Margaretha van Valois (1492-1549)

Margaretha van Valois; Margaretha van Angoulême/Navarra
	1492-1549
	Margaretha van Valois, op een potloodtekening door François Clouet, bewaard in de Nationale Bibliotheek in Parijs.
Hertogin van Alençon en Perche
Periode	1525-1549
Voorganger	Karel IV
Opvolger	Frans van Anjou
Koningin-gemalin van Navarra
Periode	1529-1549
Voorganger	Jan van Albret
Opvolger	Anton van Bourbon
Hertogin van Berry
Periode	1517-1549
Voorganger	Frans Kroondomein
Opvolger	Frans Kroondomein
Geboren	11 april 1492; Angoulême, Koninkrijk Frankrijk
Overleden	21 december 1549; Odos, Koninkrijk Frankrijk
Vader	Karel van Angoulême
Moeder	Louise van Savoye
Dynastie	Huis Valois
Broers/zussen	Frans I
Partner	Karel IV van Alençon (1509-1525); Hendrik II van Navarra (1529-1549)
Kinderen	Johanna van Albret, Jan van Navarra
	Handtekening
	; Wapen Margaretha van Angoulême

Margaretha van Valois (Angoulême, 11 april 1492 – Odos, 21 december 1549), ook wel aangeduid als Margaretha van Angoulême, naar de grafelijke titel van haar vader, wordt ook Margaretha van Navarra genoemd. Haar hof in Navarra was een ontmoetingsplaats voor letterkundigen, onder wie François Rabelais. Zelf is ze als schrijfster vooral bekend om L'Heptaméron (1558), een originele collectie van 72 verhalen in de stijl van Boccaccio. Ze schreef ook toneelstukken en gedichten.

Biografie

Margaretha was de zuster van koning Frans I van Frankrijk en huwde in 1509 met Karel IV van Alençon († 1525), en daarna in 1526 met koning Hendrik II van Navarra. Als zuster van de Franse koning speelde zij een belangrijke politieke en culturele rol aan het Franse hof, waar haar vooruitstrevende letterkundige opvattingen ingang vonden. Haar tijdgenoten omschreven haar als "corps féminin, coeur d’homme et tête d’ange" (vrouwenlijf, mannenhart en engelenhoofd). Zij kende Latijn, Italiaans, Spaans en later ook Hebreeuws. Haar broer Frans I schonk haar het hertogdom Berry in volle eigendom, zolang als zij leefde.

Haar voor een vrouw in die tijd ongewone eruditie en haar open, heldere geest maakten haar tot een belangrijke figuur in de ontwikkeling van de renaissance in Frankrijk. Margaretha was zeer goed opgeleid. Ze sprak Latijn, Grieks, Hebreeuws, Italiaans en Spaans. Ze was een bewonderaar van de Griekse filosoof Plato, en van de Italiaanse schrijvers Dante, Petrarca en Giovanni Boccaccio. Ze was in correspondentie met de grote geleerden van haar tijd.^[bron?] Ook voor het gedachtegoed van de Hervorming is zij een gewichtige en invloedrijke persoon geweest: hoewel zij de ideeën van de Hervorming welgezind was, bleef zij de Rooms-Katholieke Kerk trouw. Maar zij verdedigde tegen de Sorbonne ketters als Marot en Ramus, en in haar residenties te Pau of Nérac vonden vluchtelingen als Calvijn en Lefèbvre d’Étaples een tijdelijk onderkomen. Margaretha stimuleerde het gebruik van het Frans, in plaats van het Latijn, zowel in staatszaken als in de bijbellezingen.^[1]

Uit haar huwelijk met Hendrik II van Navarra werden een dochter en een zoon geboren. Haar dochter was Johanna van Albret, Jeanne, die later koningin Johanna III van Navarra werd, alsook de moeder van Hendrik IV van Frankrijk. Hun zoon heette Jan (7 juli 1530 – 25 december 1530). Margaretha stond (als grootmoeder) aan de oorsprong van het vermaarde koningshuis van de Bourbons na het huwelijk van Johanna met Anton van Bourbon. Margaretha overleed op het kasteel Odos (nabij Tarbes).

Werken

Ook als letterkundige was Margaretha niet onverdienstelijk. Haar omvangrijke oeuvre is gedeeltelijk postuum verschenen, en is bijna geheel doortrokken van mystiek platonisme. Een overzicht:

Miroir de l’âme pécheresse, uitgegeven in 1531, werd door de Sorbonne veroordeeld, maar door Elisabeth I in het Engels vertaald
het grootste deel van haar gedichten werd in 1873 gepubliceerd onder de titel Les Marguerites de la Marguerite des Princesses (oorspronkelijke titel Chansons spirituelles, uit 1547)
haar hoofdwerk Heptaméron is een verzameling frivole, pikante vertellingen, in navolging van Boccaccio’s Decamerone
enkele gedichten bleven tot de 20e eeuw onuitgegeven: onder meer Le Navire ou Consolation du Roi François Ier à sa sœur Marguerite en Les prisons
zij onderhield een intense briefwisseling (in 2 delen uitgegeven 1975-1979) met de hervormingsgezinde bisschop van Meaux, Guillaume Briçonnet, hetgeen haar ideeën nog meer diepgang verleende
haar Comédies profanes, (zo genoemd in tegenstelling tot haar Comédies bibliques), zeven ‘profane’ stukken, geschreven tussen 1535 en 1549, werden pas in de 20e eeuw naar waarde geschat om de dramatische spanning in de dialoog en de subtiele ontleding van Margaretha's godsdienstige evolutie.