Śniadanie angielskie

Tradycyjne śniadanie angielskie z jajkiem sadzonym, bekonem, kiełbaską, grzybami, pomidorami, fasolką i hash brown

Śniadanie angielskie (ang. full English breakfast, cooked breakfast lub fry-up) – tradycyjny posiłek (śniadanie) serwowany na ciepło w krajach Wysp Brytyjskich. Nie ma jednego obowiązującego składu angielskiego śniadania, do najczęstszych składników należą: kiełbasa smażona, fasolka w sosie pomidorowym, smażone plastry bekonu i jajko smażone. Istnieje szereg wariantów lokalnych. Niegdyś codzienny w angielskich domach, w XXI w. jest w ofercie hoteli, pensjonatów, B&B, pubów. W gastronomii bywa podawany cały dzień i wtedy nosi nazwę all day breakfast.

Historia

Jeszcze przed XV wiekiem większość ludzi zamieszkująca Wielką Brytanię jadła dwa posiłki dziennie – śniadanie i obiadokolację (dinner). Na śniadanie spożywano zwykle chleb z serem lub smalcem powstałym przy pieczeniu mięsa, tzw. dripping.

Uczynienie śniadania narodowym angielskim posiłkiem przypisuje się XV-wiecznej szlachcie angielskiej (gentry). Szlacheckie dworki były ważnym miejscem dla lokalnej społeczności; szczególnie celebrowano śniadania przed polowaniem i były one ważnym wydarzeniem społecznym. Śniadania wydawane przez szlachtę skupiały rodziny, krewnych i przyjaciół domu. Była to również okazja „postawienia się” i zaimponowania innym, zwłaszcza lokalnymi produktami. Z potraw podówczas serwowanych wymienia się m.in. steki halibuta, nadziewane figi, gołębie, cynaderki na grzance, wieprzowe policzki, kiełbasy, kaszanki przygotowywane w lokalny sposób.

Za czasów królowej Wiktorii (XIX wiek) szlachta zaczęła zanikać, a nowe klasy wyższe stanowili kupcy, przemysłowcy i ludzie interesu. Nie odrzucili oni zwyczajów wprowadzonych przez szlachtę, ale adoptowali tradycję, w tym śniadania jako wydarzenia dotyczące życia społecznego i towarzyskiego. Wprowadzono tradycyjne składniki i dbano o jakość przygotowania posiłków.

Jeszcze przed I wojną światową angielskie śniadanie zaczynało się pojawiać w hotelach, bed and breakfast, pociągach i podczas zebrań. Wtedy też ukształtował się standard serwowanych potraw: bekon, jajka, kiełbasa, black pudding, grillowany pomidor, fasolka w sosie pomidorowym, do tego marmalade – dżem pomarańczowy, kawa i sok pomarańczowy. Śniadanie w tej postaci było powszechnie spożywane przez klasę średnią i postrzegane jako posiłek rodzinny. Uważano, że obfite śniadanie daje energię na cały dzień pracy. William Somerset Maugham, angielski pisarz epoki twierdził, że „aby jeść dobrze w Anglii, śniadanie powinno się jeść trzy razy dziennie”.

W latach 50. XX w. śniadanie angielskie spożywane było mniej więcej przez połowę populacji Wielkiej Brytanii. Serwowano je w jadłodajniach blisko portów, i w dzielnicach przemysłowych, często blisko fabryk. Zwyczaj ten zanikł wraz z przemianami w społeczeństwie brytyjskim i osłabieniem przemysłu.

All day breakfast, podawane o różnych porach dnia

Skład śniadania

Tradycyjne śniadanie angielskie składa się z co najmniej kilku składników smażonych na głębokim tłuszczu lub pieczonych w piekarniku:

• jajek (smażonych, jajecznicy lub w koszulkach),
• plastrów bekonu,
• kiełbas wieprzowych,
• krojonej w plastry kiełbasy white pudding lub black pudding,
• pomidorów,
• pieczarek,
• fasolki w sosie pomidorowym (baked beans).

Dodatkowo podaje się:

• kawę lub herbatę,
• tosty z masłem i dżemem lub smażony chleb,
• hash browns,
• keczup i brown sauce,
• sok pomarańczowy.

Najprostsze śniadanie na wzór brytyjskiego – beans on toast

Warianty lokalne

Brytyjskie śniadanie różni się w zależności od części kraju, stosowane są inne składniki i przyrządza się je inaczej. W wariancie północnoirlandzkim, zwanym Ulster fry oprócz boczku i kiełbasy podaje się white pudding, irlandzki chleb sodowy lub ciasto ziemniaczane. W wariancie szkockim dodaje się plaster haggis i black pudding. Mięsne składniki śniadania są zazwyczaj lokalnej produkcji i przygotowane według lokalnej receptury. Oprócz renomowanych kiełbas z Lincolnshire i Cumberland używa się również wyrobów ściśle lokalnych. W wariancie walijskim występują prawie wyłącznie walijskie produkty, a black pudding, uważany za potrawę północną zastępuje się np. wędzonym pstrągiem i podaje z jajkami w koszulkach (poached eggs). Unika się również używania terminu English breakfast.

Podobne do śniadania angielskiego jest śniadanie irlandzkie (full Irish breakfast). Istnieją odmienne opinie na temat różnic między nimi. Według niektórych – w skład śniadania irlandzkiego niemal zawsze wchodzi black pudding i/lub white pudding, podczas gdy w angielskim są one opcjonalne; natomiast w irlandzkim rzadziej pojawia się fasolka w sosie pomidorowym czy produkty ziemniaczane.

Istnieją również warianty śniadania zawierające produkty bardziej tradycyjne, jak np. sztukę mięsa wieprzowego lub szpik kostny.

Zdrowie

Przeciętna wartość kaloryczna śniadania to 850 kalorii. Posiłek obfituje w tłuszcze i sól. Ich redukcja możliwa jest m.in. poprzez zmniejszenie porcji składników mięsnych (kiełbas, bekonu), jak i zastąpienie smażenia innymi metodami obróbki żywności (w szczególności grillowaniem; w przypadku jajek – gotowaniem w koszulkach).