Przejdź do zawartości

Szachy/Mat

Edytuj linki
Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.

Mat jest sytuacją, w której Król jednego z graczy jest szachowany, a ten gracz nie może w żaden sposób uniknąć szacha (tzn. jego Król nie może uciec na bezpieczne pole, nie można go zasłonić żadną bierką ani nie można zbić szachującej bierki).

Mat jest celem gry.

Przykład mata pokazuje Diagram 1.

a b c d e f g h
8a8 white rookb8 black kingc8 black kingd8 black kinge8 black kingf8 black kingg8 black kingh8 black king8
7a7 black kingb7 black kingc7 black kingd7 black kinge7 black kingf7 black kingg7 black kingh7 white king7
6a6 black kingb6 black kingc6 black kingd6 black kinge6 black kingf6 black kingg6 black kingh6 black king6
5a5 black kingb5 black kingc5 black kingd5 black kinge5 black kingf5 black kingg5 black kingh5 black king5
4a4 black kingb4 black kingc4 black kingd4 black kinge4 black kingf4 black kingg4 black kingh4 black rook4
3a3 black kingb3 black kingc3 black kingd3 black kinge3 black kingf3 black kingg3 black kingh3 black king3
2a2 black kingb2 black kingc2 black kingd2 black kinge2 black kingf2 black kingg2 black kingh2 black king2
1a1 white rookb1 black kingc1 black kingd1 black kinge1 black kingf1 black kingg1 black rookh1 black king1
a b c d e f g h
Diagram 1. Mat

Biały Król jest szachowany przez Czarną Wieżę z pola h4. Wieże z pól a1 i a8 nie mogą zasłonić swojego Króla. Czy Król może uciec na jedno z pól na linii g? Nie, gdyż atakuje je Wieża z pola g1. Czy Białe mogą zbić Czarną Wieżę? Nie, zarówno Wieża na a1 jak i na a8 nie mogą zbić Wieży na polu h4. Białe nie mogą wykonać żadnego dozwolonego ruchu, a ich Król jest zagrożony.

Jest mat, czarne wygrały partię

Pamiętaj, że mat jest ostatecznym celem partii. Nie ma znaczenia, czy masz na szachownicy więcej bierek niż przeciwnik. Nawet mając znaczną przewagę uważaj, aby słabszy przeciwnik nie dał Ci mata.


Pokażemy teraz, jak dać mata Królowi za pomocą dwóch Wież. Rozpatrzmy sytuację z Diagramu 2.

a b c d e f g h
8a8 black kingb8 black kingc8 black kingd8 black kinge8 black kingf8 black kingg8 black kingh8 black king8
7a7 black kingb7 black kingc7 black kingd7 black kinge7 black kingf7 black kingg7 black kingh7 black king7
6a6 black kingb6 black kingc6 black kingd6 black kinge6 black kingf6 black kingg6 black kingh6 black king6
5a5 black kingb5 black kingc5 black kingd5 black kinge5 black kingf5 black kingg5 black kingh5 black king5
4a4 black kingb4 black kingc4 black kingd4 black kinge4 black kingf4 black kingg4 black kingh4 black king4
3a3 black kingb3 white rookc3 black kingd3 black kinge3 black kingf3 black kingg3 black kingh3 black king3
2a2 white rookb2 black kingc2 black kingd2 black kinge2 black kingf2 black kingg2 black kingh2 black king2
1a1 white kingb1 black kingc1 black kingd1 black kinge1 black kingf1 black kingg1 black kingh1 black king1
a b c d e f g h
Diagram 2. Ruch Białych

W sytuacji, gdy jeden z graczy ma dwie Wieże i Króla, a przeciwnik tylko Króla, najwygodniej dać mata na skraju szachownicy (jak w sytuacji z Diagramu 1). Zadaniem Twoich Wież będzie "zepchnięcie" Czarnego Króla na jeden z brzegów szachownicy, to jest na kolumnę a, h lub linię 1 lub 8. Przyjmijmy, że mata chcemy dać na 8 linii.

Wieża może "zepchnąć" Króla szachując go. Jeżeli zagramy:

1. Wa6+

zaszachujemy Króla, ale ten będzie mógł uciec na linię 5 (pola e5, f5 lub g5), a nie o to nam chodzi. Wieżę stawiamy więc właśnie na linii 5, aby uniemożliwić ucieczkę Królowi, a szacha damy w następnym ruchu:

1. Wa5

Czarny Król musi wykonać ruch. Nie może się ruszyć na żadne z pól na linii 5, więc niech ruszy się na pole e6:

1. ... Ke6


Sytuację przedstawia Diagram 3.

a b c d e f g h
8a8 black kingb8 black kingc8 black kingd8 black kinge8 black kingf8 black kingg8 black kingh8 black king8
7a7 black kingb7 black kingc7 black kingd7 black kinge7 black kingf7 black kingg7 black kingh7 black king7
6a6 black kingb6 black kingc6 black kingd6 black kinge6 black kingf6 black kingg6 black kingh6 black king6
5a5 white rookb5 black kingc5 black kingd5 black kinge5 black kingf5 black kingg5 black kingh5 black king5
4a4 black kingb4 black kingc4 black kingd4 black kinge4 black kingf4 black kingg4 black kingh4 black king4
3a3 black kingb3 white rookc3 black kingd3 black kinge3 black kingf3 black kingg3 black kingh3 black king3
2a2 black kingb2 black kingc2 black kingd2 black kinge2 black kingf2 black kingg2 black kingh2 black king2
1a1 white kingb1 black kingc1 black kingd1 black kinge1 black kingf1 black kingg1 black kingh1 black king1
a b c d e f g h
Diagram 3. Ruch Czarnych

Król oczywiście mógłby stanąć również na polach e7, f7 lub g7, ale taki ruch ułatwiłby Białym zadanie. Teraz ruch przypada na Białe. Nie możemy ruszyć Wieży a5, gdyż umożliwimy Królowi ucieczkę na piątą linię. Ta Wieża służy tylko do "blokady" Króla. Szacha damy drugą Wieżą:

2. Wb6+

Król nie może wejść na linię piątą, ani pozostać na linii szóstej. Może jedynie uciec na linię siódmą.

2. ... Kd7


Sytuację przedstawia Diagram 4.

a b c d e f g h
8a8 black kingb8 black kingc8 black kingd8 black kinge8 black kingf8 black kingg8 black kingh8 black king8
7a7 black kingb7 black kingc7 black kingd7 black kinge7 black kingf7 black kingg7 black kingh7 black king7
6a6 black kingb6 white rookc6 black kingd6 black kinge6 black kingf6 black kingg6 black kingh6 black king6
5a5 white rookb5 black kingc5 black kingd5 black kinge5 black kingf5 black kingg5 black kingh5 black king5
4a4 black kingb4 black kingc4 black kingd4 black kinge4 black kingf4 black kingg4 black kingh4 black king4
3a3 black kingb3 black kingc3 black kingd3 black kinge3 black kingf3 black kingg3 black kingh3 black king3
2a2 black kingb2 black kingc2 black kingd2 black kinge2 black kingf2 black kingg2 black kingh2 black king2
1a1 white kingb1 black kingc1 black kingd1 black kinge1 black kingf1 black kingg1 black kingh1 black king1
a b c d e f g h
Diagram 4. Ruch Białych

Wieża na b6, która przed chwilą szachowała Króla, stworzyła również blokadę na szóstej linii. Tak więc wystarczy zaszachować Króla, aby zmusić go do wejścia na ósmą linię:

3. Wa7+ Kc8

(Diagram 5)


a b c d e f g h
8a8 black kingb8 black kingc8 black kingd8 black kinge8 black kingf8 black kingg8 black kingh8 black king8
7a7 white rookb7 black kingc7 black kingd7 black kinge7 black kingf7 black kingg7 black kingh7 black king7
6a6 black kingb6 white rookc6 black kingd6 black kinge6 black kingf6 black kingg6 black kingh6 black king6
5a5 black kingb5 black kingc5 black kingd5 black kinge5 black kingf5 black kingg5 black kingh5 black king5
4a4 black kingb4 black kingc4 black kingd4 black kinge4 black kingf4 black kingg4 black kingh4 black king4
3a3 black kingb3 black kingc3 black kingd3 black kinge3 black kingf3 black kingg3 black kingh3 black king3
2a2 black kingb2 black kingc2 black kingd2 black kinge2 black kingf2 black kingg2 black kingh2 black king2
1a1 white kingb1 black kingc1 black kingd1 black kinge1 black kingf1 black kingg1 black kingh1 black king1
a b c d e f g h
Diagram 5. Ruch Białych

Zauważ, że teraz Wieża b6 nie może stanąć na polu b8, gdyż na tym polu może być zabita przez Króla. Musimy na chwilę odłożyć "egzekucję" i zabezpieczyć Wieże przed Królem:

4. Wbb7 Kd8

(Diagram 6)


a b c d e f g h
8a8 black kingb8 black kingc8 black kingd8 black kinge8 black kingf8 black kingg8 black kingh8 black king8
7a7 white rookb7 white rookc7 black kingd7 black kinge7 black kingf7 black kingg7 black kingh7 black king7
6a6 black kingb6 black kingc6 black kingd6 black kinge6 black kingf6 black kingg6 black kingh6 black king6
5a5 black kingb5 black kingc5 black kingd5 black kinge5 black kingf5 black kingg5 black kingh5 black king5
4a4 black kingb4 black kingc4 black kingd4 black kinge4 black kingf4 black kingg4 black kingh4 black king4
3a3 black kingb3 black kingc3 black kingd3 black kinge3 black kingf3 black kingg3 black kingh3 black king3
2a2 black kingb2 black kingc2 black kingd2 black kinge2 black kingf2 black kingg2 black kingh2 black king2
1a1 white kingb1 black kingc1 black kingd1 black kinge1 black kingf1 black kingg1 black kingh1 black king1
a b c d e f g h
Diagram 6. Ruch Białych

Obie Wieże są już poza zasięgiem Czarnego Króla. Wieża na g7 uniemożliwia ucieczkę Królowi na siódmą linię. Wieża h6 może zadać "cios łaski":

5. Wa8#.


a b c d e f g h
8a8 black kingb8 black kingc8 black kingd8 black kinge8 black kingf8 black kingg8 black kingh8 black king8
7a7 black kingb7 black kingc7 black kingd7 black kinge7 black kingf7 white kingg7 black kingh7 black king7
6a6 black kingb6 black kingc6 black kingd6 black kinge6 black kingf6 black kingg6 black kingh6 black king6
5a5 black kingb5 black kingc5 black kingd5 black kinge5 black kingf5 black kingg5 black kingh5 black king5
4a4 black kingb4 black rookc4 black kingd4 black kinge4 black kingf4 black kingg4 black kingh4 black king4
3a3 black kingb3 black kingc3 black kingd3 black kinge3 black kingf3 black kingg3 black kingh3 black king3
2a2 black kingb2 black kingc2 black kingd2 black kinge2 black kingf2 black kingg2 black kingh2 black king2
1a1 black kingb1 black kingc1 black kingd1 black kinge1 black kingf1 black kingg1 black kingh1 black king1
a b c d e f g h
Diagram 7. Czarne zaczynają i wygrywają

Dwie Wieże mogą samodzielnie zamatować Króla przeciwnika na skraju szachownicy. W analogiczny sposób "spycha się" Króla do dowolnego z brzegów. Co jednak zrobić, gdy mamy do dyspozycji tylko jedną Wieżę? (Diagram 7).

Przede wszystkim, nie zamatujemy przeciwnika bez pomocy własnego Króla. Matować będzie Wieża, gdyż Króle nie mogą znaleźć się obok siebie. Spróbujemy ustawić analogiczną sytuację, jak w przykładzie z dwoma Wieżami, z tym że nasz Król będzie pełnił rolę blokującą. Jak w poprzednim przypadku, mata damy na ósmej linii.

Najpierw odcinamy Królowi przeciwnika dostęp na linię 6:

1. ... Wg4
2. Ke7

Musimy zmusić białego króla, aby stanął naprzeciw naszego. Zaraz zobaczysz, w jakim celu. Biały Król stoi naprzeciw naszego (Diagram 8).


a b c d e f g h
8a8 black kingb8 black kingc8 black kingd8 black kinge8 black kingf8 black kingg8 black kingh8 black king8
7a7 black kingb7 black kingc7 black kingd7 black kinge7 white kingf7 black kingg7 black kingh7 black king7
6a6 black kingb6 black kingc6 black kingd6 crosse6 crossf6 crossg6 black kingh6 black king6
5a5 black kingb5 black kingc5 black kingd5 black kinge5 black kingf5 black kingg5 black kingh5 black king5
4a4 black kingb4 black kingc4 black kingd4 black kinge4 black kingf4 black kingg4 black rookh4 black king4
3a3 black kingb3 black kingc3 black kingd3 black kinge3 black kingf3 black kingg3 black kingh3 black king3
2a2 black kingb2 black kingc2 black kingd2 black kinge2 black kingf2 black kingg2 black kingh2 black king2
1a1 black kingb1 black kingc1 black kingd1 black kinge1 black kingf1 black kingg1 black kingh1 black king1
a b c d e f g h
Diagram 8. Ruch Czarnych

Krzyżykami oznaczono pola (d6, e6 i f6), które są w zasięgu czarnego króla. Jednocześnie są to jedyne pola na szóstej linii, na których mógłby stanąć biały król. Oznacza to, że Czarny Król przejmuje od swojej Wieży blokowanie szóstej linii i możemy Wieżą zepchnąć Czarnego Króla:

4. ... Wg7+

Teraz Biały Król może stanąć tylko na linii ósmej (pola f8, g8 lub h8). Jednocześnie Wieża blokuje siódmą linię. Aby zamatować Białego Króla, musimy doprowadzić do sytuacji, w której nasz Król będzie blokował siódmą linię, a Wieża da szacha na linii 8. Zagrajmy dalej:

5. Kf8 Wa7
6. Ke8 Kd6
7. Kf8 Ke6

Ta ucieczka Białego Króla nie będzie trwała długo.

8. Kg8 Kf6
9. Kh8 Kg6

Białemu Królowi pozostał już jeden ruch:

11. Kg8

Na co odpowiedź jest już na pewno dla Ciebie oczywista:

11. ... Wa8#.

Końcową sytuację przedstawia Diagram 10.

a b c d e f g h
8a8 black rookb8 black kingc8 black kingd8 black kinge8 black kingf8 black kingg8 white kingh8 black king8
7a7 black kingb7 black kingc7 black kingd7 black kinge7 black kingf7 black kingg7 black kingh7 black king7
6a6 black kingb6 black kingc6 black kingd6 black kinge6 black kingf6 black kingg6 black kingh6 black king6
5a5 black kingb5 black kingc5 black kingd5 black kinge5 black kingf5 black kingg5 black kingh5 black king5
4a4 black kingb4 black kingc4 black kingd4 black kinge4 black kingf4 black kingg4 black kingh4 black king4
3a3 black kingb3 black kingc3 black kingd3 black kinge3 black kingf3 black kingg3 black kingh3 black king3
2a2 black kingb2 black kingc2 black kingd2 black kinge2 black kingf2 black kingg2 black kingh2 black king2
1a1 black kingb1 black kingc1 black kingd1 black kinge1 black kingf1 black kingg1 black kingh1 black king1
a b c d e f g h
Diagram 10. Mat

Generalnie, jeśli jeden z graczy ma tylko Króla, a drugi przynajmniej jedną niezagrożoną zbiciem Wieżę, przed matem nie ma obrony. Jak widzisz, zamatowanie Króla dwoma Wieżami jest prostsze niż jedną.


a b c d e f g h
8a8 black kingb8 black kingc8 black kingd8 black kinge8 black kingf8 black kingg8 black kingh8 black king8
7a7 black kingb7 black kingc7 black kingd7 black kinge7 black kingf7 black kingg7 black kingh7 black king7
6a6 black kingb6 black kingc6 black kingd6 black kinge6 black kingf6 black kingg6 white rookh6 black king6
5a5 black kingb5 black kingc5 black kingd5 black kinge5 black kingf5 white rookg5 black kingh5 black king5
4a4 black kingb4 black kingc4 black kingd4 black kinge4 black kingf4 black kingg4 black kingh4 black king4
3a3 black kingb3 black kingc3 white kingd3 black kinge3 black kingf3 black kingg3 black kingh3 black king3
2a2 black kingb2 black kingc2 black kingd2 black kinge2 black kingf2 black kingg2 black kingh2 black king2
1a1 black kingb1 black kingc1 black kingd1 black kinge1 black kingf1 black kingg1 black kingh1 black king1
a b c d e f g h
Diagram 11. Mat dwoma Wieżami i Królem

Dwoma Wieżami można zamatować Króla również na środku szachownicy, jednak tylko przy współudziale własnego Króla. Przykładową sytuację przedstawia Diagram 11.

Każdy mat wiąże się z szachem. Jeżeli na szachownicy pozostaną tylko dwa Króle, które nie mogą szachować, to partia kończy się remisem.

Znasz już najważniejsze zasady gry w szachy. Wiesz, czym jest szach, mat, kiedy kończy się gra. Teraz pozostaje Ci opanować zasady poruszania się innych bierek. Każda z nich (oprócz Króla) może szachować i tym samym dawać mata.



Źródło: „https://pl.wikibooks.org/w/index.php?title=Szachy/Mat&oldid=486241”