Ġakbu l-Kbir
 |
Dan l-artiklu dwar ir-reliġjon huwa nebbieta. Jekk trid, tista' tikkontribwixxi issa biex ittejjeb dan l-artiklu, dejjem skont il-konvenzjonijiet tal-Wikipedija. |
 |
Dan l-artiklu għandu bżonn jiġi wikifikat biex jaqbel mal-istandard tal-Wikipedija. B'mod partikolari, dan l-artiklu huwa nieqes minn referenzi għal sorsi esterni li jivverifikaw il-fatti u perspettivi dwar is-suġġett. Jekk jogħġbok għin biex ittejjeb dan l-artiklu skont il-konvenzjonijiet tal-Wikipedija. |
| Ġakbu l-Kbir | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Ħajja | |||
| Twelid |
Bethsaida (en)  , 1 century | ||
| Nazzjonalità | Ruma Antika | ||
| Grupp etniku | il-Lhud | ||
| Mewt | Ġerusalemm, 44 | ||
| Post tad-dfin |
Metropolitan Cathedral Basilica of St. James the Apostle (en) | ||
| Kawża tal-mewt | piena kapitali (dekapitazzjoni) | ||
| Familja | |||
| Missier | Zebedee | ||
| Omm | Salomé | ||
| Konjuga/i | unknown value | ||
| Aħwa | |||
| Edukazzjoni | |||
| Lingwi |
Ebrajk Bibbliku Aramajk Grieg Koine | ||
| Għalliema | Ġesù | ||
| Studenti |
uri | ||
| Okkupazzjoni | |||
| Okkupazzjoni |
sajjied missjunarju | ||
| Festa | |||
| 25 ta' Lulju, 30 ta' Aprilu 30 ta' Diċembru | |||
Ġakbu l-Kbir huwa wieħed mill-Appostli ta' Sidna Ġesù Kristu. Huwa ħu Ġwanni l-Evanġelista. Fl-Evanġelju ta' San Ġwann stess hemm referenza għal dawn l-aħwa f'dan il-vers:"Xmun Pietru, Tumas, li jgħidulu t-Tewmi, Natanjel minn Kana tal-Galilija, ulied Żebedew u tnejn oħra mid-dixxipli tiegħu kienu flimkien"(Ġw 21,2).
Fit-Testment il-Ġdid
[immodifika | immodifika s-sors]
Ġakbu twieled f’familja ta’ sajjieda Lhud fuq il-Baħar tal-Galilija. Il-ġenituri tiegħu kienu Żebedew u Salomè. Salome kienet oħt Marija (omm Ġesù) li għamlet lil Ġakbu l-Kbir kuġin ta’ Ġesù. Ġakbu huwa msejjaħ "l-Akbar" biex jiddistingwih mill-Appostlu Ġakbu "l-Inqas", b'"akbar" tfisser anzjani jew ogħla, aktar milli aktar importanti. Ġakbu l-Kbir kien ħu Ġwanni l-Appostlu[1].
Ġakbu huwa deskritt bħala wieħed mill-ewwel dixxipli li ngħaqad ma’ Ġesù. L-Evanġelji Sinottiċi jgħidu li Ġakbu u Ġwanni kienu qed jippreparaw biex jistadu ma’ missierhom ħdejn il-baħar meta Ġesù sejjaħhom biex jimxu warajh.
Ġakbu, flimkien maʼ ħuh Ġwanni, u Pietru, iffurmaw trijonvirat informali fost it- Tnax-il Appostlu. Ġesù ħallahom ikunu l- uniċi appostli preżenti fi tliet okkażjonijiet partikolari matul il- ministeru pubbliku tiegħu, it- trobbija taʼ bint Ġajru, it- trasfigurazzjoni taʼ Ġesù u l- agunija fil- Ġnien tal- Ġetsemani. Ġakbu u Ġwanni (jew, fi tradizzjoni oħra, ommhom) talbu lil Ġesù biex jagħtihom siġġijiet fuq il-lemin u x-xellug tiegħu fil-glorja tiegħu. Ġesù ċanfarhom, u staqsa jekk kinux lesti li jixorbu mill-kalċi li kien se jixorbu minnu u qal li l-unur lanqas biss kien għalih. L-appostli l-oħra kienu mdejqa magħhom. Ġakbu u ħuh riedu jsejħu n-nar fuq belt Samaritana, iżda ġew imċanfar minn Ġesù.
L-Atti tal-Appostli jirreġistraw li “Is-sultan Erodi” (ġeneralment identifikat ma’ Erodi Agrippa) kellu lil Ġakbu maqtul bis-sejf. Nixon jissuġġerixxi li dan seta’ kien ikkawżat mit-temperament tan-nar ta’ James, li fih hu u ħuh qalgħu l-laqam Boanerges jew “Sons of Thunder” F. F. Bruce jikkuntrasta din l-istorja ma’ dik tal-Ħelsien ta’ San Pietru, u jikteb li l-proposta li “Ġakbu għandu jmut filwaqt li Pietru għandu jaħrab” huwa “misteru tal-providenza divina”[2].
Venerazzjoni
[immodifika | immodifika s-sors]
Fit-tradizzjoni Kattolika, San Ġakbu huwa l-qaddis patrun ta’ Spanja u, skont il-leġġenda, il-fdalijiet tiegħu jinżammu f’Santiago de Compostela fil-Galicia. Dan l-isem Santiago huwa l-evoluzzjoni lokali tal-ġenittiv Latin Sancti Iacobi, "(knisja jew santwarju) ta 'San Ġakbu" (evolva f'isem personali bl-Ispanjol, u wkoll bil-Portugiż bħala Tiago li kien spjegat fl-ortografija antika bħala Thiago u għadu użat komunement. bħala isem proprju, bid-derivattivi tiegħu Diego/Diogo). Il-pellegrinaġġ tradizzjonali għall-qabar tal-qaddis, magħruf bħala "Triq ta' San Ġakbu", kien l-aktar pellegrinaġġ popolari għall-Kattoliċi tal-Ewropa tal-Punent mill-Medju Evu 'l quddiem, għalkemm il-qawmien mill-ġdid u l-popolarità tiegħu joħorġu mill-ktieb ta' Walter Starkie tal-1957. , It-Triq lejn Santiago. Il-Pellegrini ta’ San Ġakbu. Uffiċjalment, 327,378 pellegrin irreġistraw fl-2018 bħala li temmew l-aħħar 100 kilometru (62 mi) mixja (200 kilometru (120 mi) bir-rota) sa Santiago biex jikkwalifikaw għal Compostela. Meta l-25 ta’ Lulju jaqa’ nhar ta’ Ħadd, tkun “Sena Mqaddsa” (sena qaddisa Ġakobea) u jinfetaħ bieb speċjali tal-lvant għad-dħul fil-Katidral ta’ Santiago. Is-snin tal-ġublew isegwu mudell 6-5-6-11 (ħlief meta l-aħħar sena ta 'seklu ma tkunx sena biżestili, li tista' tagħti vojt ta '7 jew 12-il sena). Fis-Sena Mqaddsa 2004, 179,944 pellegrin ġew milqugħa f’Compostelle. Fis-Sena Mqaddsa 2010, in-numru kien tela’ għal 272,412. L-aktar reċenti ta’ tali Sena Mqaddsa kienet l-2021; li jmiss se jkun l-2027[3][4].
Festa
Il-festa ta’ San Ġakbu tiġi ċċelebrata fil-25 ta’ Lulju fuq il-kalendarji liturġiċi tal-knejjes Kattoliċi Rumani, Anglikani, Luterani u ċerti knejjes Protestanti oħra. Huwa mfakkar fit-30 ta’ April fil-kalendarju liturġiku Kristjan Ortodoss (għal dawk il-knejjes li jsegwu l-Kalendarju Ġiljan tradizzjonali, it-30 ta’ April bħalissa jaħbat fit-13 ta’ Mejju tal-Kalendarju Gregorjan modern) u fit-30 ta’ Ġunju (Sinassi tal-Appostli). Il-Jum Nazzjonali tal-Galicia jiġi ċċelebrat ukoll fil-25 ta’ Lulju: San Ġakbu huwa l-patrun tiegħu.
Ġakbu Appostlu jiġi mfakkar fil-Knisja tal-Ingilterra b’Festival fil-25 ta’ Lulju[5].
Ġerusalemm
[immodifika | immodifika s-sors]Is-sit tal-martirju jinsab fi ħdan il-Katidral Apostoliku Armen ta’ San Ġakbu fil-Kwartier Armen ta’ Ġerusalemm. Il-Kappella ta’ San Ġakbu l-Kbir, li tinsab fuq ix-xellug tas-santwarju, hija l-post tradizzjonali fejn ġie martrijat meta r-Re Agrippa ordna li jaqtagħlu rasu (Atti 12:1–2). Mifhum li rasu jinsab midfun taħt l-artal, immarkat b’biċċa irħam aħmar u mdawwar b’sitt lampi votivi.
Spanja
[immodifika | immodifika s-sors]Missjoni f'Hispania u dfin f'Compostelle
L-Historia Compostelana tas-seklu 12 kkummissjonata minn Diego Gelmírez tipprovdi sommarju tal-leġġenda ta’ San Ġakbu, kif kien maħsub f’Compostelle f’dak iż-żmien. Żewġ proposti huma ċentrali għal-leġġenda: l-ewwel, li Ġakbu ppriedka l-evanġelju fl-Ispanja kif ukoll fl-Art Imqaddsa; it-tieni, li wara l-martirju tiegħu f’idejn Erodi Agrippa, is-segwaċi tiegħu ġarrew il-ġisem tiegħu bil-baħar lejn Hispania, fejn niżlu f’Padron fuq il-kosta tal-Galicia, imbagħad ġarrewh fuq l-art għad-difna f’Santiago de Compostela[6].
Skont tradizzjoni lokali antika, fit-2 taʼ Jannar tas-sena 40 AD, il-Verġni Marija dehret lil Ġakbu fuq ix-xatt tax-Xmara Ebro f’Caesaraugusta, waqt li kien qed jippriedka l-Evanġelju f’Hispania. Hija dehret fuq pilastru, u dak il-pilastru huwa kkonservat u meqjum fil-Bażilika preżenti tal-Madonna tal-Pilastru, f'Zaragoza, Spanja. Wara dik id-dehra, San Ġakbu reġa’ lura l-Lhudija, fejn inqatgħet ir-ras minn Erodi Agrippa I fis-sena 44 AD[7].
It-traduzzjoni tar-relikwi tiegħu mil-Lhudija għal Galizia fil-majjistral ta’ Hispania kienet, fil-leġġenda, imwettqa minn sensiela ta’ ġrajjiet mirakolużi: il-ġisem dekapitat tiegħu ttieħed mill-anġli u baħħru f’dgħajsa bla tmun u bla tmun lejn Iria Flavia fil-Hispanja, fejn blat enormi magħluq madwar ġismu. It-tradizzjoni tgħid li meta d-dixxipli ta’ Ġakbu, Teodoru u Atanasju, waslu f’Iria Flavia, resqu lejn ir-Reġina Lupa biex jagħtuhom post fejn jidfnu ġismu. Lupa tidher fil-Codex Calixtinus li tkompli tirrakkonta li hija tiddeċiedi li tqarraq lid-dixxipli u tibgħathom għand il-gvernatur ta’ Duio bl-intenzjoni li jinqatlu. Waqt li jħossu nassa, jaħarbu mill-gvernatur u jirritornaw għand ir-reġina. Għal darb’oħra Lupa tipprova tqarraq bihom u tibgħathom f’Pico Sacro (il-Quċċata Sagra) biex tiġbor żewġ barrin tagħha biex iġorru l-materjal meħtieġ biex jinbena l-qabar. Ma tgħidilhomx li l-muntanja għandha għar li hija d-daħla għall-infern u mgħasses minn dragun. Madankollu, il-preżenza tas-salib qaddis tipproteġi lid-dixxipli mill-ħsara u tgħammar il-barrin. Meta tkun xhieda tal-ġrajjiet mirakolużi, Lupa tikkonverti għall-Kristjaneżmu u tgħin fil-bini tal-qabar tal-appostlu f’Libredon[8].
It-tradizzjoni f’Compostelle poġġiet is-sejba tar-relikwi tal-qaddis fis-seklu 9, minn Pelayo fil-foresta Libredon fi żmien l-Isqof Theodemir u r-re Alfonso II. Dawn it-tradizzjonijiet kienu l-bażi għar-rotta tal-pellegrinaġġ li bdiet tiġi stabbilita fis-seklu 9, u s-santwarju ddedikat lil Ġakbu f'Santiago de Compostela sar sit ta' pellegrinaġġ famuż fid-dinja Kristjana. Il-Mixja ta’ San Ġakbu hija netwerk ta’ rotot li jaqsmu l-Ewropa tal-Punent u jaslu f’Santiago de Compostela mit-Tramuntana ta’ Spanja[9].
Leġġenda Medjevali "Santiago Matamoros".
Tradizzjoni saħansitra aktar tard tgħid li hu deher mirakoluż jiġġieled għall-armata Nisranija waqt il-battalja leġġendarja ta’ Clavijo, u minn issa ‘l quddiem kien jissejjaħ Santiago Matamoros (San Ġakbu l-Qatla tal-Moor). ¡Santiago, y cierra, España! ("San Ġakbu u strajk għal Spanja") kienet l-għajta ta' battalja tradizzjonali tal-armati Medjevali Spanjoli (Kristjani). Miguel de Cervantes għandu lil Don Quixote jispjega li “l-kavallier il-kbir tas-salib tar-ras ingħata minn Alla lil Spanja bħala patrun u protettur”[10].
Emblema
L-emblema ta’ Ġakbu kienet il-qoxra ta’ l-arzell (jew “qoxra tal-berruq”), u l-pellegrini tas-santwarju tiegħu spiss kienu jilbsu dak is-simbolu fuq il-kpiepel jew il-ħwejjeġ tagħhom. It-terminu Franċiż għal arzella huwa coquille St. Jacques, li jfisser "cockle (jew mollusk) of [St.] Jacob". Il-kelma Ġermaniża għal arzella hija Jakobsmuschel, li tfisser "Mussel (jew arzella) ta' Ġakkob"; il-kelma Olandiża hija Jacobsschelp, li tfisser "qoxra ta 'Jacob". Fid-Daniż u bl-istess tifsira bħall-Olandiż, il-kelma hija Ibskal – Ib hija verżjoni Daniża tal-isem "Jakob" u skal li tfisser "qoxra".
Ordni Militari ta' Santiago
L-Ordni militari ta’ Santiago, imsemmija għal San Tiago jew San Ġakbu, twaqqfet fi Spanja fis-seklu 12 biex tiġġieled il-Mouri. Aktar tard, bħal f'ordnijiet oħra ta 'kavalleria, is-sħubija saret marka ta' unur[11].
Fl-Islam
[immodifika | immodifika s-sors]Ir-rakkont Quraniku tad-dixxipli ta’ Ġesù ma jinkludix isimhom, in-numri, jew kwalunkwe rakkonti dettaljati ta’ ħajjithom. L-eseġesi Musulmana, iżda, xi ftit jew wisq taqbel mal-lista tat-Testment il-Ġdid u tgħid li d-dixxipli kienu jinkludu lil Pietru, Filippu, Tumas, Bartilmew, Mattew, Indrija, Ġakbu, Ġuda, Ġwanni u Xmun iż-Żelota.
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ "Il-Bibbja bil-Malti". laikos.org. Miġbur 2025-01-19.
- ^ MARK 3 | MB20 Bible | YouVersion (bl-Ingliż).
- ^ "Estadísiticas: Oficina del Peregrino en Santiago de Compostela" (bl-Ispanjol). Miġbur 2025-01-19.
- ^ [https://web.archive.org/web/20100101094841/http://www.archicompostela.org/peregrinos/Estadisticas/peregrinanos.htm "A�os"]. web.archive.org. 2010-01-01. Arkivjat mill-oriġinal fl-2010-01-01. Miġbur 2025-01-19. replacement character f'
|titlu=f'pożizzjoni 2 (għajnuna)Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link) - ^ "The Calendar". The Church of England (bl-Ingliż). Miġbur 2025-01-19.
- ^ "Two Jameses and a confusion of relics in Compostela". Aleteia — Catholic Spirituality, Lifestyle, World News, and Culture (bl-Ingliż). Miġbur 2025-01-19.
- ^ "Legends of the Camino de Santiago". Google Arts & Culture (bl-Ingliż). Miġbur 2025-01-19.
- ^ Senén, Felipe (2016-06-05). "O 'Bosque de Galicia': os bosques animados, Libredón, Ilicino..." La Opinión de A Coruña (bl-Ispanjol). Miġbur 2025-01-19.
- ^ "St. James the Greater, Apostle". www.piercedhearts.org. Miġbur 2025-01-19.
- ^ Saavedra, Miguel de Cervantes (1863). Don Quixote de la Mancha: A Revised Translation Based on Those of Motteux, Jarvis and Smollett (bl-Ingliż). D. Appleton & Company. Parametru mhux magħruf
|iktar=injorat (għajnuna) - ^ Billington, Rachel (1989-10-01). "Santiago's Golden Legend" (bl-Ingliż). Miġbur 2025-01-19.