Aegithalos

	Aegithalos
	Hermann, 1804
	; Raniuszek czarnogardły (A. concinnus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	raniuszki
Rodzaj	Aegithalos
	Typ nomenklatoryczny
	Pipra europaea Hermann, 1804 = Parus caudatus Linnaeus, 1758
Synonimy
	Acredula Koch, 1816; Aegithalus Boie, 1822; Aegythalus Boie, 1826; Oegithalus Lesson, 1828; Aegithaliscus Cabanis, 1851; Acanthiparus Gould, 1855;
	Acredula Koch, 1816; Aegithalus Boie, 1822; Aegythalus Boie, 1826; Oegithalus Lesson, 1828; Aegithaliscus Cabanis, 1851; Acanthiparus Gould, 1855;
Gatunki
	7 gatunków – zobacz opis w teksście
	7 gatunków – zobacz opis w teksście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aegithalos – rodzaj ptaków z rodziny raniuszków (Aegithalidae).

Występowanie

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji^[9].

Morfologia

Długość ciała 10,5–16 cm, masa ciała 4–10,4 g^[10].

Systematyka

Etymologia

Aegithalos (Aegithalus, Aegythalus, Oegithalus): gr. αιγιθαλος aigithalos – „sikora”. Trzy różne gatunki zostały ujęte pod tą nazwą przez Arystotelesa: raniuszek zwyczajny, bogatka zwyczajna i modraszka zwyczajna^[11].
Acredula: średniowiecznołac. agredula – „sikorka”, od łac. acredula lub agredula – „wróżbiarski ptak”^[12]. Gatunek typowy: Parus caudatus Linnaeus, 1758.
Aegithaliscus: zdrobnienie gr. αιγιθαλος aigithalos – „sikora”^[13]. Gatunek typowy: Parus erythrocephalus Vigors, 1831 = Psaltria concinna Gould, 1855.
Acanthiparus: gr. ακανθα akantha – „cierń”, od ακη akē – „punkt”; rodzaj Parus Linnaeus, 1758, sikora^[14]. Gatunek typowy: Acanthiparus niveogularis Gould, 1855.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[15]:

Aegithalos leucogenys (F. Moore, 1854) – raniuszek czarnobrody
Aegithalos exilis (Temminck, 1836) – raniuszek malutki – takson włączony do tego rodzaju na podstawie badań filogenetycznych^[16]
Aegithalos concinnus (Gould, 1855) – raniuszek czarnogardły
Aegithalos niveogularis (Gould, 1855) – raniuszek białogardły
Aegithalos iouschistos (Blyth, 1845) – raniuszek rdzawy
Aegithalos caudatus (Linnaeus, 1758) – raniuszek zwyczajny
Aegithalos glaucogularis (Gould, 1855) – raniuszek czarnołbisty – takson wyodrębniony ostatnio z A. caudatus^[17]^[18]

Przypisy

↑ Aegithalos, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ J. Hermann: Observationes Zoologicae: quibus novae complures, aliaeque animalium species describuntur et illustrantur. Argentorati: Amandum Koenig, 1804, s. 214. (łac.).
↑ C.L. Koch: System der baierischen Zoologie: zum Gebrauch als Taschenbuch. Nürnberg: in Kommission bei der Steinischen Buchhandlung, 1816, s. 199. (niem.).
↑ F. Boie. Ueber Classification insonderheit der europäischen Vögel. „Isis von Oken”. 1822, s. kol. 556, 1822. (niem.).
↑ F. Boie. Generalübersicht der ornithologischen Ordnungen, Familien und Gattungen. „Isis von Oken”. 1826, s. kol. 975, 1826. (niem.).
↑ R.-P. Lesson: Manuel d’ornithologie, ou description des genres et des pricipales espèces d’oiseaux. T. 2. Paris: Roret, 1828, s. 433. (fr.).
↑ J. Cabanis: Museum Heineanum: Verzeichniss der ornithologischen Sammlung des Oberamtmann Ferdinand Heine, auf Gut St. Burchard vor Halberstadt. Cz. 1: Singvögel. Halberstadt: In Commission bei R. Frantz, 1850–1851, s. 90. (niem.).
↑ J. Gould: Birds of Asia. Cz. 2. London: Printed by Taylor and Francis, pub. by the author, 1850–1883, s. ryc. 67 i tekst. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v15.1). [dostęp 2025-04-07]. (ang.).
↑ Harrap 2008 ↓, s. 95–98.
↑ The Key to Scientific Names ↓, Aegithalos [dostęp 2017-08-15] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Acredula [dostęp 2017-08-15] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Aegithaliscus [dostęp 2017-08-15] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Acanthiparus [dostęp 2025-04-07] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Aegithalidae Reichenbach, 1849-50 - raniuszki - Long-tailed tits (wersja: 2024-06-23). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-04-07].
↑ U.S. Johansson, P.G.P. Ericson, J. Fjeldså, M. Irestedt. The phylogenetic position of the world's smallest passerine, the Pygmy Bushtit Psaltria exilis. „Ibis”. 158 (3), s. 519–529, 2016. DOI: 10.1111/ibi.12377. (ang.).
↑ M. Päckert, J. Martens, Y.-H. Sun. Phylogeny of long-tailed tits and allies inferred from mitochondrial and nuclear markers (Aves: Passeriformes, Aegithalidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 55 (3), s. 952–967, 2010. DOI: 10.1016/j.ympev.2010.01.024. (ang.).
↑ Harrap 2008 ↓, s. 96.

Bibliografia

S. Harrap: Family Aegithalidae (Long-tailed Tits). W: J. del Hoyo, A. Elliott & D.A. Christie: Handbook of the Birds of the World. Cz. 13: Penduline-tits to Shrikes. Barcelona: Lynx Edicions, 2008, s. 76–101. ISBN 84-96553-45-0. (ang.).
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[itis-1] Aegithalos, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Hermann-2] J. Hermann: Observationes Zoologicae: quibus novae complures, aliaeque animalium species describuntur et illustrantur. Argentorati: Amandum Koenig, 1804, s. 214. (łac.).

[Koch-3] C.L. Koch: System der baierischen Zoologie: zum Gebrauch als Taschenbuch. Nürnberg: in Kommission bei der Steinischen Buchhandlung, 1816, s. 199. (niem.).

[Boie1822-4] F. Boie. Ueber Classification insonderheit der europäischen Vögel. „Isis von Oken”. 1822, s. kol. 556, 1822. (niem.).

[Boie1826-5] F. Boie. Generalübersicht der ornithologischen Ordnungen, Familien und Gattungen. „Isis von Oken”. 1826, s. kol. 975, 1826. (niem.).

[Lesson-6] R.-P. Lesson: Manuel d’ornithologie, ou description des genres et des pricipales espèces d’oiseaux. T. 2. Paris: Roret, 1828, s. 433. (fr.).

[Cabanis-7] J. Cabanis: Museum Heineanum: Verzeichniss der ornithologischen Sammlung des Oberamtmann Ferdinand Heine, auf Gut St. Burchard vor Halberstadt. Cz. 1: Singvögel. Halberstadt: In Commission bei R. Frantz, 1850–1851, s. 90. (niem.).

[Gould-8] J. Gould: Birds of Asia. Cz. 2. London: Printed by Taylor and Francis, pub. by the author, 1850–1883, s. ryc. 67 i tekst. (ang.).

[ioc-9] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v15.1). [dostęp 2025-04-07]. (ang.).

[CITEREFHarrap200895–98-10] Harrap 2008 ↓, s. 95–98.

[11] The Key to Scientific Names ↓, Aegithalos [dostęp 2017-08-15] .

[12] The Key to Scientific Names ↓, Acredula [dostęp 2017-08-15] .

[13] The Key to Scientific Names ↓, Aegithaliscus [dostęp 2017-08-15] .

[14] The Key to Scientific Names ↓, Acanthiparus [dostęp 2025-04-07] .

[Mielczarek&Kuziemko-15] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Aegithalidae Reichenbach, 1849-50 - raniuszki - Long-tailed tits (wersja: 2024-06-23). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-04-07].

[Johansson&inni-16] U.S. Johansson, P.G.P. Ericson, J. Fjeldså, M. Irestedt. The phylogenetic position of the world's smallest passerine, the Pygmy Bushtit Psaltria exilis. „Ibis”. 158 (3), s. 519–529, 2016. DOI: 10.1111/ibi.12377. (ang.).

[Päckert&inni-17] M. Päckert, J. Martens, Y.-H. Sun. Phylogeny of long-tailed tits and allies inferred from mitochondrial and nuclear markers (Aves: Passeriformes, Aegithalidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 55 (3), s. 952–967, 2010. DOI: 10.1016/j.ympev.2010.01.024. (ang.).

[CITEREFHarrap200896-18] Harrap 2008 ↓, s. 96.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]