Witold Lutosławski

Witold Lutosławski
	Witold Lutosławski 1991
Algemene informatie
Volledige naam	Witold Lutosławski
Geboren	25 januari 1913
Geboorteplaats	Warschau
Overleden	7 februari 1994
Overlijdensplaats	Warschau
Land	Polen
Werk
Genre(s)	symfonische muziek, HaFaBramuziek, vocale muziek
Beroep	componist, muziekpedagoog, dirigent
Instrument(en)	piano, viool
	(en) AllMusic-profiel; (en) Discogs-profiel; (en) IMDb-profiel; (en) Last.fm-profiel; (en) MusicBrainz-profiel;
	Handtekening
Portaal	Muziek

Witold Roman Lutosławski (Drozdowo, 25 januari 1913 – Warschau, 7 februari 1994) was een Pools componist.

Levensloop

Lutosławski werd in een muzikaal gezin geboren. Zijn vader Józef Lutosławski was pianist, maar hij organiseerde groepen voor de bevrijding van de sinds 1815 bestaande Russische bezetting van Polen; hij werd in 1915 opgepakt en drie jaren later geëxecuteerd. Zijn moeder Maria z Olszewskich Lutosławska had als een van de eerste vrouwen in Europa gestudeerd, en wel geneeskunde. Witold kreeg als klein jongetje les in piano en viool. Op vijfjarige leeftijd begon hij te improviseren en toen hij negen jaar jong was schreef hij zijn eerste kleine composities (Preludium voor piano). Op vijftienjarige leeftijd deed hij privéstudies voor compositie. Daarop volgden studies aan het conservatorium van Warschau van 1932 tot 1937, evenals meerdere studies wiskunde. In 1938 ontstonden de Symfonische variaties, het eerste geldige werk.

Tijdens de overval van Hitler op Polen was Lutosławski leider van de militaire omroep. Hij werd door de Duitsers opgepakt, maar kon na acht dagen vluchten. De ondergedoken componist hield zich in leven door te werken als barpianist en muziekleraar. In 1941 schreef hij zijn Paganini-Variaties voor twee piano's, een tot nu toe veel gespeeld paradestukje. Tegelijkertijd begon hij met zijn eerste symfonie, maar die werd na de première in 1948 door het communistische regime als formalistisch aangezien.

Lutosławski ontwikkelde zijn techniek onder nazi- en stalinistische censuur en repressie. Hij weigerde een compositieopdracht van het communistische regime en werd voortaan genegeerd. Hij verdiende zijn brood met lichte muziek, werken voor hoorspel en toneel, kinderliederen enzovoort. In deze periode valt het ontstaan van zijn Concert voor orkest.

Na de dood van Stalin verbeterde de culturele situatie in Polen en Lutosławski werd medeoprichter van het festival Herfst van Warschau. Nadat hij een gedeelte uit John Cage's Pianoconcert (1958) op de radio had gehoord veranderde hij zijn voorheen op Béla Bartók en Igor Stravinsky georiënteerde compositiestijl. Hij integreerde in de stukken vanaf Jeux Vénitiens passages die hij "aleatorisch contrapunt" noemde, waarin naar zeer strenge aanwijzingen geïmproviseerd moest worden. De belangrijkste van deze nieuwe, strenge stijl zijn Trois poèmes d'Henri Michaux, het Strijkkwartet, de Symfonie Nr. 2, Livre pour orchestre, het Celloconcert, Mi-Parti, Novelette en de Symfonie Nr. 3.

Vanaf het midden van de jaren 1980 veranderde hij nog eens zijn compositiestijl, nu in de richting van het Franse impressionisme. Het Pianoconcert is daarvan een goed voorbeeld. Hij droeg dit concert op aan Krystian Zimerman, die de première-uitvoering voor zijn rekening nam.

Witold Lutosławski wordt met Frederik Chopin als de bekendste componist van Polen gezien. Lutosławski maakte gebruik van twaalftoonstechniek en aleatorische technieken. In tegenstelling tot de meeste andere moderne componisten is Lutosławski goed vertegenwoordigd bij recente opnamen.

Composities

Werken voor orkest

Symfonieën

Soloconcerten

1969-1970 Koncert wiolonczelowy - Concert, voor cello en orkest
1978 Wariacje ne temat Paganiniego - (Paganini variaties), voor piano en orkest
1980 Dubbelconcert voor hobo, harp en kamerorkest
1981 Grave, Metamorphosis, voor cello en orkest
1983 Lancuch 1 (Chain 1), voor zeven blazers, slagwerk, klavecimbel en strijkkwartet
1985 Lancuch 2 (Chain 2) - Dialoog voor viool en orkest
1988 Pianoconcert voor piano en orkest

Andere Werken

1938 Symfonische variaties
1950 Kleine suite voor kamerorkest
1950-1954 Concert voor orkest
1954 Danspreludes
1954-1958 Muzyka zalobna - (Treurmuziek)
1. Prolog
2. Metamorfozy
3. Apogeum
4. Epilog
1960-1961 Jeux vénitiens
1968 Livre pour orchestre
1970-1972 Preludes en fuga, voor 13 solo-strijkers
1976 Mi-Parti
1979 Novelette
1985 Lancuch 3 (Chain 3), voor groot orkest
1988 Przezrocza (Slides)
1989 Prelude for Guildhall School of Music: Worldes Blis Ne Last No Throwe
1990 Chantefleurs et chantefables, voor sopraan en orkest

Werken voor harmonieorkest

1961-1963 Trois poèmes d'Henri Michaux, voor gemengd koor en harmonieorkest
1982 Mini-Ouverture, voor koperblazers
1986 Fanfare voor Louisville, voor blazers en slagwerk
1986 Fanfare für CUBE

Vocale muziek

1947 Zes kinderliedjes, voor mezzosopraan en orkest
1951 Silezische triptiek, voor sopraan en orkest
1964 Drie gedichten van Henri Michaux, voor koor en orkest
1965 Paroles tissées, voor tenor en orkest
1975 Les Espaces du sommeil, voor bariton en orkest
1990 Twintig Poolse kerstliedjes, voor sopraan, vrouwenkoor en orkest

Kamermuziek

1964 Strijkkwartet
1. Introductory movement
2. Main movement

Werken voor piano

1934 Sonate, voor piano
1941 Paganinivariaties voor twee piano's

Publicaties

Człowiek i dzieło w perspektywie kultury muzycznej XX wieku Red. J. Astriab, M. Jabłoński, J. Stęszewski, Poznań PTPN 1999
Muzyka wczoraj, dzis i jutro, Ruch Muzyczny 38:1+ N19 1994
Sesja naukowa poświęcona twórczości Kompozytora, Kraków 24-25 kwietnia 1980. Wybór materiałów. Red. L. Polony, Zeszyty Naukowe Akademii Muzycznej w Krakowie 1985
Prezentacje, interpretacje, konfrontacje. Red. K. Tarnawska-Kaczorowska, Warszawa ZKP 1985

Bibliografie

R. Welten: Bartók, Penderecki en Lutosławski : de klank van slapeloosheid, Mens en Melodie 50:406-15 Jul-Aug 1995
B. Spies: Oppervlakkonstrukte as sleutel tot dieperliggende strukturele verhoudings : 'n huldeblyk aan Witold Lutosławski (1913-1994), Samus 14:49-63 1994
Tadeus Kaczynski: Lutosławski w Szczecinie po raz drugi, Ruch Muzyczny 40:23-5 N12 1996
Tadeus Kaczynski: W druga rocznice smierci : Witold Lutosławski w swietle korespondencji, Ruch Muzyczny 40:6-7 N3 1996
Tadeus Kaczynski: Hommage a Lutoslawski w Dreznie, Ruch Muzyczny 38:6 N14 1994
Tadeus Kaczynski: The Polar Music Prize przyznana Witoldowi Lutosławskiemu : muzyczny Nobel, Ruch Muzyczny 37:1+ N13 1993
S.I. Savenko: Wiedzialem, ze moja muzyka jest dla rosyjskich sluchaczy czyms waznym ..., Ruch Muzyczny 40:18-19 N2 1996
Malgorzata Gasiorowska: Il Forum Lutosławskiego : pytania i watpliwosci, Ruch Muzyczny 40:14-15 N6 1996
Marius Flothuis: Szukajac czystosci i piekna, Ruch Muzyczny 40:7-8 N4 1996
Krzysztof Droba: Szymanowski z Lutosławskim w Rydze : historia pewnej fotografii, Ruch Muzyczny 40:26-7 N7 1996
Bohdan Pociej: W holdzie Lutosławskiemu : mistrz i uczniowie, Ruch Muzyczny 39:10-11 N10 1995
E. Szczepanska: Lutosławski renesansowy, Ruch Muzyczny 39:17-18 N3 1995
Rafal Augustyn: Lutosławski u siebie, Ruch Muzyczny 39:31-2 N5 1995
K. Meyer: Kilka uwag na temat organizacji wysokosci dzwiekow w muzyce Witolda Lutosławskiego, Muzyka 40:3-24 N1-2 1995
D. Krawczyk: Koncepcja czasu Witolda Lutosławskiego, Muzyka 40:111+ N1-2 1995
Charles Bodman Rae: Organizacja wysokosci dzwiekow w muzyce Lutosławskiego, Muzyka 40:41+ N1-2 1995
D. Rust: Conversations with Witold Lutoslawski, Musical Quarterly: 79:207-23 N1 1995
Krzysztof Baculewski: Lutosławski : jedna technika, jeden styl?, Muzyka 40:25+ N1-2 1995
Alicja Jarzebska: Problem ksztaltowania kontinuum formy w IV symfonii Witolda Lutosławskiego, Muzyka 40:135+ N1-2 1995
G. Bietti: La comunicazione nella musica di Lutoslawski, Nuova Rivista Musicale Italiana 29:31-48 N1 1995
Irina Nikol'skaya: Melodia i niektore zasady jej konstruowania w tworczosci Witolda Lutosławskiego z lat 1960-1980, Muzyka 40:59+ N1-2 1995
Irina Nikol'skaya: Pan Vitol'd Lyutoslaskiy : proshchal'nyi poklon, Muzykal'Naya Akademiya N4:2-15 1994
Martina Homma: O przestrzeni muzycznej w harmonice dwunastotonowej Witolda Lutosławskiego, Muzyka 40:85+ N1-2 1995
Lutz Lesle: Festival mit Trauerrand : Musik von und für Witold Lutosławski beim "Warschauer Herbst", Musica 49:35-6 N1 1995
Lutz Lesle: Ein Moralist in künstlerischen Dingen - Zum Tod von Witold Lutosławski, Neue Zeitschrift für Musik 155:50 Feb 1994
D. Kryspin: Witold Lutosławski : Vierte Symphonie, Oesterreichische Musikzeitschrift 49:798-9 N12 1994
Andrzej Sulek: "Brak skromnosci jest smieszny" o Witoldzie Lutosławskim mowi Charles Bodman Rae, Ruch Muzyczny 38:1+ N10 1994
G.R. Koch: Das Chaos respektieren und beherrschen - Zum Tode des polnischen Komponisten Witold Lutosławski, Neue Musikzeitung 43:3 Apr-May 1994
J. Anderson: In memory of Witold Lutoslawski, Royal College of Music Magazine 91:30-31 N2 1994
A. Kara-Pesic: Understanding the relationship between music and text on the basis of the writings of Witold Lutoslawski, New Sound N3:135-44 1994
Sven Erik Werner: Mellem Auschwitz og Venedig : hommage a Witold Lutoslawski (1913-94), Dmt--Dansk Musik Tidsskrift 69:74-80+ N2 1994-1995
E. Sikora: Hommage : Witold Lutoslawski : le sage est mort, Diapason-Harmonie (Currently Diapason (France)) N403:15 Apr 1994
Polar-Musikpreis an Gillespie und Lutoslawski, Neue Musikzeitung 42:2 Feb-Mar 1993
Lutosławski laureatem Kyoto Prize, Ruch Muzyczny 37:2 N16 1993

Externe links

(en) Chester & Novello: Biografie en werklijst
chesternovello.com: Witold Lutoslawski (gearchiveerd)

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Witold Lutosławski op Wikimedia Commons.