Aichi E13A
| |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ |
wodnosamolot rozpoznawczy |
| Załoga |
3 |
| Historia | |
| Data oblotu |
kwiecień 1939 |
| Lata produkcji |
1940–1945 |
| Liczba egz. |
1460 |
| Dane techniczne | |
| Napęd |
1 x Mitsubishi Kinsei |
| Moc |
810 kW |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
14,50 m |
| Długość |
11,31 m |
| Wysokość |
4,70 m |
| Powierzchnia nośna |
36 m² |
| Masa | |
| Własna |
2642 kg |
| Startowa |
3650 kg (maks. 4000 kg) |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
361 km/h[1] |
| Prędkość przelotowa |
220 km/h[1] |
| Prędkość wznoszenia |
8,2 m/s |
| Pułap praktyczny |
8730 m[1] |
| Zasięg |
3326 km maksymalny |
| Promień działania |
550 km |
| Długotrwałość lotu |
14,9 h[1] |
| Rozbieg |
250 m |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 1 × karabin maszynowy 7,7 mm Typ 92, 250 kg bomb | |
| Użytkownicy | |
| Japońska Cesarska Marynarka Wojenna, Królewska Marynarka Wojenna Tajlandii | |
| Rzuty | |
| |
Aichi E13A (w kodzie alianckim: Jake) – japoński trzymiejscowy wodnosamolot rozpoznawczy z okresu II wojny światowej, skonstruowany w firmie Aichi. Produkowany przez trzy zakłady od 1940 do 1945 roku w liczbie 1460 sztuk, był podstawowym japońskim wodnosamolotem rozpoznawczym okresu wojny.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Samolot został opracowany w wytwórni Aichi Tokei Denki Kabushiki Gaisha na konkurs na trzymiejscowy wodnosamolot rozpoznawczy 12-Shi dla marynarki japońskiej ogłoszony pod koniec 1937 roku[2]. W wymaganiach była prędkość maksymalna 370 km/h i zalecano użycie silnika gwiazdowego Mitsubishi Kinsei[2]. Głównym konstruktorem był Yoshihiro Matsuo[2]. Prace opóźniły się z powodu większego priorytetu rozwijanego równolegle lżejszego dwumiejscowego wodnosamolotu 12-Shi (E12A), którego program został jednak anulowany przez marynarkę[2]. Z powodu nieukończenia prototypu w terminie do września 1938 roku, trzymiejscowy wodnosamolot nie został dopuszczony do konkursu, lecz wytwórnia zdecydowała mimo to dokończyć budowę i przetestować konstrukcję na własny rachunek[3]. Prototyp samolotu o oznaczeniu fabrycznym AM-19 został ukończony 1 stycznia 1939 roku, a oblatany w kwietniu, po czym 22 czerwca ukończono drugi prototyp[3]. Próby zakładowe okazały się udane i samolot wymagał niewielu poprawek, w tym powiększenia usterzenia pionowego i zwiększenia kąta wzniosu skrzydeł[4]. Ponieważ konkurencyjny Kawanishi E13K zmagał się w tym czasie z problemami, prowadzącymi do utraty dwóch prototypów, w lipcu 1939 roku marynarka zdecydowała się jednak poddać samolot Aichi próbom w Arsenale Techniki Lotniczej Marynarki Wojennej (Kūgishō)[5]. Samolot okazał się udany i miał bardzo dobre własności lotne, wobec czego w listopadzie 1939 roku lotnictwo marynarki zdecydowało się zamówić E13A1[4]. Oficjalnie został przyjęty na uzbrojenie 17 grudnia 1940 roku z oznaczeniem w długim systemie: rei-shiki ichi-gō suijō teisatsuki ichi-gata (wodnosamolot rozpoznawczy Typ 0 Wzór 1 Model 1), w 1942 roku zmienionym na Typ 0 Model 11[4]. Potocznie oznaczenie opisowe było skracane jako rei-shiki suitei lub w skrócie reisui[4]. W krótkim systemie samolot nosił oznaczenie E13A, przy tym jedyną odmianą produkcyjną był E13A1. W kodzie amerykańskim otrzymał oznaczenie: Jake[6].
Pierwszy samolot seryjny ukończono 30 września 1940 roku[4]. Do 1942 roku w zakładach Funakata firmy Aichi w Nagoi zbudowano prawdopodobnie 131 samolotów seryjnych (dokumentacja uległa zniszczeniu na skutek bombardowań)[4]. Z powodu obciążenia zakładów Aichi budową bombowców D3A, przekazały one marynarce dokumentację techniczną i od października 1940 roku do końca wojny w 1945 roku zbudowano dalsze 90 samolotów w Arsenale Marynarki w Hiro koło Kure (w skrócie: Hiroshō, od października 1941 roku: 11 Arsenał Lotniczy)[4]. Głównym producentem jednak stały się zakłady Watanabe (od października 1943 roku: Kyūshū) w Zasshonokumie (obecnie w Fukuoka), gdzie od kwietnia 1941 roku do czerwca 1945 roku powstało ich 1237[4]. Produkcja miesięczna sięgała maksymalnie 50 sztuk (styczeń 1944 roku)[4]. Łącznie z dwoma prototypami powstało 1460 samolotów[4].
Służba
[edytuj | edytuj kod]Samoloty były używane od wiosny 1941 roku jako wodnosamoloty rozpoznawcze na okrętach-bazach wodnosamolotów, pancernikach i ciężkich krążownikach marynarki Japonii[7]. Zastąpiły w tym charakterze wodnosamoloty Kawanishi E7K[6]. Zadebiutowały z okrętu-bazy „Kamikawa Maru” podczas osłony japońskiej operacji zajęcia południowych Indochin w lipcu 1941 roku[7]. Były następnie szeroko używane podczas II wojny światowej na Pacyfiku, operując z okrętów, a także baz na wyspach i kontynencie (Singapur, Korea), co od przełomu 1942/43 roku stało się ich dominującym zastosowaniem[7]. Służyły do rozpoznania, atakowania żeglugi i instalacji nadbrzeżnych oraz ratowania lotników z wody[7]. E13A1 był najliczniejszym japońskim wodnosamolotem rozpoznawczym okresu II wojny światowej[7]. W połowie 1943 roku wycofano je jednak z misji dziennych z uwagi na niewystarczającą prędkość i uzbrojenie obronne, co powodowało, że padały celem myśliwców amerykańskich, a nawet samolotów patrolowo-bombowych[8].
Od końca 1944 roku wersja E13A1b (Otsu), wyposażona w detektor anomalii magnetycznych, używana była do zwalczania okrętów podwodnych[1].
Nieliczne samoloty zostały zmodyfikowane przez uzbrojenie w jednostkach w ruchome działko 20 mm w dolnym stanowisku strzeleckim, służące do zwalczania żeglugi[4].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Konstrukcja
[edytuj | edytuj kod]Aichi E13A1 był trzymiejscowym jednosilnikowym dolnopłatem o konstrukcji metalowej, półskorupowej, z zakrytą kabiną i dwoma stałymi pływakami[9]. Kadłub o owalnym przekroju, zwężającym się ku tyłowi[9]. Konstrukcję siłową stanowiło 26 wręg, 20 podłużnic i pracujące pokrycie duraluminiowe[9]. Z przodu do pierwszej wręgi mocowane było łoże silnika z rur stalowych, na końcu kadłuba był stożek drewniany[9]. W dolnej części wręg 7 i 13 były zaczepy do katapulty[9]. W kadłubowej części centropłata była komora bombowa, zamykana dwoma pokrywami[9]. Załoga składała się z pilota, nawigatora-obserwatora i strzelca-radiotelegrafisty, zajmujących miejsca jeden za drugim w kabinie przykrytej długą wspólną przeszkloną osłoną[9]. Osłona kabiny składała się z trzech nieruchomych części, w tym wiatrochronu pilota, i czterech odsuwanych. Ostatnia sekcja za strzelcem była odchylana do przodu i odsuwana wraz z osłoną nad nim[9]. Kabina nie miała osłon pancernych[9]. Obserwator miał też dwa prostokątne okna w podłodze[9].
Skrzydła proste, o obrysie trapezowym przechodzącym w eliptyczne w częściach zewnętrznych, dwudźwigarowe, konstrukcji metalowej (z wyjątkiem końcówek), z pracującym pokryciem z blachy duraluminiowej[9]. Dzieliły się na centropłat (rozpiętości 7100 mm), dwie sekcje zewnętrzne i dwie dołączane końcówki konstrukcji drewnianej[9]. Sekcje zewnętrzne były ręcznie składane do góry do hangarowania (szerokość wynosiła wówczas 7413 mm)[9]. Skrzydła miały kąt wzniosu w centropłacie 1°45′, a 5°30′ w częściach zewnętrznych i wydłużenie 5,8[9]. Skrzydła wyposażone w klapy wychylne w centropłacie, całkowicie metalowe, o kącie wychylenia do 40°[9]. Na częściach zewnętrznych były lotki konstrukcji metalowej, kryte płótnem[9]. W krawędzi natarcia lewego skrzydła był reflektor do lądowania[9]. Usterzenie klasyczne, wolnonośne, o obrysie eliptycznym[9]. Stateczniki konstrukcji drewnianej kryte sklejką, a stery konstrukcji metalowej pokryte płótnem[9]. Statecznik poziomy miał rozpiętość 5000 mm[9].
Podwozie stałe w postaci dwóch pływaków o konstrukcji metalowej półskorupowej, o rozstawie 3200 mm[9]. Pływaki były jednoredanowe, o długości 7940 mm (ze sterem) i szerokości 1060 mm, wyposażone w stery wodne na końcu[9]. Każdy zamocowany był do skrzydeł dwoma wspornikami i usztywniony dwiema parami stalowych odciągów lub później czterem wspornikami[9].
Dane techniczne
[edytuj | edytuj kod]- Kraj produkcji: Japonia
- Typ: (E13A1) trzymiejscowy wodnosamolot rozpoznawczy.
- Napęd: silnik Mitsubishi Kinsei 43 o mocy 805 kW (1080 KM),
- Osiągi:
- Masa:
- własna: 2640 kg
- maksymalna startowa: 4 000 kg
- Wymiary:
- rozpiętość skrzydeł: 14,50 m
- długość: 11,30 m
- wysokość: 4,70 m
- Uzbrojenie:
- ruchomy karabin maszynowy 7,7 mm Typ 92 w tylnej części kabiny, 576 nabojów[9]
- ładunek 250 kg bomb (1 × 250 kg lub 4 × 60 lub 30 kg)[9]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Porównywalne konstrukcje z tego okresu:
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Wieliczko 2024 ↓, s. 34.
- ↑ a b c d Wieliczko 2024 ↓, s. 26-27.
- ↑ a b Wieliczko 2024 ↓, s. 27-30.
- ↑ a b c d e f g h i j k Wieliczko 2024 ↓, s. 30-31.
- ↑ Wieliczko 2024 ↓, s. 26, 30.
- ↑ a b Wieliczko 2024 ↓, s. 24-25.
- ↑ a b c d e Wieliczko 2024 ↓, s. 37.
- ↑ Wieliczko 2024 ↓, s. 37-38.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Wieliczko 2024 ↓, s. 35.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Leszek Wieliczko. Aichi E13A (Jake). „Technika Wojskowa Historia”. Nr 2/2024(86), s. 24-39, marzec – kwiecień 2024. Magnum X.
| Samoloty myśliwskie | |
|---|---|
| Samoloty bombowe i torpedowe | |
| Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe | |
| Samoloty szkolno-treningowe | |
| Szybowce | |
| Samoloty kamikaze | |
| Samoloty transportowe | |
| Wiatrakowce | |
| Konstrukcje prototypowe i doświadczalne | |
| Inne |
