Allel
En Allel (vun’t gr.: αλλήλων, allélon „eenanner“, „gegensietig“) is een mögliche Utprägen vun en Gen, dat sik an en sünnere Steed (Locus) op en Chromosom finnt.
William Bateson beschreev 1902 in „Mendel’s Principles of Heredity“, dat dat in elk Zell twee ünnerscheedlich Varianten vun de Arvfakters gifft. Dat tweete Element hett he Allelomorph nöömt, wat dat greeksche Woort för „Annere“ is, un hett dormit den Begreep Allel prägt.
Allele Genen hebbt lichte Ünnerscheden in de Basensequenz vun de Desoxyribonukleinsüür, so dat dat Gen anners is. En Gen to’n Bispeel, dat för de Klöör vun en Blööt tostännig is, kann in twee verscheden Formen (Allelen) vörkamen un dorför sorgen, dat de Blööt mol root un mol witt is. Man snackt den ok vun dat rode oder vun dat witte Allel. Kann aver ok wesen, dat mehr as blots twee Oorden vun dat Gen vörkamt. Dat bedüüt, dat mehr as twee Allelen an en Gensteed vörkamen künnt. In so en Fall snackt man vun multiple Allelie. Ok Utprägen vun Genen mit Mutatschonen, de villicht en Funkschoonsverlust vun’t Gen utlösen kann, warrt as Allel betekent. Man, disse Allelen kriegt tomeist ’n beten wat annern Naam, dormit man dat vun’t Wildtyyp-Allel ünnerscheden kann.
En Bispeel gifft dat bi de Bloodgruppenegenschoppen: De Allelen för de Bloodgruppen A, B un 0 beschrievt ok verscheden Tostännen vun’t Bloodgruppen-Gen. Man, hierbi sünd de Genen, de för’t Stüern vun de Antigen-Billn verantwoortlich sünd, över mehrere Chromosomen verdeelt.
Wieldat de Minschen en dubbelten Satz vun Chromosomen hebbt, kann elk Minsch op sien diploiden Zellen op de beiden homologen Chromosomen an’t bedrapenen Genoort twee ünnerscheedliche Allelen vun en Gen hebben oder ok twee lieke. Bi den eersten Fall snackt man vun Heterozygotie, de annere Fall warrt Homozygotie nöömt. Dat gellt so ok för all anneren diploiden Leevwesen.
Bi de japaansch Wunnerbloom verhollt sik beid Allelen för de Blöötklöör intermediär. Dorüm kummt dat hier to dree ünnerscheedlich klöörte Blöden. Hett de Plant twee glieke Allelen för de rode Blööt (homozygot Tostand), denn kriggt se en rode Blööt. De annere homozygote Tostand is mit twee witte Allelen, wobi denn en witte Blööt bi rutkummt. Man, wenn twee ünnerscheedliche Allelen tohopenkamt, denn warrt dorut en rosa klöörte Blööt. Dat warrt as intermediären Arvgang betekent.
Faken is aver een vun de Utprägen in de Laag annere Allelen to ünnerdrücken. Man seggt, dat Allel is dominant, wiel dat, wat ünnerdrückt warrt, as rezessiv betekent warrt. Mitünner warrt ok beide ünnerscheedlichen Allelen gliekweertig blangen’nanner utprägt, as dat to’n Bispeel bi de Bloodgrupp AB is. In den Fall snackt man vun Kodominanz.
Kiek ok
[ännern | Bornkood ännern]Literatur
[ännern | Bornkood ännern]- Mendel’s Principles of Heredity vun William Bateson in’t Faksimile
- Jürgen Groth: Meine Moleküle. Deine Moleküle. Von der molekularen Individualität. Rhombos-Verlag, 2004, ISBN 3-937231-47-1
Weblinks
[ännern | Bornkood ännern]- ALFRED: The ALlele FREquency Database – engelschspraakig Websteed to de Männichkeit vun Allelen in defineerte minschliche Populatschonen