Wikijunior:Dinozaury

Dinozaury gadziomiedniczne

Teropody

• Dromeozaury
  • Deinonych (Deinonychus) - drapieżny dinozaur. Szybko biegał, rzucając się na upatrzoną ofiarę jak drapieżny ptak. Jego mózg welkości pomarańczy dowodzi, że był to inteligentny dinozaur, który potrafił udoskonalać własne metody polowania. Mógł szeroko otwierać paszczę i gwałtownie obracać głowę na wszystkie strony, aby głębiej zatopić zęby w brzuchu ofiary. Lecz jego główną bronią były sierpowate szpony-sztylety o długości 13 cm, a więc znacznie dłuższe niż u innych dinozaurów. Gad ten żył we wczesnej Kredzie wystawiany jest w Peabody Museum of Natural History (USA)
  • Welociraptor (szybki drapieżnik) osiągał 1,8m długości. Żył w póznej Kredzie w Azji, na terenie dzisiejszej Mongolii i Chin. Był szybko poruszajacym się krwiożerczym drabieżnikiem, polował na młode dinozaury, np.protoceratopsy. Miał długą głowe z płaskim pyskiem. Na obu stopach miał długie szpony, którymi zapewne atakował swoje ofiary. Jego pierwsze szczątki znaleziono na pustyni Gobi na początku lat 20. Naukowcy twierdzą, że należał on do jednych z najbardziej inteligentnych dinozaurów.
• Komspognat, uzbrojony w małe, ostre i zakrzywione zęby, chwytał niewielkie zwierzęta, np. owady i jaszczurki. Kompsognat używał uzbrojonych w pazury kończyn przednich do przytrzymywania niewielkich ofiar, które pożerał w całości. Drobny, długośc ok. 1m, masa do 3 kg.
• Owiraptor (Oviraptor philoceratops) to niewielki teropod, którego nazwa oznacza ,,złodziej jaj lubiący ceratopsy". Jego nazwa pochodzi od tego, że pierwszą skamieniałość tego dinozaura – zmiażdżoną czaszkę, znaleziono obok rzekomych jaj protoceratopsa. Z tego powodu uznano, że owiraptor kradł jaja protoceratopsa i został zabity przez matkę broniącą gniazda.
• Spinozaur (Spinosaurus) to olbrzymi dinozaur drapieżny z grupy teropodów. Żył w kredzie, mniej więcej 98 - 95 milionów lat temu. Był największym znanym dinozaurem drapieżnym. Dorastał do 18 metrów długości i ważył do 9 ton.

Jego długa i spłaszczona przypominała głowę krokodyla. W szczękach znajdowały się ostre, stożkowe zęby.

• Troodon – rodzaj ptakopodobnego dinozaura z rodziny troodontów (Troodontidae), żyjącego pod koniec okresu kredowego, około 70 mln lat temu. Jego nazwa oznacza „raniący ząb”. Odkryty w 1855 w Ameryce Północnej. Jego zęby posiadają charakterystyczne ząbkowania i pod niektórymi względami przypominają zęby dinozaurów roślinożernych, co sugeruje wszystkożerność troodona.
• Tyranozaury
  • Albertozaur rodzaj teropoda z rodziny tyranozaurów (Tyrannosauridae) żyjącego na zachodzie Ameryki Północnej pod koniec okresu kredowego, niemal 70 mln lat temu. Zasięg występowania gatunku typowego, Albertosaurus sarcophagus, był ograniczony do terenów dzisiejszej prowincji Alberta w Kanadzie, od której pochodzi jego nazwa rodzajowa. Naukowcy nie są zgodni co do liczby gatunków wewnątrz rodzaju Albertosaurus – niektórzy uznają Gorgosaurus libratus za drugi gatunek.
  • TyranozaurTyranozaur jest chyba najbardziej znanym z dinozaurów. Gdy w 1902 roku został odkryty jego szkielet, Henry Fairfield nazwał go Tyrannosaurus rex- "król gadów tyranów", ponieważ był to największy znaleziony do tamtych czasów szkielet mięsożercy - 14 metrów długości i 5 i pół metra wysokości.

Żył 67 milionów lat temu w obydwu Amerykach, Chinach i Indiach. Jego szczęki o osiemnastocentymetrowych zębach zdolne byłyby z łatwością połknąć człowieka.

• Allozaury
  • Allozaur-rodzaj teropoda z rodziny alozaurów. Allozaur był dwunożnym drapieżnikiem, jego nazwa wzięła się od greckiego słowa Allosaurus oznaczającego "innego dinozaura".
• Megalozaur (Megalosaurus, „wielki jaszczur”)-To duży teropod żyjący w środkowej jurze na terenie dzisiejszej Europy. Jest to pierwszy nazwany dinozaur nie należący do ptaków.

Zauropodomorfy

Prozauropody

• Plateozaur (Plateosaurus) – rodzaj późnotriasowego dinozaura należącego do prozauropodów z rodziny plateozaurów (Plateosauridae). Nazwa rodzajowa Plateosaurus oznacza „płaski jaszczur”.

Zauropody

• Brachiozaur należały do jednych z największych dinozaurów - osiągały 23 metry długości, czyli tyle, co kort tenisowy, i 12 metrów wysokości - tyle co trzypiętrowy budynek. Zamieszkiwały dzisiejszą Afrykę i Amerykę Północną. Żyły w okresie górnej Jury, około 152-145 milionów lat temu. Nazwa Brachiosaurus znaczy "ramienny jaszczur". Brachiozaur zjadał 1500 kg roślinności dziennie, czyli dziesięciokrotnie razy więcej niż słoń!
• Diplodok, czyli "podwójna belka" to 27-metrowej długości potwór osiągający 3 i pół metra wysokości. Żył 150- 138 milionów lat temu w górnej Jurze w Ameryce Północnej. Bardzo ważny dla Diplodoka był ogon. Służył mu on przy chodzeniu jako równoważnik dla siedmio i pół metrowej szyi. Machnięcie takiego ogona mogło poważnie zranić, a nawet zabić drapieżnego wroga.

Dinozaury ptasiomiedniczne

Tyreofory

Ankylozaury

• Ankylozaur (Ankylosaurus) – rodzaj dinozaura pancernego. Obejmuje jeden gatunek – A. magniventris. Skamieniałe szczątki odnajdywano w formacjach geologicznych datowanych na koniec okresu kredowego, położonych na zachodzie Ameryki Północnej.
• Nodozaur (Nodosaurus) – rodzaj ankylozaura z rodziny nodozaurów (Nodosauridae).Nodozaur mierzył około 5 m długości i ważył około 680 kg
• PolakantPolakant (Polacanthus) – dinozaur z grupy ankylozaurów. Jego pozycja filogenetyczna w obrębie tej grupy jest niepewna – z niektórych analiz kladystycznych wynika jego przynależność do rodziny Ankylosauridae[1], z innych – do Nodosauridae[2].

Stegozaury

• Stegozaur był czworonożnym gadem o małej głowie, grubym, niezgrabnym, siedmiometrowym ciele. Stegosaurus znaczy dosłownie "zadaszony jaszczur". Nazwa ta pochodzi od wielkich, ponad czterdziestocentymetrowych płyt na jego grzbiecie, służących prawdopodobnie do ocieplania lub schładzania całego ciała dzięki promieniom słonecznym. Eksperci sądzą również, że mogły one być jaskrawo ubarwione i służyły do zwabiania samic w okresie godowym.

Cerapody

Ornitopody

• IguanodonDinozaur ten miał dziesięć metrów długości i pięć wysokości. Iguanodont żył w okresie dolnej Kredy, 120-110 milionów lat temu. Zamieszkiwał bardzo wielkie obszary: Europę, Azję, Amerykę Północną i północną Afrykę. Miejsce, w którym znaleziono bardzo dużo szkieletów tych zwierząt to kopalnia w belgijskim miasteczku Bernissart. Górnicy natrafili tam na 39 całych szkieletów! Dowodzi to, że Iguanodonty poruszały się w grupach, co umożliwiało lepszą i łatwiejszą ochronę oraz obronę. Dinozaury te były czworonożne, mogły jednak poruszać się i sięgać do wyżej położonych gałęzi dzięki długiemu, płaskiemu ogonowi. Dzięki niemu Iguanodonty mogły też osiągać podczas ucieczki szybkość nawet 35 km/godz. Iguanodon znaczy "ząb iguany".

Pachycefalozaury

• Pachycefalozaur (Pachycephalosaurus, ze starożytnej greki "grubogłowy jaszczur", od pachy – "gruby", cephale – "głowa" i sauros – "jaszczur") – rodzaj grubogłowego dinozaura żyjącego w późnej kredzie (dokładniej mastrycht) w dzisiejszej Ameryce Północnej. Jego pozostałości znaleziono w Montanie, Dakocie Południowej i Wyoming. Rodzaj obejmuje jeden gatunek, P. wyomingensis. Należał on do ostatnich nieptasich dinozaurów sprzed wymierania kredowego. Zsynonimizowano z nim inny rodzaj z zachodniej Ameryki Północnej zwany wcześniej Tylosteus.

Ceratopsy

• Psitakozaur (Psittacosaurus) – rodzaj prymitywnego ceratopsa z rodziny psitakozaurów (Psittacosauridae). Jego nazwa oznacza „papuzi jaszczur” – odnosi się do kształtu jego dzioba, przypominającego dziób papugi. Psittacosaurus występował na terenach współczesnej Azji ok. 130-100 mln lat temu. Obecnie znamy ponad dziesięć gatunków należących do tego rodzaju. Zwierzęta te charakteryzowały się mocnym dziobem. Były roślinożercami wielkości gazeli. Psittacogsaurus był jednym z najprymitywniejszych ceratopsów. Psitakozaur żył w Chinach, Mongolii, Rosji i być może Tajlandii. Obecnie znaleziono 400 skamielin psitakozaura, w tym wiele kompletnych szkieletów. Dzięki temu psitakozaur jest obecnie jednym z najlepiej poznanych marginocefali. Znaleziono ponadto szkielety osobników w różnym wieku – od świeżo wyklutego pisklęcia po osobnika w pełni dorosłego, co umożliwiło dokładne zbadanie przebiegu życia psitakozaura i jego obyczajów rozrodczych.
• TriceratopsTriceratops, czyli "twarz o trzech rogach". Był to dinozaur o przeciętnej wielkości: dziewięć metrów długości i trzy metry wysokości. Był bardzo dobrze przystosowany do obrony i szarży. Na głowie Triceratops miał trzy rogi: jeden na czubku nosa, a dwa nad oczodołami. Wokół szyi miał on natomiast jaskrawy kostny kołnierz. Te dwie rzeczy pełniły funkcję obrony i kontrataku na drapieżnego napastnika, nawet Tyranozaura, oraz walki w okresie godowym z drugim samcem. (,,Dinozaury które podbiły świat. Są najbardziej znanymi na świecie")
• Pentaceratops Pentaceratops należał do dużych ceratopsów, a jednocześnie najbardziej ozdobnych spośród tej grupy. Jego nazwa pochodzi od pięciu kolców, które nosił na głowie. Dwa były rogami sterczącymi nad oczami. Dwa kolejne wyrastały z policzków do tyłu. Piąty znajdował się na nosie. Rogi wyglądały na potężną broń, ale były zbyt cienkie i łamliwe, by mogły być użyteczne w walce z drapieżnikami. Mogły być używane jedynie do demonstracji. Żył na terenie Stanów Zjednoczonych (Nowy Meksyk)około 75-73 mln lat temu. Miał najdłuższą czaszkę ze wszystkich znanych zwierząt lądowych. Razem z kołnierzem miała długość 3 metrów. ("Dinopedia. Najlepsza encyklopedia dinozaurów" wyd. National Geographic)