Austeria sławkowska

Austeria sławkowska

nr rej. – A-214 z 14.01.1971 (woj. krakowskie) – A/768/2021 z 01.03.2021 (woj. śląskie)
Państwo	Polska
Miejscowość	Sławków, Rynek 2
Ukończenie budowy	1701 albo 1781
Położenie na mapie Sławkowa Austeria sławkowska
Położenie na mapie Polski Austeria sławkowska
Położenie na mapie województwa śląskiego Austeria sławkowska
Położenie na mapie powiatu będzińskiego Austeria sławkowska
50°17′53,549″N 19°23′21,937″E

Austeria sławkowska – zabytkowa XVIII-wieczna karczma w Sławkowie. Austeria znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.

Architektura

Wnętrze (2010)

Sławkowska austeria stanowi założony na planie litery T budynek o powierzchni 380 m², ustawiony szerokofrontowo do Rynku, bokiem przylegający do ul. Mały Rynek. Budynek jest drewniany, konstrukcji zrębowej, parterowy, wzniesiony na niskim podmurowaniu. Ściany w przeszłości były bielone. Elewacja frontowa (od strony Rynku) pięcioosiowa. Po dwie osie z każdej strony zajmowały pomieszczenia karczemne. Lewa część jest nieznacznie szersza od prawej, do niej też (od tyłu) dostawiono w przeszłości dodatkowe pomieszczenie murowane.

Obie części karczmy rozdzielone są szeroką bramą i sienią przejazdową, prowadzącą do tylnej części budynku, w której znajdował się stan (wozownia i stajnia). Posadzkę sieni oraz połączonego z nią stanu wyprofilowano tak, by posiadała spady od środka w kierunku frontu i tyłu budynku, co zapobiegało zalewaniu izb i umożliwiało odprowadzanie ścieków ze stajni. W tylnej ścianie stanu znajduje się druga brama, umożliwiająca w przeszłości bezkolizyjny wyjazd wozów. Pomieszczenia obu części karczemnych dostępne są od sieni przejazdowej. W obu częściach, przy ścianach sieni, istniały w przeszłości paleniska (piece), z których dym odprowadzały dwa symetrycznie usytuowane kominy.

Frontowa część budynku (wraz z pomieszczeniem murowanym) przykryta jest polskim dachem łamanym pokrytym gontem i wspartym od strony frontowej na sześciu okrągłych, kamiennych kolumnach, tworzących głębokie podcienie. Stan przykryty jest dachem dwuspadowym z wydatnym przyczółkiem od strony tylnej (w typie dachu półszczytowego).

Historia

Dziś trudno ustalić, od kiedy na tym miejscu znajdowała się karczma. Badania archeologiczne wykazały, że fragmenty fundamentów budynku pochodzą z okresu lokacji miasta, z XIII w. Trudno jednak powiedzieć czy już wtedy służył on jako budynek karczemny. Wiadomo natomiast, że w czasie swego pobytu w Sławkowie 27–29 sierpnia 1697 r., ucztował w austerii król August II Mocny. Miał on też tutaj na oczach zgromadzonych gości złamać gołymi rękami srebrny kubek. Budynek otrzymał swój obecny wygląd w XVIII w. Na belce stropowej karczmy widnieje data odczytywana przez jednych jako rok 1701, przez innych jako 1781, choć pierwsza z nich wydaje się bardziej prawdopodobna. Odnosi się ona zapewne nie do powstania karczmy, lecz do jej remontu. Od tamtego czasu austeria sławkowska przetrwała z niewielkimi zmianami do dzisiaj.

Karczma była własnością miasta. W XIX w. jej dzierżawa stanowiła główny składnik miejskich dochodów. Jednakże z powodu złego stanu technicznego władze miejskie podjęły w 1862 r. decyzję o jej rozbiórce oraz o sprzedaży albo wydzierżawieniu placu. Austeria sławkowska uratowana została dzięki podpisaniu przez magistrat umowy przedwstępnej z jej dotychczasowym dzierżawcą Rubinem Glajtmanem z Olkusza, który zobowiązał się do wyremontowania budowli pod warunkiem zawarcia z nim 20-letniej umowy na dzierżawę. Rozpisanego na austerię przetargu Glajtman co prawda nie wygrał, lecz na podobnych warunkach ostateczną umowę dzierżawy podpisało dwóch występujących wspólnie mieszkańców Olkusza: Izrael Blumenfelt i Salomon Frydman. Tym samym upadła ostatecznie koncepcja rozbiórki austerii i wydzierżawienia placu po niej Janowi Lesserowi – właścicielowi innego szynku przy Rynku, który zgłosił chęć wybudowania na jej miejscu murowanego zajazdu z pokojami gościnnymi.

Austeria dzierżawiona była przez miasto do 1939 r. W czasie okupacji urządzono w niej „Dom Niemiecki” (Deutsches Haus). W latach 1969–1987 mieściło się tu muzeum miejskie. Od 1992 r. użytkowana częściowo, a od 2003 w całości jako restauracja.

Zobacz też

• Historia austerii sławkowskiej
• „Karczma przy drodze – Austeria” – materiał filmowy
• Strona internetowa restauracji „Austeria” (wersja archiwalna)

Bibliografia

• Z. Matuszczyk: W czasach niewoli narodowej, w: F. Kiryk (red.), Dzieje Sławkowa, Kraków 2001, ISBN 83-87345-47-4, s. 240–241.
• Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim, wyd. nakładem Komitetu Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim w Sosnowcu, 1939 r., s. 111.