Neoplatonisme

Lo neoplatonisme es una doctrina qu'existiguèt entre los sègles III ApC e VI ApC. Lo neoplatonisme es una doctrina basada suls pensaires precedents (Filon d'Alexàndria, Apollòni de Tiana e los pensaires del platonisme mejan, per exemple), se pòt dire que lo creador (o sistematitzador) del neoplatonisme es Plotin.

Aspèctes de basa

Plotin, disciple d'Ammoni Saccas, que fondèt una escòla a Roma quand aviá 40 ans, escriguèt 54 libres, las Ennèadas, en que presenta un ensems d'escrichs que rebatrián amb plan fidelitat son ensenhament oral. Dins Ennèadas, Plotin presenta sas teorias fondamentalas: la division de la realitat entre lo destriament intelligible (l'Un (dieu), Intelligéncia e Arma) e la matèria; son interpretacion de l'origina de l'univèrs (l'emanacion); son opinion sus l'utilitat de la preguièra; sa via negativa per arribar a comprendre dieu («de la divinitat, se pòt pas dire que ela es, mas se pòt definir çò qu'es pas»); eca.

La pensada de Plotin es pauc originala alrespècte dels pensaires precedents (que lo nom de «neoplatonisme»), mai dona luòc a una novèla vision sistematica (e amb originalitat) de las teorias classicas religiosofilosoficas del passat. Es un fach que Plotin causèt la fascinacion dels pensaires de totes los temps, subretot pels tenents de las tendéncias religiosas e metafisicas.

Lo neoplatonisme aprèp Plotin

Porfiri, disciple del viu de Plotin e successor de l'escòla, foguèt fòrça fidèl a la pensada de son mèstre. fòrça critic amb lo cristianisme, comentaire de Platon, filosof pauc banal, vegetarian e escrivan infatigable, es conegut subretot per sas teorias moralas. Porfiri representa una continuitat de la pensada de Plotin (continuitat lèu brisada).

Pasmens, Jamblic, disciple de Porfiri e nòu cap de l'escòla, faguèt una avançada e una seguida dins lo neoplatonisme. Se abans l'interès de l'escòla èra la filosofia e la metafísica, amb el l'escòla neoplatoniciana se consacrèt mai a la mistica e la contemplacion. Una diferéncia notabla entre Plotin e Jamblic es l'interpretacion de la preguièra: per Plotin (e Porfiri) la preguièra es positiva (mas non necessària), doncas l'arma es autosufisenta per accedir a la salvacion; en cambi, per Jamblic, la preguièra es completament necessària per accedir a la salvacion, fins al punt d'afirmar que dieu dona pas la salvacion a totes, sonque a aqueles que d'esperel causís. Atal doncas, se per Plotin e Porfiri «lo savient mistic autosufisent» èra imprtant, per Jamblic (e mai tard per Proclés) èra «Lo cresent mistic piós e avodat». Lo neoplatonisme cada còp s'orientava mai cap a de posturas irracionalas e misticas, daissant enrè la postura sistematica e formalista pròpria de Plotin.

Segon los comentaris, Proclés es fòrça fidèl a las teorias d'Jamblic, ignorant la pensada originala neoplatoniciana de Plotin. Pasmens, i a una diferéncia importanta entre Jamblic e Proclés: se lo primièr se consacra subretot a far una òbra de comentator (de Platon e mai sabents d'aquel temps), Proclés el desvolopa una pensada gaireben sistematica, ont i a diferents gras entre la divinitat e l'èsser. E mai Proclés foguèsse pas en general un filosòf original, desvolopèt d'elements teosofics e doctrinals que son pas lo meteisses del quite Plotin.

Un pensador gaireben pròche del neoplatonisme èra Plutarc. Escriptor d'esperel conegut, fòrça influent dins la literatura universala, los escrichs de Plutarc foguèron fondamentals, per exemple, perque per Maquiavèl foguèron un material que consultèt per escriure Lo prince. De fach, Plutarc totjorn foguèt grand admirator, coma persona e escrivan, de las pensadas dels neoplatonicians e dels neopitagoricians (e un opausant de l'epicurisme).

Mai que mai, tanben cal mencionar Ipatia, una de las raras femnas notablas de la filosofia antica, filosòfa neoplatoniciana de prestigi, femna sabenta e erudita, mòrta en 415 AbC d'entre los crestians d'Alexàndria. Tanben se pòt mencionar Simplici (filosòf neoplatonician, que se deu pas confondre amb l'autre Simplici, evesque d'Urgèl) e Damasci, los darrièrs neoplatonicians, que vegèron marridament cossí l'escòla neoplatoniciana foguèt enebida e tanquèt en 529 ApC per òrdre de Justinian I. Alara, l'escòla neoplatoniciana se dispersèt, e la doctrina de l'escòla subrevisquèt pendent qualques ans per qualques pensaires isolats.

Encara que, amb lo temps, las doctrinas neoplatonicianas trobèron coma una continuitat amb de pensaires crestians posteriors, subretot Sant Agustin. Pensaires de la patristica, de l'escolastica, de la Renaissença, eca, seguiguèron de doctrinas neoplatonicianas, que legissián amb fòrça d'interès, totjorn mai interpretadas dins lo sens de las exigéncias de la religion crestiana.

Pus prèp d'ara, al sègle XIX, es segur que lo neoplatonisme daissèt una marca importanta dins la pensada d'Hegel e los romantics. Dins sa teoria dialectica del saber absolut, Hegel menciona explicitament, dins qualques ocasions, las capitadas, segon el, de la filosofia neoplatoniciana, e subretot de Proclés.