Concurréncia

Doas ensenhas de restauracion rapida concurrenta.

En economia la concurréncia designa la preséncia simultanèa de diferents actors agissent de biais rival sus un mèsme mercat. Los actors vòlon ofrir o demandar una font limitada o localament limitada, per exemple una mèsme matèria primièra, una font naturala, un montant de Capital o de Trabalh. Sus un mercat, un situacion reconeguda concurrenciala implica la liura confrontacion entre l'ofèrta e la demanda.

Las diferentas visions de la concurréncia

La posicion liberala

Los aspèctes positius

Pels liberals, una situacion de « concurréncia economica » es desirable, que:

• Los clients potencials pòdon causir entre los diferents produchs prepausats e accessibles e aver una causida mai granda de produch amb de prèts melhor;
• La concurréncia favoriza l’adaptacion de contunh entre ofèrta e demanda : los agents economics pòdon utilizar la rason. « La concurréncia es çò qu’obliga las gents a agir de biais racional » ;
• Es la font del prèts just: « es la concurréncia que met un just prètz a las merças, e qu’establís los verais rapòrts entre elas » (Montesquieu) ;
• D'autras escòlas insistisson sus la concurréncia coma procediment de novelum (Friedrich Hayek) o de destruccion creatritz (Joseph Schumpeter).

Las divergéncias entre liberals

A partir de la fin del sègle XIX, d’economistas — quitament partisans de l'economia de mercat — acabèron de veire la concurréncia coma dependenta d’un estat de natura:

« Pels les liberals d’anciana observança, la libertat es per l’òme l’estat de natura. Pel neoliberal al contrari, la libertat es lo fruch, lentament obtengut e sempre menaçat, d’una evolucion institucionala… Al contrari de Rousseau, pensa que la granda majorita dels òmes nasquèt dins los fèrres, que lo progrès de las institucions pòt sòl la sortir…. Liberals e neoliberals an una fe egala dins los benfachs de la libertat. Mas los primièrs l’espèran d’una generacion espontanèa…. alara que los segonds vòlon la far espelir, créisser e se desvolopar, la fasent acceptabla e en escartant d’ela las entrepresa que tendon de contunh a l’avalir.S’agís d'una vista totalament diferenta de l’evolucion de las societats umanas que Jacques Rueff nomena « mercat institucional », fach de nòrmas juridicas dependentas de teorias economicas que d’organismes quasijudiciaris de contraròtle son encargadas de far respectar dins l’encastre de politicas de la concurréncia. Vigilan subretot a estalivar las esperanças entre entrepresas (coma es lo cas dels oligopòlis), de biais manténer los prètz mai bas possible e evitar los prètz del monopòli.

Lo catolicisme liberal

Puslèu que de cercar la confrontacion amb un autre individú amb per objectiu d’èsser mai fòrt, l'ajuda mutuala, l'associacion, la cooperacion pòdon constituir de metòdes mai desirables, senon mai eficaces. Coma lo dit Henri Lacordaire : « Entre lo fòrt e lo fèble, entre lo ric e lo paure, entre lo mèstre e lo servicial, es la libertat qu’oprimís e la Lei que libèra ».

D'un vejaire mai larg e universal, la nocion de concurrent de batre pòt provocar un procediment d'exclusion, alara que l'ajuda mutuala - e s’es possible l'ajuda entre totes- tend cap a un esfòrç d'inclusion.

Los corrents opausats a la concurréncia

• Thomas Hobbes constata que l'estat de natura es una mena de « guèrra de totes contra totes », e utiliza le mot de Plaute : « L'òme es un lop per l'òme ».
• Segon lo mot de Fichte, la concurréncia seriá un estat de guèrra entre les individús, la « guèrra dels crompaires e dels vendeires »

La concurréncia dins l’istòria de la pensada economica

La nocion de concurréncia pels economistas de l’escòla classica

Adam Smith dins la Riquesa de las Nacions insistís sus dos aspèctes de la concurréncia: sa mai o mens granda intensitat ten una influéncia sul prètz, contribuís a far baissar los profièchs. « Lo creissement dels capitals a l’aumentar la concurréncia, deu necessàriament reduire los profièchs ». Repròcha a las politicas mercantilistas en vigor de son temps:

• de restrénher la concurréncia dins unes sectors empachant la dintrada de concurrents (es çò que nomenam uèi las barralhas al dintrar)
• de tròp ajudar unes sectors e d'i aumentar atal de biais pas justificat economicament lo nombre d'actors. Smith pensa entre autre a las ajudas donadas a d’ensenhaments que mènan segon el a un tròp grand nombre d’ecclesiastics e de gents de letras.

Per George Stigler, la posicion delseconomistas classics se pòt resumar atal:

« Cada proprietari d’una font productiva cercarà a l’emplegar dins un sector ont espèra que lo retorn sus investiment (return) serà mai naut. Ne resulta qu’amb la concurréncia cada font serà distribuida dins totes los sectors de tal biais que lo taus de retorn (o profièch) serà lo mèsme pertot. »

Aquò mèna John Stuart Mill a escriure en 1848 «que pòt pas i aver dos prètz sul mèsme mercat ».

Los economistas classics se son pas realament preocupats de donar una definicion mai precisa de la concurréncia que, a l’epòca, los cas de monopòlis son relativament rars. Harold Demsetz trobèt per Adam Smith sonque pauca paginas dedicadas als monopòlis e una sola dins los Principles of Political Economy de John Stuart Mill.

Pujada dels monopòlis e concurréncia pura e perfiècha

A partir del darrièr tèrç del sègle XIX, amb l’emegéncia d’entrepresas grandissimas, coma dins los camin de fèrre, l’acièr, etc., los economistas deguèron precisar çò qu’es concurréncia. Augustin Cournot - a partir de 1838 - dona una definicion precisa nonpas de la concurr éncia mas de sos efièchs: « i a concurréncia quand lo prètz apòcha lo còst marginal de la firme ».

En 1871, William Stanley Jevons introduch la nocion de coneissença perfiècha de condicions de l’ofèrta e de la demanda.

Francis Ysidro Edgeworth es lo primièr economista a definir de biais rigorós çò que pòt èsser una concurréncia perfiècha.

Per George Stigler, la longa lista de las condicions enonciadas pòt se reduire a doas: un nombre important de concurrents (ja enonciat per Augustin Cournot), e l’informacion perfiècha ja apercebuda par William Stanley Jevons. La particularitat d’Edgeworth benlèu s’encontra dins l’importànga que dona als contractes. John Bates Clark introduguèt en 1899 la nocion de mobilitat de las fonts e fin finala es Frank Knight que ne 1921 dins son obratge Risk Uncertainty and Profit enòncia las cinc condicions de la concurréncia pura e perfiècha que coneissèm uèi (atomicitat (pas cap d’actor es pas pri poderòs per contraròtlar los prètz), transparéncia, omogeneïtat, luira dintrada dins lo mrcat e liura circulacion dels factors). La concurréncia pura e perfiècha es un element central per que, dins la teoria neoclassica tal coma foguèt desvolopada per Léon Walras, Alfred Marshall, Vilfredo Pareto, l’economia pòsca permetre a cadun d’obténer una satisfaccion maximala.

Pasmens, aquestes autors rasonan dins l’encastre d’una economia estatiocinàrias. Cambian las causas amb l'introduccion per Joseph Schumpeter de la nocion d’innovacion que ven l’esséncai de la concurréncia en regim capitalista e se vei portaira del redobtable doble efièch que qualifie de « Destruccion creatritz ».

Pasmens, lo concèpte de concurréncia pura e perfiècha demora central en economia teorica:

• Malgrat los assags d’Israel Kirzner, d’Harold Demsetz e de John Maurice Bates Clark ;
• Quitament los teoricians dels corrents neokeynasians e neoclassic — amb la « concurréncia imperfiècha » — analizan los escarts entre la realitat de la concurréncia e lo modèl de la concurréncia pura e perfiècha. D'ont la recercas en tèrmes de situacions d’asimetria d'informacion, de monopòlis naturals, d’organizacion de l’economia publica, etc.

Los sols a s’èsser alunhats de la teoria de la concurréncia pura e parfiècha son l’escòla austriaca e la teoria dels mercats contestables que ganha ara de terrenh e se fonda sus l'analisi del fenomèn de barralha podent far obstacle a la dintrada e/o la sortida d'una activitat.

Los analises microeconomics de la concurréncia

La concurréncia pura e parfiècha e l’equilibri general ont s’inserís son al centre del partiment entre economistas eterodòxes e ortodòxes. Delfavard destria dins lo domèni de la microeconomia doas grandas familhas:

• La familha dels modèls de concurréncia perfiècha que la vocacion es dempuèi Walras idealisata. Bastisson los escambis socials de bais que cada individú obtengan çò que li torna de baias natural….
• La familha dels modèls de concurréncia imperfiècha que la vocacion es dempuèi Augustin Cournot realista.

Malgrat son idealisme, la concurréncia pura e perfiècha a un fòrt poder normatiu alara que la concurréncia imperfiècha es mai util pels agents dins lor vida veidenta: es estudiada especialament per branca de la microeconomia nomenada economia industriala.

La concurréncia pura e perfiècha d’inspiracion walrassiana

Lo modèl walrassian de concurréncia pura e perfiècha mòstra qu’existís al mens un ensems de prètz qui permet d’aténher l’optim dich de Pareto, es a dire un estat ont « se pòt pas melhorar lo ben èsser d’un individú sens damatjar aqueste d’un autre ». La demonstracion de l’existéncia d’aqueste equilibri general (o per parlar coma al sègle XVIII: del melhor dels monds economics possible) foguèt facha dins las annadas cinquanta per Kenneth Arrow, e Gérard Debreu apondent a las cinc condicions seguentas d’autras ipotèsis :

Cada ostal dispausa d’una dotacion iniciala que li permet de subreviure sens escambiar,

Las preferéncais son convèxas

Abséncia de còsts fixes

Las condicions

Un mercat de concurréncia pura e perfiècha es un mercat que complís 5 conditions :

• atomicitat dels agents : i a un grand nombre de crompaire e de vendeire qu’empachan tota coalicion entre actors economics.
• omogeneïtat dels produchs: los produchs son semblables.
• transparéncia de l'informacion: totas las caractersiticas del mercat son conegudas dels actors.
• liura dintrada e liura sortida
• liura circulacion dels factors de produccion.

La modelizacion matematica prepausada fonciona pas que dins l’encastre pausat cai dessús coma referéncia: Aqueste ven pro restrictiu e constituir una simplificacion de la realitat.

Per respondre a la question de la fixacion dels prètz, los neoclassics desvolopèron dins la teoria de l’equilibri general l’idèa d’una convergéncia progressiva dels prètz cap al prètz d’equilibri. Léon Walras introduch un mecanisme de palpejaments. Lo concèpte es diferent de la man invisibla d’Adam Smith, e sembla mai pròche de la nocion d’òrdre desvolopada per Malebranche.

Utilizacion

Se lo modèl de concurréncia perfiècha ocupa una plaça importanta dins l'estudi economic, aquò ten a:

• sa capacitat de poder èsser formalizada per una representacion matematica aïsida.
• çò que las situacions d’equilibri definidas correspondon a d’optims matematics, qu’es possible d'assegurar unas proprietats d’eficacitat allocativa (eficacitat segon Pareto).
• çò que l’ipotèsi de concurréncia pura e perfiècha es tanben mobilizada dins la demonstracion dels dos teorèmas del ben èsser.

Enonciat

A partir de las proprietats neoclassicas de la concurréncia, se mòstra que lo prètz en concurréncia perfiècha es egal al còst marginal : « (Cm) » e qu’a long tèrme, lo profièch economic es nul.

S’introduch per aquò l’ipotèsi suplementari que cada entrepresa a per objectiu de maximizar son profièch, « (Π) » ont « (Π) » es definit coma: la diferéncia entre la recèpta totala (o chifra d'afars) « RT = p.q » e lo còst total « CT ».

Cada entrepresa pòt jogar sus la quantitat producha « q » mas es « preneteira » del prètz de venda « p » donat pel mercat.

Matematicament, trobar lo maxim d’una foncion correspond a anullar la derivada de la foncion de profièch:$max\ \Pi \ \Leftrightarrow \ {\frac {d\Pi (q)}{dq}}=\Pi '(q)=0\ \Leftrightarrow \ {\frac {dRT}{dq}}-{\frac {dCT}{dq}}={\frac {d(p.q)}{dq}}-Cm=0\ \Leftrightarrow \ p=Cm$

A l’equilibri, lo prètz es donc egal al còst marginal. De còrt e mejan tèrme, s’i a un sector economic beneficiari, ont « Π >0 », l'ipotèsi de transparéncia de l'informacion deu far qu’aquesta informacion es largament difusada. Segon l'ipotèsi de liura dintrada, aqueste profièchs van incitar:

• de dintrants novèls per venir se produire sus aqueste mercat
• los actors ja presents de desvelopar lor produccion.

L’ofèrta va aumentar. En consequéncia los prètz de venda van baissar e los profièchs de las entrepresas sus aqueste mercat va diminuir fins a s’anullar.

Limitas e criticas del modèl de concurréncia perfiècha

• Lo teorèma de Sonnenschein-Mantel-Debreu (1973-74) mòstra que l’equilibri general es aps estable: en un mot pas res mèna automaticament cap al melhor dels monds economics possible e quitament se seriá complit, las escasenças son fèblas d’i demorar.
• La concurréncia pura e perfiècha supausa que los agents economics sián totalament racional (l'homo œconomicus).
  
  Seguent Herbert Simon e Friedrich Hayek los economistas rasonan uèi puslèu dins l’encastre dich « de la racionalitat limitada ».
• Las condicions requeridas son pas realistas. Al subjècte, Milton Friedman respond « la question que se cal pausar al subjècte dels « postulats » d’una teorie es pas aquesta de saber se son empiricament « realistas », que jamai lo son, mas se constituisson de las aproximacions pro corrèctas al respècte de l’objectiu cercat e se pòt respondre a aquesta question pas qu’assajant de veire si las teoria fonciona, donc se permet de previsions pro precisas ».
• La concurréncia pura e perfiècha supausa que la quita informacion dels agents siá perfiècha çò que menèt a partir de 1937 Friedrich Hayek a prene sas distàncias dins un article ont mòstra la dificultat d’obténer e de transmetre l’informadion (knowledge). D’un cèrt biais, sus aqueste put, foguèt davancièr. Ara, sempre mai d’economistas s‘ocupan de l’asimetria d'informacion.
• En règla genrala l’escòla austriaca rebuta la concurréncia pura e perfiècha. En efièch, per eles repausa sus de potèsas totalament irrealistas (atomicitat, transparéncia…) e permet pas de rendre compte de l’encastre verai del modèl (es a dire la forma d’organizacion, las règlas d’aqueste modèl). Un exemple sovent donat per aquestes economistas es lo fach que, dins aqueste modèl ont les agents son totes preneires de prètz, aquesta presentcion permet pas de respondre de biais clar a la question « que fixa los prètz ? », çò que mèna a la ficcion de l’enquantaire, que lo ròtle imaginari es de prepausar de prètz als agents e de fixa los prètz d’equilibri.
• Aquesta presentacion omet tanben de precisar las conjecturas (cresenças) dels agents (cadun pensa que poirà crompar e vendre çò que desira als prètz marcats, de biais independent de çò que pòdon far los autres), l’abscéncia d’incertitud al subjècte dels bens e los revenguts futurs (ipotèsi dich de sistèma complèt de mercat) e l’inexisténcia d’indivisibilitats e de còsts de transpòrt (teorèma d’impossibilitat espaciale de Starrett).

Pels marxistas, la concurréncia pura e perfiècha es una « baugesa » (çò dich Marx) que l’objectiu es pas que justificar lo sistèma capitalista. Cal pas i cercar quicòm versemblença mas las idèas de la classa dominanta per assetar sa domination.

D’un biais general l’importança del modèl de la concuréncia pura e perfiècha sembla subrestimada pels non economistas que, coma en França, lo veson coma essent la quintesséncia de la teoria neoclassica. Daniel Cohen benlèu de biais rufe escrich « dins la ment de fòrça gents, la sciéncia economica se resumís per l’essencial a aqueste modèl. Mas, fa d’annadas que foguèt abandonat pels economistas dichs, encara, neoclassics ». Pasmens demora a la basa de l’ensenhament universitari de l’economie.

La concurréncia imperfiècha e l’economia industriala

La concurréncia imperfiècha designa totas las situacions ont las condicions de la concurréncia perfiècha son pas respectadas. Es aquesta de cada jorns, aquesta ont los agents pòdon desvolopar d’estrategias de biais a maximizar lors ganhs. Aquesta cap es l’objècte de recercas intensas. Las interaccions estrategicas entre agents son estudiadas per la teoria dels jòcs

Lo tablèu de Stackelberg

Un tablèu dich de Stackelberg recamp los diferents modèls de la concurréncia sus un mercat, segon la situacion dels crompaires e dels vendeires.

Tablèu de Stackelberg

Demanda / Ofèrta	Un vendeire	Unes vendeires	Fum de vendeires
Un crompaire	monopòli bilateral	monopòli contrariat	monopsòn
Unes crompaires	monopòli contrariat	oligopòli contrariat	oligopsòn
Fum de crompaires	monopòli	oligopòli	concurréncia perfiècha

Presentacion dels cas mai usuals de concurréncia imperfiècha

• Los oligopòlis. Dins aqueste cas las entrepresas voldràn s’entendre per fixar de prètz mai nauts qu’aquestes que resultarián de la concurréncia pura e perfiècha. Las ententas son mai sovent interditas. En França los oligopòlis privats (telefonia, bancas, granda distribucions, professions reglamentadas) son a vegada facha responsables de la vida cara. Doas situacions d’oligopòli foguèron plan estudiadas:
  • lo duopòli de Bertrand ont las doas entrepresas presentas sul mercat se fan concurréncia suls prètz
  • Lo duopòli de Cournot ont las doas entrepresas presentas sul mercat se fan concurréncia sus las quantitats. Amb dins aqueste cas un rafinament lo duopòli de Stackelberg ont las doas entrepresas en posicion de líder sul mercat
• Lo monopòli (del grèc monos significant « un » e polein significant « vendre ») designa una situacion qu’un ofrèire es sol a vendre un produch donat a una multitud de crompaires. Dins aquesta situacion, l’ofrèire es capable d’impausar sol lo prètz de venda del produch concernit. Se trapa alara dins una situacion dicha de price-maker (faseire de prèt), alara qu’una entrepresa fasent fàcia a la concurréncia subís una situacion de price-taker (preneire de prètz). Aqueste poder sul mercat le marché es fòrça cercat per las entrepresas, mas es conciderat coma noisible als consomators. Es donc sovent combatuts pels poders publics e denonciat per una majoritat d’economistas. Las fusions-aquisicions permeton a las entrepresas de far créisser lor poder sul mercat veire a vegada d’arribar en situation de monopole.

• Dins lo cas de la concurréncia monopolistica las entreprisas van adoptar d’esstrategias de diferenciacion de biais a aver una meman de monopòli sus lor tipe produch. Exemple, sol Rolls-Royce pòt fabricar aqueste tipe d’automobilas.

Las entrepresas e la concurrence

La concurréncia buta las entrepresas a adaptar de contunh lors produchs/servicis a las esperanças actualas e futuras de lors clients. Los buta a innovar e a cercar a reduire los còsts. La concurréncia essent mai sovent imperfiècha, los mèna a adoptar diferentas estrategias per se’n tirar del jòc. Mas las entrepreses so tanben de formas alternativas al mercat que remplaçan la concurréncia pel contracte o la ierarquiá coma lo mostrèron Ronald Coase e Oliver Williamson.

L’entrepresa estructura alternativa al mercat e a la concurréncia

Ronald Coase pausèt la question de saber perqué las firmas existisson. En efièch se la liura concurréncia foncionariá pertot, i auriá pas besonh d’entrepresas, luòc ont l’agent se somet al poder ierarquic de son superior. Per Ronald Coase lo recors a la firma s’explica que lo foncionament del mercat provòca de còsts de transaccion qu’una organizacion coma l’entrepresa permet de reduire. Perqué alara aver pas qu’una sola granda firma. Oliver Williamson dins son libre Las Institucions de l’economia, mòstra que la firma buta problèmas d’incitacion e de burocracia.

Estrategias de las entrepresas

L’existéncia d’una forma de concurréncia, quitament imperfiècha, crèa per las entrepresas, quina que siá lor talha, une situacion de competicion al vejaire de lors concurrentas que las incitan a una recerca de contunh d’una melhora eficacitat economica, de novelums de produchs capables de manténer o d’aumentar lors parts de mercat, e d’aumentar lor taux de marge.

Dins los sectors de cambiament tecnologic rapid, e donc d’obsolescéncia accelerada, la concuréncia pòt menar a de cambiaments rapids dins las parts de mercat de las entrepresas, e donc a una situacion instabla.

L’estrategia de las entrepresas consistís per diferents mejans, a se destriants dels concurrents e a s’alunhar de las condicions de concurréncia perfiècha:

• Estrategia de diferenciacion, per la marcatica (adaptacion al mercat), lo novelum e les prètz.
  • La marcatica passa per l’adaptacion al tipe de mercat dels produchs e servicis, del tipe de distribucion, de la comunicacion e lo desvolpament de la notorietat de las marcas. Una marca reconeguda torna a l’entreprisa que la possedís una mèna de « monopòli » : sol Rolls-Royce pòt fabricar aqueste tipe d’automobilas. Las AOC per exemple dintran dins aquesta estrategia.
  • l’innovacion consistís a crear de produits novèls e donc de mercats novèls, sus que l’entrepresa innovatritz serà sola, al mens per un temps.
  • consistís tanben amelhorar los metòdes de produccion per reduire los còsts e melhorar la competitivitat en matèria de prètz de venda.
• Estrategia de desvolopament extèrne: per d’alianças o de fusions-aquisicions, l’entrepresa cerca a grossir en talha per obténer una part de mercat dominanta (posicion de líder o colíder), podent anar fins a eliminar de concurrents plan mens bens plaçats, o al mens de los neutralizar.

• Informacion sul mercat: marcatica e intelligéncia economica. Dins un mercat concurrencial, es vital per una entrepressa de sasir las espranças e evolucions del mercat (estudis de mercat), mas tanben las estrategias des concurrents (vigila concurrenciala) e tanben las evolucions de la reglamentacion.

• Estrategia d’influéncia : s’agís per las entrepresas d’obténer d’inflexions, veire de decisions quo lor siá favorables.

• Internacionalizacion, forma particulara de desvolopament tirant mai de la globalizacion economica.

Las politicas de la concurréncia

La politica de la concurréncia designa las accions per eliminar o del mens per restrénher los comportaments publics o privats visant a limitar la concurréncia. Per aqueste biais, cercan a favorizar la creisssença dins lo ben èsser dels ciutadans. Los EUA foguèron davancièrs dins aqueste domèni amb lo Sherman Act de 1890. Se en Allemanha de talas politicas foguèron realizadas a la fin de la segonda guèrra mondiala jol vam per exemple dels ordoliberals, cal esperar lo tractat de Roma de 1957 per que sián generalizadas al nivèl de l’Union europèa.

Quin « efficiency-mix » per las politicas de la concurréncia?

Per Brodley, es possible de destriar tres menas d’efficiéncia:

• Una eficiéncia productiva
• Una eficiéncia dinamica o d’innovacion qu’a per objectiu la creacion de produchs novèls e tecnologias novèlas
• Una eficiéncia allocativa

La combinason d’aquestas diferentas eficiéncais pòt menar per Michel Glais a tres tipes de politicas de la concurréncia:

• L’une va « privilegiar la maximizacion de la riquesa sociala sens s’inquietar de sa reparticion entre productors e consomators ». Es poslèu l’optica de l’escòla de Chicago.
• L’autre va privilegiar la lucha contra lo poder del mercat e favorizar l’eficiéncia allocativa. Es puslèu lo vejaire de l’escòla estructuralista de Harvard.
• Enfin, es tanben possible de « reconéisser la necessitar de protegir, en long periòde, l’interès dels consomators » mas d’«acceptar que, dins unes cas, l’aument del bien èsser de la societat dins son ensems l’empòrta sus l’interès de cort tèrme dels crompaires finals ». Seriá puslèu la via presa per las autoritats de la concurréncia d’uèi.

L’escòla de Harvard

En realitat, existiguèt doas escòlas a Harvard que s’interessèron a la politica de la concurréncia: la Harvard School of Law al començament del sègle XX e la Harvard School of Government a l’entorn d’Edward Mason a partir de la fin de las annada 1930. Que que siá, es un pauc somari de los nomenar « de Harvard » que d’autras universitats tanben trabalhèron a aqueste subjècte sujet.

Al subjècte de la Harvard School of Law, de juristas coma Oliver Wendell Holmes, Louis Brandeis e Roscoe Pound que’n foguèt lo degan de 1915 a 1936, comprenguèron qu’al delà del domèni economic, lo daissatz-far constituissiá primièr una escomesa a lor concepcion de las leis e que menèt la Cort suprèma dels EUA a renegar la tradicion de las leis de Lord Coke per doas rasons.

• Los jutges de la Cort suprèma, a la fin del sègle XIX, jos l’influéncia del daissatz far a la Herbert Spencer, pensavan que lo mission èra d’en primièr de protegir los drechs naturals dels òmes contra l’Estat e la societat daissant de facto l’òme concrèt desarmat fàcia a las grandas entrepresas qu’assimilava a de personas umanas de biais a aplicar la clausula dicha del due process. Çò fasent empachava l’adopcion de tota mesura sociala venent contrabalançar lor poder e essent donc un obstacle al principe de las « check and balance ».
• D’autra partida, lo daissatz-far pres dins un sens extrèm a la Herbert Spencer supausa de se’n remetre a una fòrça superiora sensada nos menar cap al melhor dels monds possibles. Mas dins la tradicion de la lei d’aquestes juristas las leis son ni de fòrças cècas qui s’impausan als òmes, ni l’incarnacion d’una rason naturala tota poderosa, son trobadas mejans l’experiéncia e la rason entenduda coma comprenent un esfòrç sus se, un cèrt destacament de las passions.

L’escòla estructuralista dicha de Harvard, es venguda d’un cert biais dins un segond temps donar al juristas la teoria economique sus que pòdon se piejar quand se trenquèt de cas concrèts. Foguèt marcada per la personalitat e las òbras d’Edward Mason e aquestas de Joe Bain. La tèsi estructuralista es ben illustrada pel modèl SCP d’Edward Mason ont l’estructura del mercat (S) influéncia lo comportament de las firmas (C) e las performanças de las firmas (P). Los estructuralistas an una vision de la concurréncia pròche dels neoclassics e coma eles, veson la concentracion de las firmas coma quicòm que conven de se fisar que per eles aquò mena las firmas afer créisser lors profièchs al benefici del consomator. Puèi, insistisson l’accent sur l’ineficiença de la primautat de las decisions manejerialas sus l’interès dels accionaris, devolopan la teoria de l’ineficiença-X e se fan mèfi de las diversificacions conglomeralas. Enfin, creson pas que lo liure jòc del mercat permeta de tornar sus la question de las posicions dominantas. Per la teoria dels mercats contestables desvolopada per William Baumol John Panzar e R. Willig, es pas necessari d’aver un grand nombre d’actors, la menaça de dintrada de novèlas firmas sufís. Per John Panzar, aquesta teoria s’inscriu en contunh de la òbras d’Henry Demsetz e donc pòt èsser percebuda coma tenent de l’escòla de Chicago

L’ecòla de Chicago

Lo vejaire estructuralista d’Harvard foguèt contestat par l’escòla de Chicago que los autors màger son Bork, Richard Posner, George Stigler e Henry Demsetz. Tres idèas son avançadas

• Lo monopòli pòt èsser una estructura de mercat naturala en preséncia de fòrtas economias d’escalas.
• La concentracion industriala es pas que lo resultat d’un procediment de seleccion. La renda que ven als vencedors es sonque una prima que deu desaparéisser jos l’efièch de la concurréncia. Creson pas al paradòxe de la concurréncia daissada sens règla s’autodestruiriá.
• Lo poder de mercat es propici a l’innovacion a la Joseph Schumpeter.

Per Michel Glais, « als uèis d’aquestes economistas lo principi de concurréncia representa la lei naturala e eficaça del foncionament de las societats organizadas ».

La politica de la concurréncia als EUA

Organizacion e tèxtes fondators

Los EUA foguèron pionièrs en matèria de concurréncia amb l’adopcion a partir de julhet de 1890 del Sherman Act suivi en 1914, del Clayton Act e del Federal Trade Commission Act. Seguèron lo Robinson-Patman Act de 1936 sus la discriminacion pels prètz, e al nivèl del contraròtle de las concentracions, le Celler-Kefauver Act (1950) e lo Hart Scott-Rodina Act de 1976. Als EUA, doas autoritats son subretot encargadas de la concurréncia: la Federal Trade Commission e la division Antitrust du Department of Justice (DOJ). Aquesta darrièra a la diferéncia de çò que se passa en Euròpa pòt engatjar d’accions penalas. D’un biais general, las autoritats judiciàrias, son fòrça presentas tot lo long de la procedura. Mai, « las victimas de comportament anticoncurrencials pòdon engatjar una class action e la règla del « triple domatge » (treble damages) permet al planhent de recebre fins a tres còps lo montant del prejudici que patiguèt ».

Las grandas estapas

David Encoua e Roger Guesnerie destriana diferentas estapas:

• La realizacion de las primièras leis federalas. La Cort Suprèma assajant de’n limitar la portada qu’èra convencuda del ben fondat del « daissatz far ».
• Una cèrta mesa en somelh (1915-1936). Coma amb lo National Industrial Recovery Act (NIRA) al començament del New Deal.
• Un periòde activiste ligat a l’influéncia de l’escòla estructuralista de Harvard (1936-1972). A partir de 1936, Franklin Delano Roosevelt realiza una politica de la concurréncia fòrça activa que contunharà fins a 1972.
• Un periòde marcat per l’influéncia de l’Escòla de Chicago (1973-1992) amb una fòrça granda focalizacion sus l’eficacitat economica.
• La sintèsi pòst Chicago e l’apòrt de la teoria dels jòcs.

A la seguida d'un rapòrt del MIT titulat Made in America: Regaining the Production Exige (1989) escrich entre autre per Dertouzos, Lester et Robert Solow, le National Cooperative Research and Production Act (NRCPA) de 1993 fasent seguida el National Cooperative Research Act (NCRA) de 1984, pausèt lo principi que los acòrdis de cooperacion en recerca e desvolopament deurián èsser evaluits en aplicant la règla de rason. Enfin, en 1997 las linhas directriças sul tractament de las operacions de concentracion foguèron assoplidas coma aquestas portant sus la proprietat intellectual.

Las politicas de la concurréncia dins l’Union europèa

L’Euròpa se dota amb lo tractat de Roma d’una politica de la concurréncia l’objectiu essent de « determinar de règlas de concurréncia permetent d’abotir a un mercat integrat, de biais independent de las règlas en vigor dins cada Estat membre, vigilant que lo drech comunautari cobrisca los drechs nacionals dels Estats membres. Lo tèxte d’aqueste tractat deu fòrça a Pierre Uri e a Hans von der Groeben que foguèt lo primièr comissari alemand encargat de la concurréncia. Per Jacques Rueff lo mercat institucionals de las comunautats europèas deuriá « acampar los partits que preocupan, avant tot la libertat de la persona e aquestes que, tot en refusant la constrenchas de las volontats individualas, volon, dins la reparticion, mens d’inegalitat e mai de justícia. Sul plan teoric donc la legislacion europèa de la concurréncia es fortament marcada pel vejaire estructuralista.

L’organizacion

En Euròpa, es la Direccion generala de la Concurréncia (DG Competition) dirigida pel commissari europèu competent qu’es encargada d’instruire los dossièrs. Las decisions de la commission europèa son susceptibles de venir al Tribunal o la Cort de justícia de l'Union europèa. La censura de diferentas decisions de la comission europèa pel tribunal de primièra instància en 2002 (afars Airtour - 6 de junh de 2002 -, Schneider Legrand - 22 d’octobre de 2002 -, e Tetra-Laval - 25 d’octobre de 2002) faguuèt l’objècte d'una dobla analisi.

• Per Marie-Anne Frison-Roche traduch la volontat de la jurisdiccion europèa de se’n tenir pas un contraròtle procedural mas d’afirmar « son poder de menar une analsis substencial de las concentraciions, que se substituís als analisis de la Commission ».
• Laurent Cohen-Tanugi fa un constat pro pròche mas soslinha tanben que la decision del tribunal deuriá menar la Commission a prene mai en compte las teorias economicas de l'escòla de Chicago.

Las decisions europèas s’aplican a d’entrepresas que lo sèti social es pas obligatòriament en Euròpa. Es atal que lo jutge comunautari lo 17 de setembre de 2007 validèt la decision de la Commission condamnant Microsoft per infraccion a las règlas de la concurréncia. Unes veson dins aqueste jutjament un manca presa en compte de l'innovacion e d'un cèrt biais, per eles una tròp granda presa en compte de la tèsis estructuralistas.

Los grands axes de la politica europèa de la concurréncia

Las ententas e los cartèls

Tot partatge de mercat, tota fixacion de quòta de produccion, tota ententa sul prètz entre entrepresas son interdits en vertut de l’article 81 du Tractat de Roma. Son donc interditas las ententas orizontalas intervenent entre operators situits al mèsme estadi del procediment economic (cartèl) e tanben las ententas verticalas conclusas entre operators plaçats a d’estadis diferents del procediment economic.

En realitat unes acòrdis verticals van èssser evaluits a la lutz d’una « règla de rason », es a dire que se va estudiar se los avantatges economics seràn superiors o non als inconvenients.

Los abuses de posicion dominanta

L’article 82 del Tractat de Roma interdís pas las posicions dominantas, enebís sonque l’abús. Son considerats coma abusius:

• de prètz abusius
• los acòrdis de venda exclusiu
• Las primas de fidelitat visant a desviar los provesidors de lors concurrents.

La nocion d'abús de posicion dominanta deu fòrça a l’escòla estructuralista de Harvard. Se unes volon una evolucion cap a las tèsis de l’escòla de Chicago d'autres coma Paul Fabra se’n inquiètan e volon que la posicion dominanta contunha de se jutjar al respècte del nombre de concurrents. Tenon l'evolucion presenta un encoratjament a çò qu nomenan los « investisseires predators ». En 2006, la CCIP (Cambra de comèrci e d'industria de París) publiquèt un estudi sus lors evolucions derirablas per ela de l'article 82.

Las ajudas d'Estat

Las ajudas d’Estat son contràrias als articles 87 e 88 del tractat de Roma. Totas las ajudas susceptiblas de tocar o de menaçar tocar los escambis entre los Estats membres son concernidas (las subvencions, las bonificacions d’interès e las exoneracions d’impòst…) se passan 200 000 èuros. Lo contraròtle de las ajudas es en aplicacion de l’article 88 de la competéncia exclusiva de la Commission. Aquesta pòt o obligar l’Estat a ordonar la restitucion de l’ajuda o a subordonar l’ajuda a d’engatjaments precises. Pasmens, de derogacions son permesas dins tres cas:

• favorizar lo desvolopament economic de regions ont lo nivèl de vida es anormlament bas
• promòure la realizacion d'un projècte important d’interès europèu comun o remediar a una perturbacion greva de l'economia d'un Estat membre
• promòure la cultura e l'interès general.

Los servicis d’interès economics generals

L’article 86 del tractat de Roma assujetís las entreprisas publicas gerissent los servicis d'interès economics generals a las règlas de la concurréncia. Pasmens aqueste tèxte aguèt pas longtemps una simpla portada simbolica. La situacion cambièt quand los EUA dereglamentèron lo transpòrt aérian jos la precidéncia de Jimmy Carter e demantelèron en 1984 ATT que teniá lo monopòli de las telecomunicacions als EUA. Pauc a pauc, l'Euròpa vegèt l'interès de talas politicas e a son torn comencèt a introduire de concurréncia en fasent aplicar de tèxtes dins los sectors del transpòrt aerian e d’infrastructuras essencialas : camin de fèrre, linhas telephonicas e electricas entre autras.

Las concentracions

Lo contraròtle de las concentracions foguèt generalizat tardièrament dins lo drech de la CEE, que calguèt esperar l’adopcion en 1989 del reglament n^o 4064/89 remplaçat en 2004 pel reglament n^o 139/2004. Lo contraròtle de las concentracions ocupa ara una plaça importanta que los raprochaments d'entrepresas an mai sovent un caractèr comunautari. D'un biais general, se las interdiccions puras e simplas son raras, es sovent demandat a la entrepresas decomplit un nombre de condicions per garantir lo manten d’una conurréncia leiala. Per exemple a l’escasença la fusion Air France KLM en febrièr de 2004, las entrepresas deguèron cedir d’espacis aerians que se redusca pas la concurréncia sus unas destinacions.

Las criticas al subjècte de las politicas de la concurréncia

La critica d’unes liberals

Per eles los mecanismes censats garantir la concurréncia:

• serián ineficaces que rarament respectats;
• en partida incompatiblas amb los fondaments de la teoria liberala:
  • la proprietat privada : trencar los cartèls demandariá de modificar los drechs de proprietat d'una partida de l'entrepresa que trobava partida,
  • la liura entrepresa: lo patron seriá somés a de règlas avent precisament per objectiu d'estalivar que son entrepresa venga tròp poderosa.

Mai prigondament, de liberals, coma Pascal Salin, mòstran que las poloiticas de concurréncias son fondadas sus la teoria de la concurréncia pura e perfiècha, qu‘es d’esperela es incapabla de rendre compte dels mecanismes reals de l'economia. Atal, las politicas de la concurréncia cercavan non pas a far profiechar l'ensems dels actors economics d'una reala concurréncia, mas a forçar l'economia a se plegar a un encastre irrealiste. Dins aqueste vejaire critic, la sola nocion de concurréncia que rende compte dels mecanismes reals de l'economia seriá aquesta de la liura dintrada suls mercats: s’agís d'un vejaire dinamic. Al contrari, la teoria de la concurréncia pura e perfiècha nomena la concuréncia sonque la situacion ont los productors (coma los crompaires) son pro nombroses e donc pichon al respècte de la talha del mercat per aver pas cap de poder d’influenciar los prètz. Es la teoria atomistica, qu’es un vejaire estatic. Las reglamentacions que’n venon tanben se preocupèron de definir un mercat pertinent, per ne mesurar la talha, e determinar la part de mercat del productor es tròp importante serà considerada coma una posicion dominanta. Unes d’aquestes comportements del quita productor seràn alara qualificats d'abusius e sanccionats coma tals.

La critica antiliberala

• Los còsts ligats a la produccion: dins un sistèma concurrencial, cada entrepresa pòt causir de desvolopar las sieunas infrastructuras (bastits, centres de recercas, usinas, a vegada rets…). Dans fòrça cas, los degalhs pòdon èsser considérables. The Economist fasiá atal l’ipotèsi que « la causa ultima de la crisi dins lo sector de la telecommunicacions [en 2002] es que tròp de concurrents decidiguèron de bastir d’enòrmes rets per que la demanda èra flaca ».

• Los còsts du manten de la situacion de concurréncia: los estudis empirics consacradas als assags de far foncionar un « mercat perfièch », confòrme a la teoria economica estandard, mòstra l'ipercentralizacion de las decisions qu'un tal mòde de foncionament implica.

Concurréncia e comèrci internacional

Los Estats pòdon tanben cercar a far emergir de « campions nacionals », contrariant de biais temprari o mai durabla la concurréncia internacionala.

Los dirigents politics pòdon decidir de realizar de barralhas doanièras e de reglamentacions per limitar la concurréncia dels produchs estrangièrs; unes Estats utilizan tanben de mejans desviats, coma la normalizacion, o la seguretat interdire de fach la dintrada de concurrents estrangièrs. En règla generala, los investiments dels nonresidents son contraròtlats de biais discrecionari e per la lei. Jògan lo mèsme ròtle las règlas d'accès a cèrtas professions, en matèria de servicis per exemple.

• Practicas de discriminacion positiva: disposicions en favor de las societats nacionalas, lor reservant per exemple un quòta de contrats governamentals.

• Despensas e subvencions versadas per l’Estat avent per objectiu de desvolopar de sectors d'activitat protegits (armament, agricultura, industrias exportatriças…)

• Politicas de cambi amb per objectiu la melhoracion de la competitivitat nacionala en agissent sus las paritats de las devisas.

• Comportament espelucaire o parcial de las autoritats nacionalas (respècte environamental e reglamentari, seguretat sanitària, moralitat dels afars…).

Los Estats assajan tanben de negociar pel melhor de lors interès las reglamentacions reconeguda al nivèl internacional, per exemple amb l'OMC, e en particular son Organ de reglament dels diferents.

Vejatz tanben

• Anomalia de mercat
• Concurréncia desleiala
• Competitivitat economica
• Concurréncia imperfiècha
• Destruccio creatritz de Joseph Schumpeter
• Drech de la concurréncia
• Ententa illicita
• Lei del mai fòrt
• Man invisibla d'Adam Smith

Ligams extèrnes

• La concurrence par Frédéric Bastiat
• Collectivités publiques et concurrence
• https://web.archive.org/web/20080626041342/http://www.finances.gouv.fr/DGCCRF/documentation/fiches_pratiques/fiches/dep_eco.htm
• La répartition fractale des entreprises en concurrence par Frédéric Fabre

Bibliografia

• Montesquieu,1748, De l'Esprit des lois, La Pléiade, tome 2, 1951.
• Adam Smith, 1776, La richesse des nations, GF-Flammarion, 1991.
• Jacques Rueff, 1958, "Le marché institutionnel des communautés européennes", Revue d'économie politique janvier février.
• Jacob Viner, 1960, The Intellectual History of Laissez Faire, Journal of Law and Economics
• Louis Franck, 1967, La libre concurrence, Que sais-je, Puf
• Henry Densetz, 1982, Economic, Legal and Political Dimensions of Competition, North-Holland Publishing Company.
• George Stigler, 1987, "Competition", The New Palgrave.
• John Panzar, 1987, Competition and efficiency, The New Palgrave
• Bernard Guerrien et Emmanuelle Bénicourt, 2008, La théorie économique néo-classique, La Découverte.
• Bernard Guerrien, 1992, Les bases de la théorie économique, Pour la science
• Oliver Williamson, 1994, Les institutions de l'économie, InterEditions.
• Michel Glais, 1992, Économie industrielle, les stratégies concurrentielles des firmes, Litec
• Milton Friedman,1995, Essais d'économie positive, Litec.
• Emmanuel Combe, 2002, La politique de la concurrence, La découverte.
• Pascal Salin, 1995, La concurrence, Que sais-je ?, Presses universitaires de France
• Emmanuel Combe, 2003, « État, marché et concurrence : analyse comparée des politiques de la concurrence européenne et américaine», in Benoît Ferrandon, « Concurrence et régulation des marchés », Cahiers français n^o 313.
• Michel Glais, 2003, « État, marché et concurrence : Les fondements d’une politique de la concurrence », in Benoît Ferrandon, « Concurrence et régulation des marchés », Cahiers français n^o 313.
• Anne Perrot, 2003, « Concilier service public et concurrence : l’économie de la réglementation » in Benoît Ferrandon, « Concurrence et régulation des marchés », Cahiers français n^o 313.
• Hervé Defalvard, 2004, Comment enseigner la microéconomie en 1° cycle universitaire, Problèmes économiques, du 17 mars 2004. Article initialement paru in Revue d’économie politique n^o 5 de septembre octobre 2003 sous le titre "Pour un nouvel enseignement de la microéconomie en premier cycle universitaire".
• "Libéralisation des marchés de l’énergie", Problèmes économiques et sociaux, La Documentation française, No 2.852, 26 mai 2004.
• Bernard Guerrien, avril 2005, « La concurrence parfaite : une drôle de concurrence ! », Alternatives économiques
• Emmanuel Combe, 2005, Économie et politique de la concurrence, Dalloz.
• Francis Urbain Clavé, 2005a, « Walter Lippmann et le néolibéralisme de la Cité Libre », Cahiers d’économie politique, n^o 48.
• Francis Urbain Clavé, 2005b, "Adam Smith face au système de l’optimisme de Leibniz", Revue de philosophie économique.
• David Encaoua,, Roger Guesnerie, 2006, La politique de la concurrence, CAE n^o 60 (Lire en ligne)
• Code de droit de la concurrence. Aspects belge et européen de Verdure, C. et Nihoul, P., Larcier, Bruxelles, 2005, ISBN: 2-8044-1556-2
• Gilles Dostaler, 2007, «Ronald Coase, pionnier de la nouvelle économie institutionnelle», Alternatives économiques, décembre.
• Yann Algan, Pierre Cahuc, 2007, La Société de défiance : comment le modèle social français s’autodétruit, Éditions rue d’Ulm Lire en ligneNote de lecture sur Éconoclaste
• Friedrich Hayek, 2007, Droit Législation et liberté, Puf (première édition française 1980)