Przejdź do zawartości

Andrzej Galica

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy żołnierza. Zobacz też: Andrzej Galica (skoczek narciarski).
Andrzej Galica
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

27 listopada 1873
Biały Dunajec

Data i miejsce śmierci

6 czerwca 1945
Majdany

Przebieg służby
Lata służby

1914–1930

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

Dowództwo Okręgu Korpusu Nr X

Stanowiska

dowódca okręgu korpusu

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa

Późniejsza praca

poseł i senator RP, literat

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Multimedia w Wikimedia Commons

Andrzej Galica (ur. 27 listopada 1873 w Białym Dunajcu, zm. 6 czerwca 1945 w majątku Majdany[1]) – generał brygady Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, twórca formacji strzelców podhalańskich, inżynier, polityk, poseł na Sejm RP, członek Głównego Sądu Koleżeńskiego Związku Legionistów Polskich od 1936 roku[2], członek Prezydium Rady Naczelnej Obozu Zjednoczenia Narodowego w 1939 roku[3], działacz regionalny ruchu podhalańskiego, literat.

Andrzej Galica (w środku) w czasie bitwy pod Kostiuchnówką
Andrzej Galica w cywilu (ok. 1937)

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 27 listopada 1873 w Białym Dunajcu, w rodzinie Macieja i Marii z Skupieniów[4][5][6][7]. W 1897 ukończył gimnazjum św. Anny (dziś im. Bartłomieja Nowodworskiego) w Krakowie[8]. Studiował na politechnikach we Lwowie i Wiedniu, gdzie uzyskał stopień inżyniera (o specjalności: budowa dróg i mostów[9]). W tym okresie działał też w Związku Strzeleckim, był organizatorem ich oddziałów w Małopolsce i przewodniczącym obwodu skawińskiego ZS[6]. Przed 1914 pracował jako kierownik budowy części kanału spławnego Odra-Wisła[6]. Był literatem – razem z Władysławem Orkanem, Andrzejem Stopką, Józefem Jedliczem i innymi tworzył tzw. szkołę podhalańską.

Po wybuchu I wojny światowej organizował oddziały polskie w Wiedniu, gdzie wcześniej został przeniesiony z Ekspozytury Budowy Dróg Wodnych w Krakowie[6]. Po sformowaniu dwóch kompanii przekazał je do Krakowa i sam uzyskał zwolnienie z pracy i wstąpił do Legionów Polskich[6]. Służył w nich od sierpnia 1914 do września 1917. Był dowódcą batalionu uzupełnień w Wiedniu (awans na kapitana otrzymał we wrześniu 1914 roku). Od maja 1915 do listopada 1916 roku był dowódcą batalionu w 4 i 6 pułku piechoty Legionów (awans na majora otrzymał we wrześniu 1915, a awans na podpułkownika w październiku 1916 roku). Od listopada 1916 do września 1917 roku był dowódcą 4 pułku piechoty. Od września 1917 do lutego 1918 roku był inspektorem wyszkolenia Polskiego Korpusu Posiłkowego. Po przejściu II Brygady przez front został internowany na Węgrzech i osadzony w obozie w Dułowie(inne języki) (węg. Dulfalva) na Zakarpaciu. 1 maja 1918 został zwolniony i wcielony do c. k. Pułku Strzelców Nr 16 w Krakowie[10], a następnie jako austriacki oficer rezerwy został wysłany na front włoski.

Od listopada 1918 do września 1919 roku był organizatorem i dowódcą oddziałów podhalańskich. 13 maja 1919 otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Nowego Targu[11]. Od września 1919 do marca 1920 roku był dowódcą Brygady Górskiej. Następnie od marca 1920 do sierpnia 1926 roku dowodził 21 Dywizją Piechoty Górskiej. 1 maja 1920 roku zatwierdzony został w stopniu generała podporucznika z dniem 1 kwietnia 1920 roku, a 3 maja 1922 roku zweryfikowany został w stopniu generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku. W okresie od sierpnia 1926 do października 1930 roku był dowódcą Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu. Z dniem 31 grudnia 1930 roku, na własną prośbę, został przeniesiony w stan spoczynku[12].

Wykorzystując swoje wykształcenie politechniczne otworzył w Warszawie biuro miernicze, a ponadto zajął się gospodarką rolną w kupionym w 1930 majątku Majdan k. Trzepnicy w powiecie piotrkowskim. Tu z pomocą tylko miejscowego majstra postawił dom mieszkalny i inne budynki gospodarcze[13]. Wszedł też w krąg polityki – między innymi włączył się w tworzenie prorządowego Obozu Zjednoczenia Narodowego z inspiracji gen. Edwarda Śmigłego-Rydza[14], oraz działalnością w regionalnym ruchu podhalańskim.

Z ramienia BBWR był posłem na Sejm RP (1928–1935) i senatorem RP (1935–1939)[9].

Zmarł 6 czerwca 1945 w swoim majątku Majdany (dziś gmina Łęki Szlacheckie koło Piotrkowa Trybunalskiego). Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Bęczkowicach.

21 lipca 1900 poślubił w Sanoku pochodzącą z pobliskiego Czerteża Józefę Jarosz (1880–1941)[5][15]. Jego żona była przewodniczącą pierwszego zarządu Stowarzyszenia „Rodzina Wojskowa” w Przemyślu[16]. Z małżeństwa tego miał czworo dzieci, córki Janinę (1901–1977), po mężu Cąplak i Bronisławę (1902–1929) oraz synów, Władysława (1904–1951) i Adama (1906–1980). Jego wnuczką (córką Władysława) jest Divina Galica[17]. Po śmierci zony ożenił się drugi raz – z Bronisławą Dąbrowską (1899–1982)[18].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]
Aleksandra Kozłowska, autorka książki „Góral generałem – Andrzej Galica. Biografia żołnierza, polityka i literata” przy pomniku Generała w Białym Dunajcu
Groby w kwaterze legionistów
na Nowym Cmentarzu w Zakopanem,
po prawej – grób Andrzeja Galicy
  • Janosik: pieśń dramatyczna w 4 aktach, Warszawa: Poleski Posterunek Wydawniczy” „Placówka”, 1922 (Warszawa: W. Piekarniak).
  • Przysięga: urywek z życia współczesnego na Podhalu w trzech odsłonach, Kraków: Z. Klemensiewicz, 1909 (Kraków: Druk. Ludowa).
  • Robert Szporn: dramat w 4 aktach, Kraków: „Książka”, 1912 (Kraków: Druk. Ludowa).
  • Twierdzą nam będzie każdy próg: utwór dramatyczny w 3-ch aktach z prologiem i inwokacją: osnuty na tle walk o Lwów: (wyszczególniony w 1928 r. na konkursie magistratu Lwowsk.), Przemyśl: J. Styfi, [1929] (Przemyśl: J. Styfi).

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Jesienią 1973, po kilku miesiącach starań, m.in. dzięki wsparciu materialnemu i organizacyjnemu udzielonemu przez Stanisława Fita z Czarnego Dunajca, byłego podkomendnego generała Galicy, prochy generała zostały sprowadzone na Podhale, gdzie 20 października pochowano je w kwaterze legionistów na Nowym Cmentarzu przy ul. Nowotarskiej w Zakopanem. W uroczystym pogrzebie uczestniczyli m.in. przedstawiciele władz administracyjnych Zakopanego, Zarząd Główny Związku Podhalan, przedstawiciele Zarządu Głównego Związku Podhalan w U.S.A., duchowieństwo z ks. kanonikiem Władysławem Curzydłą (proboszczem Parafii Najświętszej Rodziny) na czele. Przemówienia pogrzebowe wygłosili: ks. prałat Jan Krupiński, red. Włodzimierz Wnuk, gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz, pisarz Adam Pach, Józef Obrochta i dr Wincenty Galica[8].

  • W 1919 r. gen. Galica otrzymał godność honorowego obywatela Nowego Targu[9].
  • Imieniem Generała nazwano ulice w: Bielsku-Białej[27], Nowym Sączu[28], Nowym Targu[29], Zakopanem[30] oraz w Białym Dunajcu.
  • patron Gminnego Ośrodka Kultury w Białym Dunajcu[31].
  • przed Urzędem Gminy w Białym Dunajcu stoi pomnik generała Andrzeja Galicy, ufundowany w 2000 przez górali z Chicago[32].
  • W miejscu przy ul. Skupniowej w Białym Dunajcu, gdzie stał dom w którym urodził się generał, ustawiona została tablica pamiątkowa[31]
  • 14 maja 2008 odsłonięto tablicę pamiątkową ku czci gen. brygady Andrzeja Galicy w Domu Podhalan w Chicago, wyryto na niej słowa będące zawołaniem generała: „Kieb co, kany co, abo co, to my som” z podpisem: Związek Podhalan oraz dowództwo 21 Brygady Strzelców Podhalańskich w darze dla wszystkich członków Związku Podhalan w Ameryce Północnej. Chicago 14 maja 2008 roku. Tablicę odsłonił dowódca 21 Brygady Strzelców Podhalańskich, gen. bryg. Tomasz Bąk, który przybył do Chicago wraz z dowódcą 5 Batalionu Strzelców Podhalańskich, podpułkownikiem Zbigniewem Ząbkiem[32].
  • Jego imię nosi też Koło nr 8 Związku Podhalan w Północnej Ameryce[32].
  • Instytut Pamięci Narodowej wydał na 2019 rok kalendarz poświęcony postaciom 12 oficerów Wojska Polskiego II RP, w którym na październikowej karcie widnieje postać Andrzeja Galicy[33].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Kozłowska Aleksandra Anna: Generał Galica i Tatry, [w:] „Tatry” nr 1 (47), zima 2014, s. 107–111, ISSN 0867-4531.
  2. ↑ Związek Legionistów Polskich : 1936–1938 r. : sprawozdanie Zarządu Głównego Związku Legionistów Polskich, Warszawa 1938, s. 34.
  3. ↑ Rocznik Polityczny i Gospodarczy 1939, Warszawa 1939, s. 72.
  4. ↑ Kolekcja ↓, s. 3.
  5. ↑ a b Księga małżeństw 1888–1905 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 162 (poz. 31).
  6. ↑ a b c d e Nasi kandydaci z okręgu 48. Generał inż. Andrzej Galica. „Słowo Polskie”, s. 5, nr 321 z 23 listopada 1931. 
  7. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-11-27].
  8. ↑ a b Wincenty Galica: Generał Andrzej Galica. gokbialydunajec.pl, 1985. [dostęp 2012-05-01].
  9. ↑ a b c Galica Andrzej, [w:] Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka Encyklopedia Tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 1995, s. 296, ISBN 83-7104-008-3, OCLC 835423690.
  10. ↑ Kolekcja ↓, s. 38.
  11. ↑ Honorowi Obywatele Miasta Nowego Targu. nowytarg.pl. [dostęp 2015-03-08].
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 17 z 19 grudnia 1930, s. 363.
  13. ↑ RG [Ryszard Bonisławski], Podhalański generał; [w:] „Magazyn 60+” [Łódź], 2014, nr 9, s. 33–35.
  14. ↑ „Łódź w Ilustracji”, 5 IX 1937, nr 36, s. 1 i 2 (na zjeździe przedstawicieli organizacji wiejskich OZN z terenu województwa łódzkiego).
  15. ↑ Aleksandra Anna Kozłowska Góral generałem. Andrzej Galica. Biografia żołnierza, polityka i literata, wyd. Księży Młyn, Łódź 2013, s. 383
  16. ↑ „Oświata – to potęga”. Wydawnictwo pamiątkowe z okazji 15-lecia Niepodległości Państwa Polskiego. Część II-ga z albumem. Przemyśl: 1933, s. 122.
  17. ↑ Aleksandra Anna Kozłowska Góral generałem. Andrzej Galica. Biografia żołnierza, polityka i literata, wyd. Księży Młyn, Łódź 2013, s. 384-403
  18. ↑ Aleksandra Anna Kozłowska Góral generałem. Andrzej Galica. Biografia żołnierza, polityka i literata, wyd. Księży Młyn, Łódź 2013, s. 384
  19. ↑ Kolekcja ↓, s. 1.
  20. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 28 maja 1921, s. 997.
  21. ↑ a b c d Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 189–190.
  22. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 17.
  23. ↑ M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163.
  24. ↑ Kolekcja ↓, s. 4.
  25. ↑ Decyzja Naczelnika Państwa L. 3625.22 G.M.I. z 1922 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 8, s. 250).
  26. ↑ Kolekcja ↓, s. 19, 37–38.
  27. ↑ Ulica w Bielsku-Białej na wikimapia.org.
  28. ↑ Ulica w Nowym Sączu na wikimapia.org.
  29. ↑ Ulica w Nowym Targu na wikimapia.org.
  30. ↑ Ulica w Zakopanem na wikimapia.org.
  31. ↑ a b Patron: Generał Andrzej Galica. gokbialydunajec.pl. [dostęp 2012-05-01].
  32. ↑ a b c Andrzej Baraniak. Gen. Andrzej Galica w Domu Podhalan. „Dziennik Związkowy”, s. 1, 2008-05-22. Chicago. [dostęp 2023-11-27]. 
  33. ↑ Kalendarz IPN na 2019 rok [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2020-09-12] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
publikacje
  • Jan Lubicz-Pachoński, Galica Andrzej, [w:] Polski Słownik Biograficzny, 1948, t. VII, s. 222–224, bibliografia.
  • Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991 (wyd. II uzup. i poprawione).
  • Andrzej Suchcitz, Generałowie wojny polsko-sowieckiej 1919–1920. Mały słownik biograficzny, Ośrodek Badań Historii Wojskowej Muzeum Wojska w Białymstoku, Białystok 1993.
  • Piotr Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1994.
  • Irena Łukaszka, Barbara Słuszkiewicz, Gen. Andrzej Galica (1873-1945), [w:] Obywatele honorowi miasta Nowego Targu. Nowy Targ 2000, s. 38–42, portr.
  • Stanisław Kałamacki, Magdalena Sokalska-Żegleń, Andrzej Galica (1873-1945), [w:] Parnas zakopiański. Zakopane 2010, wyd. „Stanmar”, s. 31–36.
  • Aleksandra Kozłowska, Góral generałem – Andrzej Galica. Biografia żołnierza, polityka i literata, Dom Wydawniczy Księży Młyn, Łódź 2013, s. 588.
prasa i periodyki
  • „Łódź w Ilustracji”, 9 II 1936, nr 6, s. 1 (na spotkaniu z wojewodą łódzkim Aleksandrem Hauke-Nowakiem w łódzkim Urzędzie Wojewódzkim); Tamże, 5 IX 1937, nr 36, s. 1 i 2 (na zjeździe przedstawicieli organizacji wiejskich OZN z terenu województwa łódzkiego)
  • Aleksandra Kozłowska, Góral generałem – rzecz o Andrzeju Galicy (1873-1945), [w:] „Prace Naukowe WSP w Częstochowie”. Seria: Zeszyty Historyczne, 2003, z. VIII, s. 65–76.
  • Aleksandra Kozłowska, Generał Andrzej Galica – poseł i senator 1930–1939. Szkic do łódzkiego fragmentu biografii politycznej, „Rocznik Łódzki” 2004, T. 51, s. 193–217.
  • Aleksandra Kozłowska, Generał Galica i Tatry, „Tatry” nr 1 (47), zima 2014, s. 107–111, ISSN 0867-4531.
  • RB [Ryszard Bonisławski], Podhalański generał, „Magazyn 60+” [Łódź], 2014, nr 9, s. 33–35.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Andrzej_Galica&oldid=75563313”