1 Brygada AL im. Ziemi Kieleckiej

1 Brygada Armii Ludowej im. Ziemi Kieleckiej

Orzełek Armii Ludowej
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	26 lipca 1944
Rozformowanie	październik 1944
Dowódcy
Pierwszy	mjr Henryk Połowniak „Zygmunt”
Działania zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Rodzaj wojsk	oddział partyzancki
Podległość	III Obwodu Armii Ludowej
Skład	patrz tekst
Odznaczenia

1 Brygada Armii Ludowej im. Ziemi Kieleckiej – związek partyzancki Armii Ludowej sformowany na Kielecczyźnie w 1944 roku, prowadzący głównie działania dywersyjne skierowane przeciw armii niemieckiej, polegające na niszczeniu transportów i linii komunikacyjnych.

Historia i działania bojowe

Została zorganizowana rozkazem dowódcy III Obwodu Armii Ludowej – płk. Mieczysława Moczara „Mietka” z dnia 13 lipca 1944 roku, za początek jej istnienia uznaje się dzień 26 lipca 1944 roku.

W jej skład weszły oddziały Armii Ludowej: im. M. Langiewicza (dowódca – ppor. Czesław Borecki „Brzoza”), im. B. Głowackiego (dowódca – sierż. Stefan Szymański „Góral”), im. Zawiszy Czarnego (dowódca – kpr. Wacław Młynek „Wrzos”), im. G. Narutowicza (dowódca – ppor. Tadeusz Maj „Łokietek”) oraz żołnierze AL zmobilizowani w rejonie Ostrowca Świętokrzyskiego. Początkowo brygada składała się z 2 batalionów i liczyła około 200 ludzi, pod koniec września składała się już z 3 batalionów (1 i 2 składały się z 3 kompanii, 3 z 2 kompanii), kompanii sztabowej i plutonu zwiadu, liczyła około 500 ludzi.

Zgodnie z rozkazem dowódcy III Obwody Armii Ludowej do głównych jej zadań bojowych należała walka z transportem wroga i niszczenie jego linii komunikacyjnych. W czasie swojej działalności przeprowadziła szereg akcji bojowych m.in. w dniu 2 sierpnia w rejonie Śniadki rozbiła 200 osobowy oddział „własowców”, 8 sierpnia na odcinku kolejowym Kielce – Skarżysko-Kamienna grupa minerska wysadziła pociąg wojskowy, 10 sierpnia w miejscowości Gustawów rozbiła 75 osobowy oddział niemiecki, 14 sierpnia w rejonie stacji kolejowej Węgle wysadziła most wraz z pociągiem wojskowym, 18 sierpnia na odcinku kolejowym Stąporków – Końskie wysadzono pociąg wojskowy, a w dniach 9 i 11 września zniszczono mosty kolejowe na linii Kielce – Włoszczowa.

W dniach 16–19 września 1 batalion brygady wziął udział w bitwie w lasach suchedniowskich, skąd przebił się w rejon Gruszki, gdzie skoncentrowała się cała brygada. W jej rejonie brygada została otoczona przez siły niemieckie i w dniu 29 września stoczono tam bitwę.

W nocy z 29/30 września w czasie przebijania się z okrążenia od brygady odłączył się 2 batalion. 2 batalion skierował się do lasów siekierzyńskich (koło miejscowości Siekierno-Rataje), gdzie w dniu 6 października wspólnie z oddziałami 2 Brygady AL „Świt” stoczył kolejną bitwę a następnie w nocy z 28 na 29 października przebił się pod Chotczą przez linię frontu.

Pozostałe oddziały brygady po bitwie pod Gruszką skierowały się w rejon Gór Świętokrzyskich, gdzie w połowie października brygada została rozformowana. Część żołnierzy udała się do miejsc zamieszkania, a z osób które były zdekonspirowane utworzono trzy oddziały: „Młota” (dowódca – por. Edmund Borowiecki „Młot”) i „Chytrego” (dowódca – por. Julian Kaniewski „Chytry”), oraz „Stefana” (dowódca – por. Stefan Czajka „Stefan”) które prowadziły działania bojowe do stycznia 1945 roku.

23 sierpnia 1944 1 Brygada AL im. Ziemi Kieleckiej została odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy za udział w walce z okupantem.

Elementem charakterystycznym brygady był noszony przeważnie na lewym ramieniu biały trójkąt równoboczny z zieloną obwódką i wyhaftowanymi an czerwono literami AL. Kolor zielony był z jednej strony symbolem lasu- schronienia partyzantów, z drugiej udziału ludności wiejskiej w walce. Z uwagi na braki materiałowe w sierpniu 1944 te trójkąty miała 1/3 bądź 1/4 żołnierzy brygady, w pierwszej kolejności dostawali je oficerowie i podoficerowie. Zwykle umieszczany na lewym ramieniu, choć zdarzały się przypadki naszywania ich na czapki (w sposób przepisowy). Wzór został wymyślony w marcu-kwietniu 1944 r., rozpowszechnił się w sierpniu 1944 r.

Obsada personalna

(w okresie 26 lipca – październik 1944)

Dowódca:

• mjr Henryk Połowniak „Zygmunt” (ranny 30 września pod Gruszką)

Oficer operacyjny:

• por. Bolesław Łazarski „Chmura” (od 14 sierpnia dowódca 1 batalionu)

Oficer propagandowy:

• ppor. Antoni Ratusiński „Antek” (równocześnie sekretarz Komitetu Okręgowego PPR w Radomiu, zginął 3 października 1944 roku w Ostrowcu Świętokrzyskim

Oficer sztabu brygady:

• por. Stanisław Gwizdowski „Skromy”
• por. Kazimierz Czyż „Chrust” (od 23 września 1944 roku)

Kompania sztabowa

• dowódca – por. Spirydon Dziubiński „Zemsta”

Pluton zwiadu

• dowódca – ppor. Józef Niewiadomski „Sokół”

1 batalion (w połowie października 1944 roku rozformowany)

We wrześniu 1944 r. połowa jego żołnierzy miała kurtki zrzutowe tzw. wz.43(regulaminowe w 1 i 2 Armii WP) oraz wz.19/wz.36 zebrane z poległych we wrześniu 1939 r. żołnierzy WP, bądź też szyte konspiracyjne inspirując się kurtką wz.36

• dowódca batalionu
  • por. Czesław Borecki „Brzoza” (14 sierpnia przeniesiony do sztabu Obwodu III AL)
  • por. Bolesław Łazarski „Chmura” (12 września przeniesiony do sztabu Obwodu III AL)
  • por. Bolesław Mikulski
• dowódca 1 kompanii
  • por. Jan Sadło
• dowódca 2 kompanii
  • ppor. Stefan Czajka (od 23 września dowódca 3 batalionu)
  • por. Wacław Młynek „Wrzos”
• dowódca 3 kompanii
  • ppor. Maksymilian Pora „Przelot”

2 batalion (w nocy z 27/28 października 1944 roku przebił się przez linię frontu pod Chotczą)

• dowódca batalionu
  • por. Stefan Szymański „Góral”
• dowódca 1 kompanii
  • sierż. Kazimierz Machowski „Badyl”
• dowódca 2 kompanii
  • sierż. Jan Gajda „Mały” (do 23 września)
  • ppor. Marian Olczyk „Lew”
• dowódca 3 kompanii
  • ppor. Ludwik Borowiecki „Młot”

3 batalion (23 września – połowa października rozformowany)

• dowódca batalionu
  • por. Stefan Czajka
• dowódca 1 kompanii
  • ppor. Jan Gajda „Mały”
• dowódca 2 kompanii
  • por. Jan Michorek (poległ 30 września pod Gruszką)

Latem 1944 liczyła około 700 partyzantów.

Bibliografia

• Mała Encyklopedia Wojskowa t. 1, Warszawa 1967.
• Józef Bolesław Garas, Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942-1945, Warszawa 1971.
• [przew.] Kazimierz Sobczak: Polski ruch oporu 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1988. ISBN 83-11-07038-5.
• Jerzy Ślaski, Polska Walcząca t. II, Warszawa 1999.
• Mieczysław Wieczorek: Armia Ludowa. Powstanie i organizacja 1944 – 1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1979. ISBN 83-11-06225-0. Brak numerów stron w książce
• Mieczysław Wieczorek: Armia Ludowa. Działalność bojowa 1944 – 1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1984. ISBN 83-11-07052-0. Brak numerów stron w książce