Warao

Warao
Andre namn	guarao, guarauno, warrau
Klassifisering	isolert språk
Bruk
Waraotalande i alt	23 000
Skriftsystem	det latinske alfabetet
Språkkodar
ISO 639-3	wba

Utbreiingsområdet for warao

Warao er eit språk mest brukt i Orinocodeltaet i delstatane Delta Amacuro og Monagas i Venezuela. Somme brukarar finst også i delstaten Sucre og i Guyana og Surinam. I 1993 var det ca. 23 000 brukarar av språket. Summer Institute of Lingustics reknar språket som eit isolert språk.

Dialektar

Innanfor waraokulturen kjenner ein fire dialekter, namna på desse er:

[1] Kokuina eller manamo,

[2] Hoanarao (mariusa, winikina, arawabisi)

[3] Arawao (merejina, sakupana)

[4] Wasay (ibaruma, arature, amakuro)

Ein kan dele dialektane etter geografiske område som Øvre delta (kokuina, manamo, makareo), Sentrale delta (mariusa winikina, arawabisi) og Nedre delta (merejina, sakupana, ibaruma, arature, amakuro). I Nedre delta har lokalsamfunn nær Det karibiske havet blitt direkte påverka av språk i Trinidad og Tobago og i Guyana.

Skildring

Fonologi

Omfanget av konsonantar i warao er relativt avgrensa:

	Labial	Alveolar	Palatal	Velar	Labio- velar	Glotal
Lukkelyd	p	t		k	kw
Frikativ		s				h
Aproksimant		l	y		w
Nasal	m	n

Det finst fem opne vokalar /a, e, i, o, u/ og fem nasalerte vokalar /ã, ẽ, ĩ, õ, ũ/.

Eksempel på ord i warao

Ordet på spansk i parentes

• bitter: ajera (amargo)
• blome: tokoyo (flor)
• boble: koba (burbuja)
• bok: karata (libro)
• by: janokosebeida (ciudad)
• daggry: yakari (amanecer)
• dotter: natororani (nuera)
• dukk: kobo (zambullirse)
• dyr: domu (animal)
• elske: amar (amar)
• ete: najoro (comer)
• far: dima (padre)
• feit: toi (grasa)
• finger: mohi (dedo)
• fisk: jomakaba (pez)
• flåte: diri (balsa)
• fridom: koyobo (libertad)
• gamle: nobo (viejo)
• glas: botoro (vidrio)
• god morgon: yakerara (buenos días)
• gråte: koita (grito)
• gul: simosimo (amarillo)
• himmelen: najamutu (cielo)
• hjarte: kobe (corazón)
• hjelpe: saneta (ayudar)
• hovud: kua (cabeza)
• i dag: ama (hoy)
• iguan: yoana (iguana)
• instrument: koina (instrumento)
• keivhendt: mojokabaya (zurdo)
• klitoris: dobahi (clítoris)
• krig: dariha (guerra)
• kvinne: tida (mujer)
• kvit: joko (blanco)
• latter: eno, mare (risa)
• lese: teribú (leer)
• lytte: noko (escuchar)
• lære: namina (aprender)
• lære godt: naminabu (aprender bien)
• lågare: nanaka (bajar)
• lås: itaro (cerrar)
• mann: nibo (hombre)
• midje: kabe (cintura)
• mor: dani (madre)
• munn: doko (boca)
• mygg: kojoboto (zancudo (especie de mosquito))
• mørk: imajana (obscuridad)
• no: ama (ahora)
• olboge: obaka (codo)
• orm: kimi (gusano)
• raud: simo (rojo)
• rev: kebiji (zorro)
• rørsle: diko (movimiento)
• sameine: majá (unir)
• seng: yajinoko (cama)
• sko: omunamu (zapatos)
• skumring: ana (anochecer)
• slange: juba (culebra)
• snakke: wará (hablar)
• stor: ida (grande)
• summe: zeneneee (zumbido)
• søkje: najobu (buscar)
• tal: nowara (cifra)
• tenkje: obojona (pensar)
• teppe: simara (cobija)
• tjukkfallen: toi (obeso)
• tjuveri: erijisa (hurto)
• tom: kojo (hueco)
• trøytt: basa (cansado)
• under: joaika (abajo)
• varme: iji (calor)
• vatn: jo (agua)
• år: joida (año)
• ås, høgd: jota (cerro)

Nokre uttrykk

• ¿Katuketi?: korleis står det til?

Moglege svar:

• Bajukaya: Har god helse
• Bajuka sabuka: Middels
• Yana Ajuka: Har det ikkje bra
• Asida: Dårleg
• Yakera: Bra
• Yakera sabuka: Middels
• Omi: Farvel
• Yakera ermet: Bra
• Wamma: Landet vårt
• Ekey Yan: Mykje moro, med styrke, kraft.
• Yariana: Glad, utan sinne

Studiar av warao språket

Ein av dei første som studerte språket var den katolske misjonæren Basilio María de Barral. På sekstitalet gjennomførte den amerikanske lingvisten Henry Osborn formelle studiar av morfologi og fonologi i språket.

Warao språk er del av pensum på skolene i Delta Amacuro.

Publikasjonar på warao

1. Barral, Basilio María (1979): Diccionario warao-castellano, castellano-warao. Universidad Católica Andres Bello
2. Osborn, Henry (1966a): Warao I: Phonology and Morphophonemics. International Journal of American Linguistics 32:108-123.
3. Osborn, Henry (1966b): Warao II: Nouns, Relationale, and Demonstratives. International Journal of American Linguistics 32:253-261.
4. Vaquero, P. Antonio (1965): Idioma Warao. Morfología, sintaxis, literatura (Warao language. Morphology, syntax, literature). Estudios Venezolanos Indígenas.

Andre Publikasjonar

• Det nye testamentet på warao, 1974.
• Cartilla de Alfabetización “Karata Awaro Teribukitane” 2002.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Idioma warao» frå Wikipedia på spansk, den 29. januar 2013.

Fotnotar