Balustrada
.jpg)
Balustrada – ażurowe lub pełne zabezpieczenie (ogrodzenie) schodów, tarasów, balkonów, dachów, wiaduktów, mostów itp., montowane zazwyczaj na krawędzi zabezpieczanego elementu i pełniące jednocześnie funkcję ozdobną[1]. Balustrada może być również ażurową przegrodą pomiędzy pomieszczeniami lub wydzielającą część większej przestrzeni[2] (np. w kościołach oddziela prezbiterium od nawy, kaplice od nawy)[3][2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Balustrada znana była już w starożytności[2]. Balustrada z tego okresu to proste lub zębate niskie mury, które nazywane były parapetami[2][4]. Występowały w budowlach greckich, rzymskich. W okresie bizantyjskim i przedromańskim stosowano balustrady z płyt pokrytych ornamentem plecionkowym, w którym tło było przebite na wylot. Płyty ustawiano między słupkami[4]. W gotyku stosowano ażurowe balustrady w formie arkadek ostrołukowych lub trójlistnych osadzonych na ośmiobocznych słupkach lub kolumienkach[4]. W końcu XIII wieku zastąpione zostały przez większe ażurowe płyty - przeźrocza umieszczane między słupkami. Od czasów renesansu popularność zyskały balustrady tralkowe. Charakterystyczne dla baroku były balustrady z kutego żelaza[5], gdzie balaski często miały profil gięty, wysunięty do przodu[6]. W XVIII wieku w realizacjach ulubionym elementem dekoracyjnym są stylizowane motywy kwaiatowe[7]. Po okresie rokoka kowalstwo powraca do form linearnych i symetrii, pojawiają się rzędy rombów, meandry, medaliony, owale, rozetki itp[7]. W XIX wieku popularność zyskały balustrady żeliwne[5].
Budowa balustrady
[edytuj | edytuj kod]Ze względu na materiał z którego są wykonane balustrady dzielimy je na: kamienne, betonowe, drewniane, metalowe[8].
- Balustrada pełna – murowana z cegły lub z betonu, zakończona parapetem lub poręczą. Wysokość takiej balustrady liczy się łącznie z poręczą.
- Balustrada z pionowych elementów (tralek) wykonana jest z drewna, kamienia, betonu, metalu, połączonych u góry poręczą i trwale połączonych z konstrukcją na dole[2]. W tym przypadku wszystkie elementy stanowią konstrukcję balustrady. Tralki ustawiane nad gzymsem głównym zwykle osadzane były na cokole, w którym wykonywano podłużne otwory celem odprowadzenia wody[4].
Balustrada stanowiąca obramienie płaskiego dachu nazwana jest attyką.
- Obecnie najczęściej stosowana jest balustrada, składająca się ze słupków (które stanowią konstrukcję balustrady), elementów wypełniających pomiędzy słupkami oraz poręczy. Elementy wypełniające mogą być pełne (np.szkło) lub ażurowe (np. siatka).
Balustrada o otworach ażuru zasłoniętych w tle ścianką nazywana jest balustradą ślepą[3].
Obowiązek montowania balustrad
[edytuj | edytuj kod]Przepisy odnośnie do konstruowania balustrad zostały ustalone w drodze rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku wraz z późniejszymi zmianami. Rozporządzenie to określa szczegółowo warunki techniczne budynków dopuszczonych do użytku publicznego, natomiast zawarty w nim dział VII reguluje warunki dotyczące bezpieczeństwa użytkowania.
Zgodnie z wymienionym powyżej rozporządzeniem, balustrady powinny być zamontowane przy schodach lub podjazdach, wówczas, gdy ich wysokość przekracza 50 centymetrów. Dodatkowo w budynkach użyteczności publicznej balustrady oraz poręcze powinny być zamontowane tak, aby można było korzystać z nich z obu stron klatki schodowej. Jeżeli szerokość schodów przekracza 4 metry, na środku powinna być zamontowana także balustrada lub poręcz dodatkowa. Wszystkie projektowane balustrady powinny spełniać rygorystyczne normy technologiczne i montażowe określone w Polskich Normach[9].
Obiekty mostowe należy wyposażać w balustrady o wysokości 1,10 m. Balustradę należy montować każdorazowo, gdy konstrukcja wznosi się na wysokość co najmniej 1,00 m nad poziom terenu lub dno cieku[10].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Słownik języka polskiego (red. Mieczysław Szymczak), T. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1978.
- ↑ a b c d e Sztuka świata. T. 17. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, ISBN 978-83-213-4726-4.
- ↑ a b Witold Szolginia: Architektura i budownictwo. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1982.
- ↑ a b c d Zdzisław Mączeński: Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym. Warszawa: Wydawnictwo Budownictwo i Architektura, 1956.
- ↑ a b Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
- ↑ Zygmunt Gloger:Encyklopedia staropolska. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1985, ISBN 83-214-0411-1.
- ↑ a b C.A.Reyneri di Lagnasco: Kowalstwo i metaloplastyka. Podróż przez epoki i style. Warszawa: Arkady, 2010, ISBN 978-83-213-4644-1.
- ↑ Krystyna Zwolińska, Zasław Malicki: Mały słownik terminów plastycznych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1974.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2022 r. poz. 1225)
- ↑ Michał Adam Żochowski. Stosowanie balustrad na obiektach mostowych w świetle obowiązujących przepisów. „Przegląd Komunikacyjny”, s. 21-24, 9-10/ 2023. Wydawnictwa SITK RP sp. z o.o. ISSN 0033-2232. [dostęp 2024-02-16]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 19. ISBN 83-85001-89-1.