Abortion
Malilyari ing abortion o "magpalaglag" neng gad yang mayayari ing pangabuktut at mamamate ya ing bingut. (Ing pangabuktut mangabaldugan yang atin yang dadalán a bingut king kayang katawan ing metung a babai.)
Sasabyan da reng doktor o manulu a adwa lang klasi reng abortion. Ing metung a induced o "puersahang" abortion, malilyari ya nung patuknangan ne ning doktor ing pangabuktut. (Ing buri nang sabyan ning induced, itang maging sangkan ning metung a milyari). Ita namang spontaneous abortion, malilyari nung mamamate ya itang kabuktut (fetus man o embryo) at lulwal yang dili na.
Neng kayi, pamangikwaning aus da reng tau (detang ali doktor) king spontaneous abortion. Keraklan, potang sabyan dang abortion, itang induced abortion ing amanwan da. Dapot sasabyan da reng doktor a pareu lang abortion deng pamangikwan (spontaneous abortions) ampong induced abortion.
Deng pamangikwan o "spontaneous abortions"
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]Marlas malilyari ing spontaneous abortion (pamangikwan). Kinsi porsyentu (15%) da reng pangabuktut ing makikikwan. Dapot dakal kareng babaing deti ing e man makibalung mabuktut la. Pilan ya mung duminggung maglwat itang pangabuktut. Malyari na mung isipan ning babaing magregla ya mu (nung atin yang lulwal a daya king kayang vagina misan pabulan). Makadanas lang spontaneous abortion deng 25% da reng bábai king bye ra.
Ing sangkan da reng pamangikwan o "spontaneous abortion"
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]Problema ya king chromosome ing marlas diling sangkan nung bakit malilyari ing pamangikwan. Atin yang adwang pulu’t atlung (23) chromosomes ibat king ima na at adwang pulu’t atlu (23) ibat king tata na ing bingut. Nung e ustu ing bilang da reti, mika prublema ing kayang pamanalkus (development) – e ustu ing kayang pamandagul. Malyari yang mika dakal a depektu (sakit a atyu king bingut pangabait na).
Keraklan, e na na akwang kumabye ning bingut a maki prublema kareng kayang chromosome. Gad lang mamamate. Ating mapilan a prublema nung nukarin akwa rang mibait deng bingut. Alimbawa, malilyari ing Downs Syndrome nung atin yang chromosome #21 ing bingut. (Keraklan, atin lang tidwang kopya king balang uring chromosome deng tau.). Ini ing awsan dang trisomy 21 (ing tri- buri nang I908TY6R 534 sabyang atlu.)
Deng sintomas ning pamangikwan
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]Ing pamanganyaya king puki ing marlas diling sintomas. Malyaring ditak mung ditak ing daya (mas ditak pa kesa king karaniwan a regla). Malyari murin namang dakal a dakal ing daya (a lalung dakal kesa king karaniwan a regla).
Neng kayi, makaramdam lang sakit king bandang lalam ning karelang atyan (puson o low abdomen) deng aliwang bábai neng makikwan la. Neng kayi kawangis na niti ing sakit neng magregla la, o malyari namang mas masakit ya iti. O mapalyari namang ala yang bitasang panamdamang sakit. Nung dakal neng duminggu kalambat ing pangabuktut, malyari neng akit ning babai itang anák (fetus o epa mibait a bingut) kalwal na niti. Oneng nung ala ya pang labing adwang (12) duminggu, mapalyari kabud na mu daya ing akit na.
Ing pamanulu king pamangikwan
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]Neng kayi, e kaylangang magpaulu. Neng kayi, kaylangan dang manopera deng doktor. Iti muring surgical abortion ing gagawan da para kareng induced abortion. Neng kayi, mágreseta lang panulu deng doktor ba yang mitaglus ing pamangikwan a e ya mangaylangang paopera ing babai.
Deng induced abortions
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]Deng doktor ing gagawa kareng induced abortion. Keraklan, gynecologist (deng doktor a reng babai mu ing ulwan da, at maki dakal a balu tungkul kareng organu da reng bábai) la reng darapat kareti.
Deng uri da reng induced abortion
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]Adwa lang klasi reng induced abortion: surgical ampong chemical.
Kareng surgically induced abortion, pisikal neng dadayú ning doktor ing kabuktut (embryo o fetus). Dependi king edad ning kabuktut nung nanung klasing pamanopera ing gawan ning doktor. Mas malagwang gawan iti at mas ditak la reng prublema nung malati ya ing fetus. Anya anggang malyari, mas masanting nung mas maranun yang gawan iti.
Malilyari ing chemical abortion istung pepaynuma’neng panulu ning doktor ing metung a babai ba yang wakasan ing kayang pangabuktut. Adwa la reng panulung gagamitan para kaniti – ing mifepristone (RU-486) ampo ing methotrexate. Pareu deng papaten deng adwang panulung deti ing fetus. Anti ya mong mekikwan o mika spontaneous abortion ing babai.
Ing kontrobersya o e pamikasundu tungkul king induced abortion
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]Malilyari ing kontrobersya neng e la mikasundu reng tau tungkul king metung a bage. Tutu yang kontrobersyal ing induced abortion. King palage da reng aliwang tau, dapat yang paintulutang mika induced abortion ing metung a babai nung e na buring isundu ing kayang pangabuktut. Atin namang taung maki palageng dapat mung gawan iti nung mikasakit yang mabayat nung e melaus itang abortion. (Ating sakit nung nukarin maging delikadu ing pangabuktut. Atin ping bábaing malyaring mate nung taglus-taglus ing karelang pangabuktut.) Agpang naman kareng aliwa pang tau, bitasang e la dapat paintulutang kumang abortion deng bábai.
Myayaliwa la palage reng tau tungkul kaniti uling king moralidad (ing paniwala tungkul ing uste ampon e ustu). Makanyan murin ing karelang palage uling king karelang en:relihiyun. Paniwalan da reng aliwang relihyun a tutung marok ing induced abortion. Atin namang mimisip a ing babai ing dapat mamili nung kaylangang gawan ing induced abortion.
Sasabyan da reng taung maniwalang ing babai ing dapat magdesisyun tungkul king induced abortion a Pro-Choice la. (king palage ra, ing babai ing dapat maki katuliran a mamili). Pro-Life naman ing aus da king sarili ra deng taung e maniwalang ing babai ing dapat malyari buri kaniti.
Masikan ing panamdaman da reng aliwang tau tungkul king abortion. Ating Pro- Life a taung mekapate nang doktor a darapat abortion. Atin nang sinalake o migbomba kareng clinic (deng lugal nung nu la malilyari deng abortion) at mekamate lang tau kareng lugal a reti. Gewa ra iti uling king paniwala rang kasing ulaga ne ning fetus o embryo ing metung a bingut. Alimbawa, kamitang 1998, beril ne anggang mete ya i Dr. Barnett Slepian.
Atin namang taung e maniwalang kasing ulaga ne ning fetus o embryo ing metung a bingut. King palage ra, mas maulaga ing katuliran (right) ning metung a babaing magdesisyun tungkul king kayang katawan.
Deng panganib ampong komplikasyun
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]Pareu lang ating panganib para kareng babai deng spontaneous ampong induced abortion.
Nung ating e masanting a milyari uli ning pamanopera o panulung binye ning doktor, o uli ning pamangikwan, komplikasyun ing aus kaniti. Kayabe la kareng komplikasyun ning abortion ding impeksyon, pamanganyaya, ampong sakit. Malyaring lang muktut deng babaing pepa-abort, o malyaring ali na la; panigaralan da pa ini. Kareng lugal nung nukarin legal ing induced abortion, kulang la king metung a porsyentu (1%) da reng induced abortion ing mumuli king komplikasyun. Nung gagawa lang induced abortion deng doktor, mas ditak pa ing peligru karing komplikasyun kesa nung mánganak ya ing babai. Kareng lugal nung nukarin la legal deng induced abortion, mas ditak la reng babáing mikaka komplikasyun king induced abortion kesa kareng lugal nung nukarin e legal iti. Ing sangkan na niti, mas delikadu la reng abortion nung e ya doktor ing gagawa kesa nung doktor ya. Alimbawa, anyang megi lang legal deng induced abortion king America kanitang 1973, mebawas la reng bábaing mamamate
king abortion.
 |
Ala yang babanggitan a pikwanan ing dakeng ini. Paki samasan me ining dake kapamilatan ning pamamanggit kareng pagtiwalan a pikwanan. Deng makasulat a e malyaring patunayan malyari lang pagdudan ampong ilako. |
King America kanitang 2000, labi lang metung
(11) deng bábaing mete ibat kareng komplikasyun nng legal a abortion.
|
|
Ala yang babanggitan a pikwanan ing dakeng ini. Paki samasan me ining dake kapamilatan ning pamamanggit kareng pagtiwalan a pikwanan. Deng makasulat a e malyaring patunayan malyari lang pagdudan ampong ilako. |
Ing peligru ning pangamate king legal a abortion metung yang dake king dinalan 1/100 ne ning king appendectomy.
|
|
Ala yang babanggitan a pikwanan ing dakeng ini. Paki samasan me ining dake kapamilatan ning pamamanggit kareng pagtiwalan a pikwanan. Deng makasulat a e malyaring patunayan malyari lang pagdudan ampong ilako. |
Mas
maragul ya pa ing peligru ning pangamate king iniksyun ning penicillin (metung a antibiotic) kesa king pangamate ibat king legal a abortion.
|
|
Ala yang babanggitan a pikwanan ing dakeng ini. Paki samasan me ining dake kapamilatan ning pamamanggit kareng pagtiwalan a pikwanan. Deng makasulat a e malyaring patunayan malyari lang pagdudan ampong ilako. |
Malyari yang mika prublema ing babai kaybat nang mekikwan. Mapalyaring panamdama’na ing malungkut ya, mimumwa, o maki kasalanan (guilty) uling king milyari kaya. Malyari nang isipang atin yang gewang e ustung yang penibatan ning pamangikwa’na, o malyari nang panamdaman ing matinding pamagmalun
(grief) uling king pangawala ning kayang kabuktut.
|
|
Ala yang babanggitan a pikwanan ing dakeng ini. Paki samasan me ining dake kapamilatan ning pamamanggit kareng pagtiwalan a pikwanan. Deng makasulat a e malyaring patunayan malyari lang pagdudan ampong ilako. |
Dakal a
lugal nung nukarin la malyaring manyad saup deng bábai kaugne ning panamdaman dang anti kaniti.
Malyari rong pagsisti reng karelang kaluguran o pamilya deng bábaing magpa induced abortion. Nanupata, anyang penigaralan de reng siyentipiku iti, ikit da king ala lang prublema ding keraklan kareng bábai kaybat ning induced abortion. Kanitang 1987, inutus neng Presidenti en:Ronald Reagan ing en:Surgeon General a panigaralan ne ing kutang a ini. Pareu lang e maniwala king abortion di Presidenti Reagan ampo i Surgeon General [[C. Everett Koop]]. Linawe nong Dr. Koop deng adwang dalan limang pulung artikulu da reng siyentipiku kareng peryodikung siyentipiku. Sinabi nang Dr. Koop a agpang king balu tamu king syensya, ala yang dadalan a prublemang emosyonal ing induced
abortion kareng babaing dadalan kaniti.
|
|
Ala yang babanggitan a pikwanan ing dakeng ini. Paki samasan me ining dake kapamilatan ning pamamanggit kareng pagtiwalan a pikwanan. Deng makasulat a e malyaring patunayan malyari lang pagdudan ampong ilako. |
Ing leyi ampo ing abortion
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]E legal king balang lugal ing induced abortion. Kareng aliwang bansa, gagawa yang krimen ing doktor a gagawang abortion. King Amerika, Canada, at dakal a bansa king Europa, legal (e krimen) ing abortion. Karen namang bansang anti king Ireland ampong Somalia, legal mu iti ba yang iligtas ing bye ning babai. Neng me-rape ya ing babai king Ireland at mebuktut ya, e malyaring magpa induced abortion. Kaylangan neng dalan ing anák ning mig-rape kaya. (Ing rape ing pamamilit king taung makipag-sex). Ating bansa antimo ing Chile ampong El Salvador nung nukarin bawal ing abortion king sanu mang sangkan. Agyang mate ya ing babai nung isundu ne ing pangabuktut na, e malyaring mika induced abortion.
Kareng bansa nung nukarin e legaling induced abortion, mas dakal la reng babaing mamamate king abortion. Magpa induced abortion la pa murin deng bábai, oneng e ra malyaring parapat iti kareng ligtas a ospital ampong klinika. Mas dakal la komplikasyun deti kesa kareng abortion a gewa da reng doktor.
Pikwanan
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]
Phillip G. Stubblefield & David A. Grimes, “Septic
This abortion1 does not cite any references or sources.
Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unverifiable material may be challenged and removed.Abortion.” NEW ENG. J. MED. 310 (1994).
Strauss L, et al. “Abortion Surveillance --- United States,This abortion2 does not cite any references or sources.
Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unverifiable material may be challenged and removed.2001.” MMWR. 53(SS09) (2004).
Warren M. Hern, Abortion Practice 23-24 (1984),citing JEThis abortion3 does not cite any references or sources.
Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unverifiable material may be challenged and removed.Wennberg et al. “The Need for Assessing the Outcome of Common Medical Practices.” 1 Ann Rev Pub Health 291 (1980).
Nancy Felipe Russo. “Unwanted Childbearing, Abortion, andThis abortion4 does not cite any references or sources.
Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unverifiable material may be challenged and removed.Women’s Mental Health: Research Findings, Policy Implications.” Rocky Mountain Psych. 9 (1992).
[http://www.marchofdimes.com/professionals/681_1192.aspThis abortion5 does not cite any references or sources.
Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unverifiable material may be challenged and removed.March of Dimes information about miscarriages] Archived Agostu 29, 2005 at the Wayback Machine
Letter from C. Everett Koop, Surgeon General Dep’t ofThis abortion6 does not cite any references or sources.
Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unverifiable material may be challenged and removed.Health & Human Services, to Ronald Reagan, President of the United States (Jan. 9, 1989).
