चिठी
चिठी भनेको आफ्ना विचारहरू अरूसमक्ष पुर्याउनका लागि कुनै व्यक्ति वा संस्थाले तयार परेको लिखित सन्देश हो । चिठीको लेखन सूचना, मनको भावना, सन्देश, समाचार आदि पठाउनका लागि गरिन्छ । सबै किसिमका पत्रहरू निवेदन, निमन्त्रना, विज्ञापन आदि पनि एक प्रकारका चिठी नै हुन् । चिठी भनेको सम्बन्ध, व्यापार आदिलाई बलियो र विश्वसनीय पर्ने आधार हो भने यो सञ्चारको माध्यम पनि हो । चिठी सरल, स्पष्ट र प्रभावकारी हुनुपर्छ, जसले पठाउने व्यक्ति वा संस्थाको शिष्टता र हार्दिकतालाई सङ्केत गरेको हुन्छ । चिठी हुलाकबाट पठाउने भए खाममा टिकट सहित राखिएको हुन्छ तर हातबाट पठाउने भए टिकटको प्रयोग हुँदैन ।
चिठीका प्रकार
[सम्पादन गर्नुहोस्]चिठीमा रहने विषयवस्तुलाई हेरेर यसलाई तीन प्रकारमा बाँडिन्छ :
- घरायसी वा व्यक्तिगत चिठी
- व्यावसायिक (व्यापारसँग सम्बन्धित) चिठी
- कार्यालयीय (निवेदन, सूचना वा कार्यालयसँग सम्बन्धित) चिठी
घरायसी वा व्यक्तिगत चिठी
[सम्पादन गर्नुहोस्]व्यक्तिले व्यक्तिलाई लेख्ने चिठी घरायसी हुन्छ । आफ्ना इष्टमित्र, नातेदार, साथीहरू आदि व्यक्तिगत सम्बन्ध भएकालाई यस्तो चिठी लेखिन्छ । आपसी सम्बन्ध कसिलो पार्न र खबरहरू आदान प्रदान गर्न नै यस्ता चिठीहरू लेखिन्छन् । व्यवहारमा यस्ता चिठीहरू अनौपचारिक हुन्छन् अर्थात् यिनमा नियमहरूमा खासै ख्याल राखिन्न र भाषा पनि बोलीचालीको जस्तै हुन सक्छ । परीक्षामा लेख्ता चाहिँ यस्ता चिठी पनि स्तरिय भाषामै लेख्नुपर्छ ।
घरायसी चिठी लेख्ने तरिका
[सम्पादन गर्नुहोस्]- चिठी लेख्ने कागजको दायाँतिर सबैभन्दा माथि पठाउने (प्रेषक) व्यक्तिको ठेगाना लेख्ने र त्यसको मुनि चिठी लेखेको दिनको पूरा मिति लेख्ने ।
- मिति लेखिएको दुई पङ्क्ति तल बायाँतिर पाउने व्यक्तिसँगको आफ्नो सम्बन्ध अनुसार सम्बोधन र त्यसमुनि अभिवादन वा शिष्टाचारको शब्द लेख्ने ।
- अभिवादन लेखेको एक पङ्क्ति तलबाट सामान्य भलाकुसारी वा सन्चोबिसन्चोको कुरा र पहिले पाएको चिठीको सन्दर्भ लेख्ने ।
- अर्को अनुच्छेदमा आफ्नो विषयसँग सम्बन्धित मूल कुरा, सन्देश, समाचार वा आफ्ना भावनाहरू लेख्ने ।
- छुट्टै अनुच्छेदमा पत्र टुङ्गिएको जानकारी दिने किसिमका वाक्यहरू लेख्ने र फेरि पनि पत्राचारका लागि अनुरोध गर्ने ।
- चिठीको अन्त्यमा दायाँतिर पाउने व्यक्तिसँगको आफ्नो सम्बन्ध जनाउने शब्दहरू (सम्बन्ध ज्ञापन) लेखी त्यसमुनि आफ्नो नाम लेख्ने ।
| नाता / सम्बन्ध | सम्बोधन (सुरुमा) | अभिवादन | सम्बन्ध ज्ञापन (अन्त्यमा) |
|---|---|---|---|
| हजुरबुबा / हजुरआमा, बुबा / आमा, पति, ससुरा / सासू | पूज्य, पूजनीय, श्रद्धेय | साष्टाङ्ग दण्डवत्, दण्डवत्, प्रणाम, सेवा ढोग | हजुरको / की, नाति / नातिनी, छोरा / छोरी, हजुरकी पत्नी, बुहारी |
| फुपू / फुफाजु, दाजु, दिदी, काका / काकी, गुरु, मामा, माइजू | आदरणीय, श्रद्धेय | प्रणाम, ढोग, दण्डवत्, नमस्कार | हजुरको / की भदा, भाइ / बहिनी, भतिज / भतिजी, शिष्य / शिष्या, भान्जा / भान्जी |
| छोरा / छोरी, भाइ / बहिनी, भतिज / भतिजी, भान्जा / भान्जी, साला / साली, श्रीमती | प्रिय / प्रिया, प्यारो / प्यारी, स्नेही, मायालु | आशीर्वाद, शुभाशीर्वाद, आशिष, मिठो सम्झना, सुमधुर स्मृति | भलो चिताउने, माया गर्ने, तिम्रो / तिम्री, बुबा / आमा, दाजु / दिदी, काका / काकी, मामा / माइजू |
| साथी, मित्र | प्रिय, मित्र (नाम), प्यारो साथी, प्यारी मित्रवर | नमस्कार, सम्झना, दिनदिनको सम्झना | हितैषी, सुभेच्छुक, तपाईँको शुभचिन्तक, तिम्रो मित्र, उही साथी |
खाम ठेगाना लेख्ने तरिका
[सम्पादन गर्नुहोस्]- खामको बायाँतिर चिठी पठाउने व्यक्ति (प्रेषक) को नाम र त्यसमुनि पूरा ठेगाना लेख्ने (चिठी फिर्ता आएमा यसले गर्दा सजिलै प्राप्त हुन्छ ।)
- खामको दायाँतिर चिठी पाउने व्यक्ति (प्रापक) को नाम र त्यसमुनि पूरा ठेगाना लेख्ने (ठेगाना पूरा नभए चिठी फिर्ता आउन सक्छ ।)
- आवश्यकता अनुसारको टिकट दायाँतिर माथिल्लो कुनमा टाँस्ने ।
नमुना
प्रेषक
नरेन्द्र सुवेदी
प्याराडाइज स्कूल
धोबिघाट, ललितपुर
आफ्नुप्रेमिका लाई चिठीको नमुना
[सम्पादन गर्नुहोस्]जनकपुरधाम, धनुषा २०७४/०१/०८ पूज्य बुबा, आजसम्म म यहाँ सकुशल छु र त्यहाँ बुबाआमाका गाथमा पनि कुशलताको कामना गर्दछु । बुबा ! हजुरले घरबाट पठाएको चिठी आजै मात्र हातमा पर्यो । यसले त मलाई एकपटक घरमै बुबाआमाका साथमा बसेजस्तो अनुभव गरायो । मुख्य कुरा के भने बुबाले चिठीमा अब गाउँमै प्रौढ शिक्षा कार्यक्रम सुरु भएको कुरा लेख्नुभएको रहेछ । यसले बुबा र बुबाजस्ता बुढेसकालमै पनि केही गर्ने उत्साह भएकाहरूलाई निकै प्रेरणा दिएको हुनुपर्छ भन्ने मैले ठानेको छु । आफूले केही पढ्नलेख्न जानेदेखि गाउँमा कसैले हेप्न र ठग्न नसक्ने हुनाले यस्तो मौका बुबाले छाड्नुहुने छैन भन्ने कुरामा म विश्वस्त छु । मर्ने बेलामा पनि कापीकलम समातेर के पो हुन्छ र भन्ने भाव लिएर हिम्मत हार्नेहरूलाई पनि बुबाले सम्झाउनुपर्ने हुनाले मैले यो पत्र लेख्न हतार गरेको हुँ । शिक्षाले एकातिर ज्ञानको विशाल भण्डार नै आँखा अघिल्तिर नै भएको देखाइदिने छ भने अर्कातिर बुढेसकालमै पनि रमाइला र अरूलाई फाइदाजनक काम गरेर जीवनलाई हल्का बनाउन सकिने हुन्छ । बुबाले पढ्न सक्ने भएपछि म आउँदा हजुरलाई रोचक पुस्तक र पत्रिकाहरू ल्याइदिने छु । आमालाई मेरो प्रणाम छ र मेरो चिन्ता लिनुपर्दैन भनिदिनुहोला । हस् त, अहिलेलाई यत्तिकैमा चिठी बन्द गर्दछु, फेरि समाचार आदानप्रदान हुने नै छ । हजुरको आज्ञाकारी छोरो, रविन यादव प्रेषक प्रापक रविन यादव महेशप्रसाद यादव जनकपुरधाम माईस्थान रोड वीरगञ्ज महानगरपालिका |
व्यावसायिक चिठी
[सम्पादन गर्नुहोस्]कुनै व्यवसाय गर्ने संस्थाले व्यापारिक सम्बन्ध वा कारोबारका लागि माग र आपूर्तिसँग सम्बन्धित भई लेख्ने चिठी व्यावसायिक हुन्छ । यस्ता चिठीहरू सामान किनबेचका लागि व्यवहार गरिन्छन् र सामान्यतः संस्थाको नाममा छापिएको 'लेटरप्याड' मा लेखिन्छन् । यसको शैली औपचारिक हुन्छ ।
व्यावसायिक चिठी लेख्ने तरिका
[सम्पादन गर्नुहोस्]- चिठी लेख्ने पृष्ठको माथिल्लो भागमा पहिले संस्थाको नाम र ठेगाना लेखि त्यसको मुनि दायाँतिर मिति लेख्ने ।
- बायाँ किनारको माथितिर प.सं. (पत्र सङ्ख्या) लेख्ने ।
- त्यसभन्दा मुनि विषयका रूपमा सम्बन्धित कुरा छोटो पारेर लेख्ने ।
- विषयभन्दा मुनि एक पङ्क्ति छाडी पाउने संस्थाको प्रमुखलाई सम्बोधन गर्ने र त्यसमुनि संस्थाको पूरा ठेगाना लेख्ने ।
- त्यसपछि एक पङ्क्ति छाडी सुरुमै 'महोदय' वा 'महाशय' लेख्ने ।
- अन्त्यमा 'सहयोगका लागि धन्यवाद !' लेखी चिठी टुङ्ग्याउने ।
- बायाँतिर 'भवदीय' वा 'यहाँको शुभेच्छुक' लेखी त्यसमुनि आफ्नो नाम र पद लेख्ने ।
- आवश्यकता अनुसार खाम तयार गर्ने ।
द्रष्टव्य : 'श्रीमान्' लेखेर सम्बोधन गरेपछि नाम वा पदका अन्त्यमा 'ज्यू' लगाउनुपर्दैन ।
व्यावसायिक चिठीको नमुना
[सम्पादन गर्नुहोस्]अभिनव पुस्तक सदन
भरतपुर, चितवन
प.सं. १२२/०७५/०७६ मिति : २०७६/०५/०५
विषय : पुस्तकहरू पठाइदिनेबारे ।
श्रीमान् व्यवस्थापक, महाशय, हाम्रो पुस्तक भण्डारले चितवनमा नयाँ र महत्त्वपूर्ण पुस्तकहरूमाझ छिटो, छरितो र सुलभ तरिकाले पाँच वर्षदेखि उपलब्ध गराउँदै आएको कुरा यहाँलाई अवगत नै छ । त्यस प्रकाशनबाट प्रकाशित पुस्तकहरूको माग चितवनमा बढिरहेको हुँदा तपसिलमा माग गरिएका पुस्तकहरू कञ्चन यातायात सेवाबाट तुरुन्त पठाइदिन अनुरोध गर्दछु । त्यसको मूल्यबापत तलेजु प्रकाशनको नाममा रु. १,००,०००/- (रु. एक लाख मात्र) को ड्राफ्ट चेक पठाएको छु । बाँकी हिसाब अर्कोपल्ट चुक्ता हुने नै छ । सहयोगका लागि धन्यवाद ! भवदीय, _____________ (अनल दनुवार) सञ्चालक
प्रेषक प्रापक अनल दनुवार श्रीमान् व्यवस्थापक सञ्चालक तलेजु प्रकाशन हाम्रो पुस्तक भण्डार, चितवन भोटाहिटी, काठमाडौँ |
कार्यालयीय चिठी
[सम्पादन गर्नुहोस्]एउटा कार्यालयले अर्को कार्यालय वा व्यक्तिलाई लेख्ने चिठीलाई कार्यालयीय चिठी भनिन्छ । यसका साथै कुनै व्यक्तिले कुनै काम गरिदिने अनुरोधका साथ कार्यालयसमक्ष प्रस्तुत गरेको निवेदनलाई पनि कार्यालयीय चिठी अन्तर्गत नै राखिन्छ । औपचारिक प्रकारको हुने भएकाले यसमा विशेष शिष्टता र सावधानी अपनाउनुपर्ने हुन्छ ।
निवेदन लेख्ने तरिका
[सम्पादन गर्नुहोस्]- कागजको माथि दायाँतिर निवेदन लेख्ने दिनको मिति लेख्ने ।
- त्यसका मुनि एक पङ्क्ति छाडी बायाँतिर सम्मान जनाउने शब्दका साथ कार्यालयक प्रमुखलाई समोधन गर्ने र त्यसमुनि कार्यालयको नाम तथा पूरा ठेगाना लेख्ने ।
- ठेगानाभन्दा मुनि एक पङ्क्ति छाडी 'विषय' लेख्ने अनि विषयका रूपमा आफूले अनुरोध गरेको मूल कुरालाई छोटो वाक्यांशका रूपमा प्रस्तुत गर्ने ।
- विषयका मुनि एक पङ्क्ति छाडी बायाँतिर 'महोदय' शब्दले सम्बोधन गर्ने ।
- त्यसभन्दा मुनि नयाँ अनुच्छेदका रूपमा आफ्नो विषयलाई कारण, समस्या आदि खुलाई काम गरिदिन विनम्रतासाथ अनुरोध गर्ने ।
- अर्को अनुच्छेदमा 'सहयोगका लागि धन्यवाद !' लेख्ने ।
- अन्त्यमा दायाँतिर 'निवेदक' वा 'भवदीय' लेखी त्यसमुनि आफ्नो नाम र ठेगाना लेख्ने र हस्ताक्षर गर्ने भए त्यसभन्दा ठिक माथि गर्ने ।
- औपचारिक हुने हुनाले निवेदनमा शिष्ट र नम्रतापूर्ण तरिकाले आवश्यक कुरा मात्र आउने गरी स्तरीय भाषा प्रयोग गर्ने ।
कार्यालयीय चिठीको नमुना
[सम्पादन गर्नुहोस्]२०७४/०२/०५ श्रीमान् प्रधानाध्यापक, विषय : नेपाली शिक्षकमा नियुक्ति दिनेबारे ।
महोदय, उपर्युक्त सम्बन्धमा मिति २०७४/०२/०३ गतेको 'लुम्बिनी' दैनिक पत्रिकामा प्रकाशित विज्ञापन अनुसार त्यस विद्यालयमा खाली रहेको मा.वि. स्तरको नेपाली शिक्षक पदका लागि आफू योग्य भएकाले मैले यो निवेदन पेस गरेकी छु । म २५ वर्ष पुगेकी स्वस्थ, कर्तव्यनिष्ठ एवं मिलनसार युवति हुँ । मैले पद्मोदय मा.वि., भरतपुरबाट एसएलसी तथा महेन्द्र बहुमुखी क्याम्पस, दाङबाट मुख्य विषय नेपाली लिई आइए र बिए उत्तीर्ण गरेकी छु । यसका साथै जनता विद्यापीठ, बिजौरीबाट नेपाली विषयमा एकबर्से बिएड उत्तीर्ण गरी हाल बबई विद्या सदन, तुलसीपुरमा अध्यापन कार्य गरिरहेकी छु । नेपालमै ख्यातिप्राप्त त्यस विद्यालयमा रही शिक्षाक्षेत्रमा योगदान गर्ने प्रतिबद्धता भएकाले र पेसागत रूपमै शिक्षणकार्यमा सहभागी हुनाले म विद्यालयमा काम गर्न उत्सुक भएकी हुँ । यदि मैले त्यस विद्यालयमा काम गर्ने अवसर पाएँ भने लगनशीलताका साथ आफ्नो कर्तव्य पूरा गर्ने विश्वास दिलाउँछु । मेरो शैक्षिक योग्यता र अनुभवका प्रमाणपत्रका प्रतिलिपिहरू यसै निवेदनका साथ संलग्न गरेकी छु र अन्तर्वार्ताका समयमा तिनका सक्कल प्रतिहरू लिएर उपस्थित हुने छु । यहाँबाट पूर्ण सहयोगको अपेक्षा गरेकी छु । धन्यवाद ! भवदीय, _____________ (प्रनिता विश्वास) हापुर गा.वि.स. - ३, दाङ प्रेषक प्रापक प्रनिता विश्वास श्रीमान् प्रधानाध्यापक हापुर गा.वि.स. - ३ जीवन माध्यमिक विद्यालय दाङ बुटवल, रुपन्देही |
सन्दर्भ सामग्री
[सम्पादन गर्नुहोस्]- बराल, प्रा. डा. कृष्णहरि; एटम, प्रा. डा. नेत्र, सरल माध्यमिक व्याकरण (अभिव्यक्ति र अभ्यास) (नेपालीमा), स्वयम्भू, काठमाडौँ: तलेजु प्रकाशन, आइएसबिएन 978-9937-535-46-5।
- बराल, प्रा. डा. कृष्णहरि; एटम, प्रा. डा. नेत्र, तलेजु नेपाली व्याकरण (अभिव्यक्ति र अभ्यास) (नेपालीमा), स्वयम्भू, काठमाडौँ: तलेजु प्रकाशन, आइएसबिएन 978-99933-45-46-6।
बाह्य कडी
[सम्पादन गर्नुहोस्]