 °C. Największe opady deszczu występują pomiędzy październikiem a kwietniem. Suma rocznych opadów atmosferycznych wynosi 530 mm[5].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Zgodnie z danymi Izraelskiego Centrum Danych Statystycznych w 2009 roku w mieście żyło 129 tys. mieszkańców, w tym 85,1% Żydów i 14,9% innych narodowości. Mieszka tutaj liczna społeczność żydowska pochodząca z Turcji (23% całej populacji miasta, w roku 2008)[6], a w ostatnim okresie, jednoznacznie dominującym, obok hebrajskiego stał się język rosyjski[potrzebny przypis].
Populacja miasta pod względem wieku:
| Wiek (w latach) | Procent populacji w % |
|---|---|
| 0–4 | 6,3% |
| 5–9 | 5,8% |
| 10–14 | 5,4% |
| 15–19 | 5,8% |
| 20–29 | 14,7% |
| 30–44 | 17,9% |
| 45–59 | 19,7% |
| ponad 60 | 24,3% |
Źródło danych: Central Bureau of Statistics.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Osada została założona w 1926 przez 13 rodzin ultraortodoksyjnych Żydów. Ich pragnieniem było zagospodarować piaszczyste wydmy położone na południe od Jafy i stworzyć pionierską dzielnicę ortodoksyjną. Ten cel znalazł swoje odbicie w nazwie osady Bayit VaGan (hebr. בית וגן; pol. Dom i Ogród)[7].
Początki osady były bardzo trudne. Była ona oddalona od Tel Awiwu, nie posiadała żadnej drogi dojazdowej, nie było prądu elektrycznego i brakowało wody. Piaszczyste grunty uniemożliwiały rozwój rolnictwa. Podczas arabskich rozruchów w 1929 osada była celem licznych napaści ze strony arabskich gangów atakujących z pobliskiej Jafy. Brytyjskie władze mandatowe, nie mogąc zapewnić bezpieczeństwa Żydom, zdecydowały się na ewakuację mieszkańców Bayit VaGan[potrzebny przypis].
W 1930 nastąpiło ponowne założenie osady, która pomimo trudności stopniowo się rozwijała. Ważnym momentem przełomowym okazała się imigracja z Europy w latach 30. W 1934 założono pierwszą szkołę z czterema klasami. Uzyskano także dostęp do czystej wody, uruchomiono sieć elektryczną, a następnie ruszyła stała linia autobusowa do Tel Awiwu[7].
W 1936 brytyjskie władze uznały osiedle jako samorząd lokalny i zmieniły jego nazwę na obecną Bat Jam. W 1939 populacja wynosiła 1,3 tys. mieszkańców[7]. Podczas II wojny światowej pobliski Tel Awiw był bombardowany przez włoskie lotnictwo, i wówczas Bat Jam stało się azylem dla wielu jego mieszkańców. Wojna były czynnikiem napędowym dla tutejszej gospodarki. Lokalny przemysł pracował dla brytyjskiej armii, produkując gwoździe, aceton i drożdże. Pod koniec wojny wybrukowano ulice miejskie i uruchomiono kino. Populacja Bat Jam wzrosła do 3,5 tys. mieszkańców[7].
Podczas wojny domowej w Mandacie Palestyny w 1948 Bat Jam było ciężko ostrzeliwane przez Arabów z Jafy. Ostrzał i napaści ustały wraz ze zdobyciem Jafy (13 maja 1948) przez żydowskie oddziały Hagany i Irgunu. Lata 50. charakteryzowały się napływem do Izraela fali masowej imigracji żydowskiej z całego świata. Bat Jam przyjęło więcej imigrantów niż jakiekolwiek inne miasto. Piaszczyste wydmy wyrównano i wybudowano na nich 2,5 tys. nowych domów. Granice miasto rozszerzyły się w ten sposób w kierunku wschodnim i południowym. Przez pewien czas funkcjonował namiotowy obóz dla przesiedleńców. W styczniu 1958 Bat Jam otrzymała prawa miejskie. Populacja wynosiła wówczas już 30 tys. mieszkańców[7].
W następnych latach napływ nowych mieszkańców nie ustawał. W Bat Jam w latach 40. i 50. osiedlili się imigranci z Iraku, Libii, Egiptu i Maroka tuż obok imigrantów z Rumunii, Bułgarii i Polski. W latach 60. napłynęli imigranci z Turcji i Ameryki Południowej. W latach 70. i 90. ze Związku Radzieckiego i Etiopii[7], a w ostatnim okresie przede wszystkim, w stopniu niemal dominującym na ulicy, kolejni repatrianci z obszaru byłego ZSRR[potrzebny przypis].
Polityka
[edytuj | edytuj kod]
| Burmistrz | Lata sprawowania urzędu |
|---|---|
| Minc Ben Zion | 1936–1937 |
| Israel Ben Zion | 1937–1939 |
| Jisrael Rabinowicz-Teomim | 1939–1943 |
| Eljaw Lewai | 1943–1950 |
| Dawid Ben Ari | 1950–1958 |
| Dawid Ben Ari | 1958–1963 |
| Menachem Rothschild | 1963–1973 |
| Jicchak Walker | 1973–1977 |
| Dawid Mesika | 1977–1978 |
| Menachem Rothschild | 1978–1983 |
| Ehud Kanmon | 1983–1993 |
| Jehoszua Sagi | 1993–2003 |
| Szlomo Lachiani | od 2003–2014 |
| Yossi Bachar | 2014–2018 |
| Zwika Rot | od 2018 |
Bat Jam jest rządzony przez Radę Miejską, która jest wybierana na pięcioletnią kadencję na drodze bezpośrednich proporcjonalnych wyborów. Prawo wyborcze posiadają wszyscy izraelscy obywatele posiadający co najmniej 18 lat życia i mieszkający co najmniej jeden rok w mieście[potrzebny przypis].
Miejskie władze samorządowe są odpowiedzialne za świadczenia socjalne, programy społeczne, infrastrukturę publiczną, urbanistykę, edukację, kulturę, turystykę i inne lokalne sprawy.
Architektura
[edytuj | edytuj kod]W latach 20. generalny plan budowy osiedla Bayit Vagan przygotował architekt Alexander Baerwald. Pomysł został jednak odłożony z powodu braku funduszy. Gdy w 1926 osiedlili się tutaj pierwsi pionierzy, osadę zaczęto budować na zakupionych 24 ha ziemi, położonej wzdłuż brzegu morza[8].
Obecnie znaczną część miasta zajmuje ciasne blokowisko, o skromnym, surowym, oszczędnym standardzie lat 60., jednak z dobrą komunikacją między nimi i wystarczającą także dziś liczbą miejsc parkingowych. Nowo powstające budynki mieszkalne, to głównie wieżowce wysokiego standardu i o wyszukanej estetyce, najwyższy z nich to 40-kondygnacyjny.
Ratusz miejski wybudowano w pobliżu promenady nadmorskiej, w 1963 według projektu Zvi Heckera, Alfreda Neumanna i Eldar Szarona. Budynek wzbudza zainteresowanie wśród znawców architektury, jednak mieszkańcy Bat Jam podzieleni są w ocenie samego wyglądu[8]. Innowacyjna jest w projekcie także łatwość, automatyzm wizualnej kontroli stanowisk pracy urzędników, przez kogokolwiek z przełożonych i każdego z interesantów.
W sąsiedztwie blokowisk i przy lokalnych ciągach komunikacyjnych, zauważalna jest znaczna dbałość o małą architekturę i zieleń, a skwery i ronda dzielnic nadmorskich, prócz zieleni i kwiatów, ożywiają liczne wizerunki uśmiechniętych, kolorowych morskich stworów[potrzebny przypis].
Kultura
[edytuj | edytuj kod]Miasto słynie z Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Ulicznych, który każdego lata (od 1996) ma miejsce przez trzy dni na nadmorskiej promenadzie. Spektakle teatrów ulicznych ogląda około 15 tys. widzów każdego roku. Uczestniczą oni w przedstawieniach, warsztatach teatralnych, pokazach pirotechnicznych i targach[8].
Dodatkowe atrakcje zapewnia centrum kultury Canyon Bat Yam z licznymi kinami i restauracjami. Na uwagę zasługuje również Muzeum Sztuki Współczesnej. Jest tu także muzeum poświęcone pamięci żydowskiego prozaika, dramaturga i eseisty piszącego w języku jidysz Szalom Asz, który ostatnie lata swojego życia spędził w Bat Jam. Istnieje tu małe muzeum Holocaustu[potrzebny przypis].
Edukacja i nauka
[edytuj | edytuj kod]W mieście znajduje się 28 szkół podstawowych i 7 szkół średnich, w których uczy się 30 tys. uczniów.
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]
Jedną z największych atrakcji Bat Jam są wspaniałe białe plaże. Ciągnące się na niemal całej długości miasta i także daleko poza nie, na Południe, słynące z bezpiecznego, łagodnego dna, drobnego, białego piasku i długich, zwykle łagodnych fal. Woda jest tu ciepła jeszczew późną jesienią, także w odczuciu mieszkańców europejskich krajów śródziemnomorskich. Istnieje sześć autoryzowanych plaż publicznych, na których można uprawiać sporty wodne. Za miastem, w stronę Rishon le-Cijjon rozciągają się długie, również piękne i relatywnie bezpieczne plaże dzikie. Przy plażach powstały liczne obiekty sportowe oraz kilka basenów. Latem plaże strzeżone żyją do późna w nocy, a w ich otoczeniu odbywają się koncerty oraz dyskoteki. Nadmorska promenada liczy ponad 3 km. Liczne restauracje, oferują tu tradycyjne dania z kuchni izraelskiej, bałkańskiej, orientalnej, środkowoeuropejskiej i innych. Dzieci i młodzież korzystają z licznych, zwłaszcza w dzielnicy nadmorskiej, elementów małej architektury, zadbanych technicznie i już w projekcie przewidzianych także dla funkcji amatorskich scen, W amfiteatrze odbywają się koncerty i występy artystyczne[9].
Religia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza synagoga w Bat Jam została wybudowana w 1928 przez dwóch miejscowych stolarzy. Była ona wykonana w całości z drzewa[8].
Sport i rekreacja
[edytuj | edytuj kod]W mieście znajduje się kompleks sportowy Bat Yam Sports Center, w skład którego wchodzą cztery baseny kąpielowe, dziesięć kortów tenisowych i stadion sportowy[10].
W mieście jest klub piłkarski Maccabi Ironi Bat Jam F.C., który uczestniczy w rozgrywkach drugiej ligi. Klub powstał w 2004 z połączenia Hapoel Bat Jam i Maccabi Bat Jam. Mecze rozgrywane są na miejskim stadionie stadionie Bat Jam, który posiada 3,1 tys. miejsc dla kibiców[potrzebny przypis].
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Miasto jest przede wszystkim sypialną Tel Awiwu, także niewielkim ośrodkiem przemysłowym zakładów przemysłu maszynowego, włókienniczego i chemicznego. Najważniejsze branże tutejszej gospodarki jest budownictwo mieszkaniowe, usługi dla mieszkańców i turystyka[potrzebny przypis].
Transport
[edytuj | edytuj kod]Przez miasto przebiega autostrada nr 20 
(Riszon le-Cijjon-Riszpon).
Transport w Bat Jam jest obsługiwany głównie przez autobusy. Będąc częścią aglomeracji miejskiej Gusz Dan, wszystkie linie autobusowe wychodzą poza granice miasta, tworząc dogodne połączenia z sąsiednimi miastami. Największą liczbę linii autobusowych w mieście obsługuje Dan Bus Company, której autobusami można dojechać do większości dzielnic Tel Awiwu, Holonu, Riszon le-Cijjon, Ramat Gan, Giwatajim, Bene Berak i bazy wojskowej Tel HaSzomer. Natomiast autobusy linii Egged łączą Bat Jam z Cholonem, Riszon le-Cijjon, Jerozolimą, Tel Awiwem, Ramlą i międzynarodowym portem lotniczym im. Dawida Ben Guriona[potrzebny przypis].
Komunikację publiczną z aglomeracją i niemal całym Izraelem wspomaga kolej[11]. W piątek, wczesnym popołudniem transport publiczny zamiera, by ruszyć dopiero po kolejnych 24 godzinach, czynne pozostają jedynie taksówki.
Osoby związane z miastem
[edytuj | edytuj kod]- Szalom Asz – żydowski prozaik, dramaturg i eseista piszący w języku jidysz. Ostatnie lata życia spędził w Bat Jam.
- Elana Eden – żydowska aktorka filmowa, urodzona w Bat Jam.
Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]
Valparaíso, Chile
Villeurbanne, Francja
Berlin, Niemcy
Kutno, Polska
Kragujevac, Serbia
Antalya, Turcja
Livorno, Włochy[potrzebny przypis]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ time and date.com: Current local times and distance from Tel Aviv. [dostęp 2009-10-21]. (ang.).
- ↑ Israel Science and Technology Homepage: Map of Israel. [dostęp 2008-05-21]. (ang.).
- ↑ Israeli Encarta. [dostęp 2008-05-21]. (ang.).
- ↑ Israel Central Bureau of Statistics: Weather averages for Tel Aviv. [dostęp 2009-10-20]. (ang.).
- ↑ Israel Central Bureau of Statistics: Precipitation. [dostęp 2009-10-17]. (ang.).
- ↑ Israel Central Bureau of Statistics: Israel Central Bureau of Statistics. [dostęp 2008-05-19]. (ang.).
- ↑ a b c d e f History Bat-Yam. [w:] The Bat-Yam International Biennale of Landscape Urbanism [on-line]. [dostęp 2009-10-22]. (ang.).
- ↑ a b c d More facts about Bat-Yam. [w:] The Bat-Yam International Biennale of Landscape Urbanism [on-line]. [dostęp 2009-10-22]. (ang.).
- ↑ Tel Awiw Hotel Association: Come Discover Bat-Yam. [dostęp 2009-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 lipca 2009)]. (ang.).
- ↑ Travelnet: Bat Yam Sports Center. [dostęp 2009-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (11 października 2009)]. (ang.).
- ↑ Israel Railways – Bat Jam.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcie satelitarne Bat Jam Google Maps
- Mapa Bat Jam
| > 500 000 | |
|---|---|
| 100 000 - 499 999 | |
| 50 000 - 99 999 |
