Abd al-Hakim Amir
 1955 | |
 marszałek
| |
| Data i miejsce urodzenia |
11 grudnia 1919 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
14 września 1967 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1938–1967 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna izraelsko-arabska 1948-1949, |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Minister obrony | |
| Okres |
od 1956 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Muhammad Abd al-Hakim Amir (arab. محمد عبد الحكيم عامر, Muḥammad ʿAbd al-Ḥakīm ʿĀmir; ur. 11 grudnia 1919, zm. 14 września 1967) – egipski wojskowy, działacz ruchu Wolnych Oficerów i uczestnik rewolucji 1952. W latach 1953–1967 głównodowodzący armią egipską, dowodził jej siłami w czasie kryzysu sueskiego, interwencji w Jemenie Północnym oraz wojny sześciodniowej. Obarczony winą za wywołanie wojny i klęskę Egiptu w tym konflikcie, popełnił samobójstwo w więzieniu.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Wczesna działalność
[edytuj | edytuj kod]Pochodził z rodziny zamożnych właścicieli ziemskich[1]. Ukończył egipską Akademię Wojskową. Studiował w tym samym czasie, co większość późniejszych przywódców ruchu Wolnych Oficerów, na czele z Gamalem Abdelem Naserem, Anwarem as-Sadatem, Abd al-Latifem al-Baghdadim i Zakarijją Muhji ad-Dinem. Podobnie jak oni w czasie studiów zaczął wyrażać poglądy nacjonalistyczne i antybrytyjskie[2]. Po ukończeniu Akademii służył w Chartumie[3].
Udział w rewolucji egipskiej. Głównodowodzący egipskich sił zbrojnych
[edytuj | edytuj kod]Należał do najważniejszych członków stowarzyszenia Wolnych Oficerów, chociaż nie zasiadł w kierującym nim komitecie[1]. Wziął udział w przewrocie wojskowym 23 lipca 1952, który odsunął od władzy króla Faruka I, zasiadł w Radzie Rewolucyjnych Dowódców. Po sierpniu 1952, gdy wpływy w radzie stracili zwolennicy komunistów, stał się jedną z najbardziej wpływowych osób w państwie[4]. W czerwcu 1953 Gamal Abdel Naser, de facto przewodzący rewolucji, przeforsował usunięcie gen. Muhammada Nadżiba ze stanowiska głównodowodzącego egipskich sił zbrojnych i wprowadzenie na jego miejsce Amira, który przy tej okazji został awansowany ze stopnia majora od razu na stopień generalski[5]. Po utworzeniu przez Egipt i Syrię Zjednoczonej Republiki Arabskiej został delegowany przez Nasera do nadzorowania władz syryjskich[6] (Północnej Prowincji). Zahamował postępy reformy rolnej, która zaczęła być w Syrii wdrażana w 1958 na wzór egipski, aby zyskać popularność wśród syryjskich kupców i właścicieli ziemskich[7]. Szybko stał się w Syrii wyjątkowo niepopularny[6]. Dowodził armią egipską w czasie kryzysu sueskiego oraz egipskimi siłami interwencyjnymi w Jemenie Północnym[8]. 20 lutego 1958 awansowany na stopień marszałka polowego[9].
W 1962 mógł odsunąć Nasera od władzy poprzez przeprowadzenie nowego przewrotu wojskowego, jednak ostatecznie zadowolił się zwolnieniem swojego stanowiska spod kontroli Rady Prezydenckiej, co gwarantowało mu faktyczną swobodę w działaniu. Stosunki między dawnymi bliskimi współpracownikami poważnie się pogorszyły. Rywalizacja z Amirem o popularność i autorytet w społeczeństwie była jednym z powodów, dla którego Naser jeszcze w 1961 ponownie pogłębił lewicowy kurs swojej polityki, tworząc komisję przygotowującą pierwszy Narodowy Kongres Sił Pracujących[10].
W lipcu 1963 został pierwszym z siedmiu wiceprezydentów Egiptu przy prezydencie Naserze[11]. Pełnił także funkcje przewodniczącego Naczelnego Komitetu Gospodarczego, Komitetu Likwidacji Feudalizmu, Komitetu Wielkiej Tamy, Komitetu Śledczego ds. korupcji w administracji państwowej oraz Federacji Piłki Nożnej[12]. W 1964 otrzymał medal Bohatera Związku Radzieckiego[9].
Wojna sześciodniowa i upadek
[edytuj | edytuj kod]W 1967 Amir przyczynił się (choć jest kwestią kontrowersyjną, w jakim stopniu) do przekonania prezydenta Nasera, że siły egipskie są przygotowane do wojny z Izraelem. Wobec szeregu porażek politycznych i prestiżowych Egiptu w poprzednich latach (brak sukcesów w wojnie jemeńskiej, rozpad unii z Syrią, stagnacja ekonomiczna) Naser uznał, iż sukces w walce z Izraelem mógłby poprawić pozycję kraju w świecie arabskim. Wojna zakończyła się jednak całkowitą klęską Egiptu i jego sojuszników[12].
Amir nawet po klęskach podległych sobie sił przekonywał, że Egipcjanie w istocie odnosili na froncie sukcesy, nie mógł jednak długo ukrywać prawdy[13]. 8 czerwca podał się do dymisji ze wszystkich piastowanych stanowisk razem z prezydentem Naserem. Prezydent cieszył się autentyczną popularnością w społeczeństwie, Amir zaś stracił ją przez swój wystawny tryb życia i liczne skandale obyczajowe[13]. W rezultacie 10 czerwca Zgromadzenie Narodowe zaapelowało do Nasera o wycofanie swojej dymisji. Naser pozostał u władzy i obarczył głównodowodzącego armią całą winą za przegraną wojnę[13]. Oskarżył go o organizowanie zamachu stanu i doprowadził do jego aresztowania razem z 50 bliskimi współpracownikami, w tym ministrami spraw wewnętrznych i obrony. W kolejnych latach obarczano go również winą za niepowodzenie egipskiej interwencji w Jemenie[13].
14 września 1967 Amir popełnił samobójstwo w więzieniu; podejrzewano, że w istocie padł ofiarą morderstwa[13]. Według jednej z wersji przebywający w więzieniu oficer otrzymał szansę honorowego odebrania sobie życia, zanim stanie przed sądem oskarżony o zdradę stanu[8]. W 2012 sprawą śmierci Amira, na wniosek jego rodziny, ponownie zajęła się prokuratura wojskowa[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 104. ISBN 978-83-89899-58-3.
- ↑ Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 64. ISBN 978-83-89899-58-3.
- ↑ Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 72. ISBN 978-83-89899-58-3.
- ↑ Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 111. ISBN 978-83-89899-58-3.
- ↑ Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 112. ISBN 978-83-89899-58-3.
- ↑ a b Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 131. ISBN 978-83-89899-58-3.
- ↑ Ł. Fyderek: Pretorianie i technokraci w reżimie politycznym Syrii. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2011, s. 44. ISBN 978-83-7638-111-4.
- ↑ a b c Military prosecutor to investigate death of former Egypt defence minister Abdel-Hakim Amer.
- ↑ a b Амер Абдель Хаким.
- ↑ Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 133. ISBN 978-83-89899-58-3.
- ↑ Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 134. ISBN 978-83-89899-58-3.
- ↑ a b Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 157–159. ISBN 978-83-89899-58-3.
- ↑ a b c d e Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2006, s. 160–163. ISBN 978-83-89899-58-3.