Leeuwarderadeel

**Leeuwarderadeel**
Voormalige gemeente in Nederland
	(Details) (Details)
	;
Situering
Land	Nederland
Provincie	Friesland
Coördinaten	53° 15′ NB, 5° 47′ OL
Algemeen
Hoofdplaats	Stiens
Belangrijke verkeersaders
Overig
Postcode(s)	9051-9057 9071-9072
Netnummer(s)	0518, 058
CBS-code	0081
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Amsterdamse code	10851
Website	www.leeuwarderadeel.nl
Detailkaart
Portaal	Nederland

Leeuwarderadeel (uitspraak^ⓘ) (Fries: Ljouwerteradiel (uitspraak^ⓘ)) is een voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Friesland ten noorden van Leeuwarden. De gemeente telde 10.089 inwoners (per 30 april 2017, bron: CBS) en had een oppervlakte van 41,38 km².

Leeuwarderadeel was een agrarische en forensengemeente. In de gemeente stond de oudste voormalige stins van Friesland, Dekemastate. Het oudste Leeuwarderadeel bestond uit drie delen, de zogenaamde trimdelen. Het middelste deel hiervan scheidde zich al in de late middeleeuwen af als het grondgebied van de latere Friese hoofdstad Leeuwarden. Het zuidelijke deel, met onder meer de dorpen Wirdum, Goutum, Swichum en Huizum werd in 1944 bij Leeuwarden gevoegd. Leeuwarderadeel stond toen ook de dorpen Lekkum en Miedum af aan Leeuwarden. Als gevolg van deze ontwikkeling worden de oudere bronnen voor de geschiedenis van Leeuwarderadeel bewaard in het Historisch Centrum Leeuwarden.

De gemeenteraad besloot op 26 september 2013 tot aansluiting bij de gemeente Leeuwarden in 2018. Op 14 februari 2017 werd door de Tweede Kamer het wetsvoorstel aangenomen dat de herindeling met Leeuwarden mogelijk maakte. De Eerste Kamer stemde op 7 maart 2017 in met het wetsvoorstel. Op 1 januari 2018 is de gemeente Leeuwarderadeel, inclusief een deel van de gemeente Littenseradiel, samengevoegd met de gemeente Leeuwarden in de nieuwe gemeente Leeuwarden.

Kernen

De gemeente Leeuwarderadeel telde zeven officiële kernen. De hoofdplaats was Stiens. Voor Stiens in 1965 het bestuurscentrum werd, was het gemeentehuis gevestigd te Huizum.^[1]

Dorpen

Aantal inwoners per woonkern op 1 januari 2006:

Nederlandse naam	Friese naam	Inwoners
Stiens	Stiens	7804
Britsum	Britsum	1134
Cornjum	Koarnjum	489
Hijum	Hijum	390
Oude Leije	Aldeleie	270
Jelsum	Jelsum	235
Finkum	Feinsum	99

Bron: CBS

Buurtschappen

Naast deze officiële kernen bevonden zich in de voormalige gemeente de volgende buurtschappen:

Tot 1987 was er ook de buurtschap 't Haantje in de gemeente gelegen, maar de woningen van deze plaats werden in dat jaar gesloopt om plaats te maken voor een ventweg.

Herindelingsplannen

Er is eerder sprake geweest van het samenvoegen van Leeuwarderadeel met andere gemeenten. In plannen van Gedeputeerde Staten aangaande gemeentelijke herindelingen in Friesland werd in 1979 voorgesteld te fuseren met Ferwerderadeel onder de naam Noarderâldlân.^[2] Dat plan heeft het wetsontwerp, ingediend door toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Hans Wiegel (in 1980) niet gehaald.

In het kader van het project Bestuurlijke Vernieuwingen in Friesland, halverwege de jaren 90, werd voorgesteld om de gemeenten Menaldumadeel en Leeuwarderadeel samen te voegen met Leeuwarden.^[bron?] Mede door de uitslag van het referendum in de twee plattelandsgemeenten en het mislukken van het project Bestuurlijke Vernieuwing werd van een herindeling afgezien.^[bron?]

Burgemeester Dales van Leeuwarden sprak over het samengaan van Leeuwarden en Leeuwarderadeel voor 2010.^[bron?] Hiermee zou de gemeente Leeuwarden, Leeuwarderadeel, Nieuw-Leeuwarden of Groot-Leeuwarden komen op een inwoneraantal van 102.000. Er is steeds sprake geweest van een referendum met de vraag of de inwoners een zelfstandige gemeente willen of een fusie voorstaan met Leeuwarden.^[bron?]. Er was, ondanks wat tegenstanders zeggen, geen sprake van veel tegenstand. Veel bewoners hebben als uitgangspunt dat ze willen wonen met zo veel mogelijk voorzieningen tegen zo laag mogelijke kosten.^[bron?]

Bekende (oud-)inwoners van Leeuwarderadeel

Menno van Coehoorn (1641-1704), vestingbouwkundige
Arjen Roelofs (1754-1828), sterrenkundige
Pieter Jelles Troelstra (1860-1930), schrijver, dichter, advocaat, journalist, politicus
Mattheus Bernard Hoogeveen (1863-1941), bedenker leesplankje "Aap, Noot, Mies"
Ted Meines (1921-2016), verzetsman en militair
Abe Bonnema (1926-2001), architect
Willem de Jonge (1940-2023), natuurkundige, Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw
Arie Boomsma (1974), tv-presentator
Marije Cornelissen (1974), GroenLinks-politica
Rune Massing (1980), badmintonprof