Pergi ke kandungan

Sengkayan

Ini adalah rencana baik. Klik di sini untuk maklumat lanjut.
Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.

Sebahagian daripada siri alam semula jadi
Cuaca
Kalendar musim
Musim tropika
Ribut
Kerpasan
Topik
Ikon portal Portal Cuaca
Sengkayan di Florida. Perhatikan dua kepulan asap yang memberi gambaran arah dan kekuatan secara kasar tiupan angin di sebelah bawah gambar.

Sengkayan[1] (adakalanya disebut sebagai belalai air[2]) ialah suatu pusaran turus yang intensif (yang seringkali kelihatan seperti awan corong), berlaku di atas permukaan air (misalnya di laut). Sengkayan seringkali bersambungan dengan awan bentuk kumulus. Lazimnya sengkayan ini merupakan pusaran air yang bukan tornadik.[3] Sengkayan juga tidak mampu menandingi kekuatan puting beliung yang berlaku di darat, tetapi sengkayan bersifat tornadik yang lebih kencang juga boleh berlaku sekiranya dilahirkan daripada mesosiklon.[4][5] Sebenarnya sengkayan tidak menyedut air. Air yang kelihatan pada awan corong utama itu disebabkan oleh titik-titik air yang terhasil oleh proses kondensasi.[6] Kebanyakan sengkayan terbentuk di kawasan tropika, namun begitu sengkayan juga terbentuk di kawasan iklim sederhana dengan latitud yang lebih atas[2] contohnya di Eropah dan Tasik-Tasik Besar Amerika.

Umumnya, sengkayan mempunyai lima peringkat dalam kitar hayatnya; iaitu pembentukan titik hitam di atas permukaan air, pusaran di atas permukaan air, pembentukan gelungan sembur, pembentukan awan corong, dan peringkat susutan.

Pembentukan

[sunting | sunting sumber]

Sengkayan wujud pada skala mikro, di mana persekitaran mereka adalah kurang daripada dua kilometer lebar. Awan yang mereka membangunkan boleh menjadi berbahaya sebagai kumulus sederhana, atau sebagai besar sebagai supercell a. Walaupun beberapa waterspouts kuat dan tornadik dalam alam semula jadi, kebanyakan adalah lebih lemah dan disebabkan oleh dinamik atmosfera yang berbeza. Mereka biasanya berkembang di dalam persekitaran kelembapan sarat sebagai awan induk mereka dalam proses pembangunan, dan ia adalah teori mereka berputar kerana mereka bergerak ke atas sempadan permukaan dari ricih mendatar berhampiran permukaan, dan kemudian menghulurkan ke atas ke awan apabila pusaran tahap ricih rendah menjajarkan dengan awan kumulus membangun atau ribut petir. tornado yang lemah, yang dikenali sebagai puting beliung, telah ditunjukkan untuk membangunkan dengan cara yang sama. Lebih daripada satu beliung boleh berlaku di kawasan yang sama pada masa yang sama. Sebanyak sembilan sengkayan serentak telah dilaporkan di Tasik Michigan.[7]

Jenis-jenis

[sunting | sunting sumber]

Sengkayan bukan tornadik

[sunting | sunting sumber]
Semburan air bukan tornadik dilihat dari pantai di Kijkduin berdekatan dengan The Hague, Belanda pada 27 Ogos 2006.
Beliung tornadik pada 15 Julai 2005 di luar pantai Punta Gorda, Florida, yang disebabkan oleh ribut petir yang teruk.

Sengkayan yang tidak dilahirkan daripada ribut petir supersel dikenali sebagai "sengkayan bukan tornadik" atau juga "sengkayan cuaca baik" yang merupakan jenis yang kerap terhasil. Sengkayan cuaca baik ini seringkali terjadi di kawasan pantai dan terhubung dengan awan kumulus gelap yang bertapak rata serta mempunyai menara perolakan. Sengkayan jenis ini berkembang dan reda dengan pantas dengan kitar hayat kurang daripada 20 minit.[8] Kekuatan sengkayan ini tidak akan melebihi skala EF0 dalam Skala Fujita Dipertingkat dengan kekuatan angin kira-kira 30 m/s (67 bsj) dan ke bawah.[9] Seringkali sengkayan ini terbentuk di kawasan iklim tropika dan subtropika.[2] Di Florida Keys, sebanyak 400 kejadian dapat disaksikan sepanjang tahun.[10] Pergerakan sengkayan juga perlahan kerana awan pergantungannya juga kaku akibat perolakan secara menegak dan bukannya disebabkan oleh tindakbalas aduksi/subduksi dengan pemuka cuaca.[10] Proses mekanika dan rupa sengkayan menyerupai puting beliung tiub debu, dan sekiranya sengkayan bergerak naik ke atas darat, sengkayan tadi bertindak seolah-olah puting beliung tiub debu.[10]

Sengkayan tornadik

[sunting | sunting sumber]

Lebih mudah dikatakan sebagai puting beliung di atas air, sengkayan tornadik ini terbentuk daripada mesosiklon. Segala-galanya serupa dengan puting beliung darat yang mempunyai kaitan dengan ribut petir kencang, cuma pembentukannya terjadi di atas permukaan air.[11] Puting beliung darat juga boleh bertukar menjadi sengkayan tornadik apabila ia bergerak memasuki kawasan air.[12] Lazimnya, ribut petir supersel kerapkali berlaku di kawasan dikelilingi daratan seperti Amerika Syarikat, maka sengkayan tornadik ini tidak berlaku sekerap sengkayan cuaca baik. Namun begitu, pemerhatian sengkayan tornadik mampu mencecah separuh daripada bilangan pencerapan semua jenis sengkayan di kawasan Laut Aegean, Laut Ionian dan Laut Adriatik.[13]

Belalai salji

[sunting | sunting sumber]

Puting beliung beliung musim sejuk, juga dikenali sebagai syaitan salji, belalai ais, satu syaitan ais, snownado, atau snowspout, adalah satu contoh yang amat jarang berlaku daripada beliung terbentuk di pangkal badai salji.[14][15] Istilah "beliung musim sejuk" digunakan untuk membezakan antara beliung musim panas yang biasa dan jarang berlaku peristiwa musim musim sejuk ini. Sangat sedikit yang diketahui tentang fenomena ini dan hanya enam gambar diketahui peristiwa ini wujud sehingga kini, empat daripadanya telah diambil dalam Ontario, Kanada. Terdapat beberapa kriteria penting bagi pembentukan beliung musim sejuk. suhu yang sangat sejuk perlu hadir atas badan panas air yang cukup untuk menghasilkan kabus menyerupai wap di atas permukaan air. Seperti peristiwa tasik-kesan salji yang lebih cekap, angin memberi tumpuan ke bawah paksi tasik lama meningkatkan penumpuan angin dan mungkin meningkatkan perkembangan mereka.[16]

Klimatologi

[sunting | sunting sumber]
Fail:Miri City's Famous Waterspout.jpg
Sengkayan yang terjadi berhampiran Miri, Sarawak, pada 26 April 2010.

Kebanyakan sengkayan terbentuk di kawasan iklim tropika, namun begitu sengkayan juga kadangkala berlaku di kawasan iklim subtropika yang mempunyai perairan yang suam.[6] Sengkayan boleh berlaku di kawasan air masin dan juga kawasan air tawar, kerana sengkayan juga boleh berlaku di Tasik-Tasik Besar dan Sungai St. Lawrence, Kanada.[17] Sengkayan di Tasik-Tasik Besar seringkali terbentuk pada hujung musim panas dan awal musim luruh, dan dalam tempoh tujuh hari pada tahun 2003, sebanyak 66 kejadian sengkayan dilaporkan di situ.[18]

Sengkayan dapat disaksikan di kawasan pantai barat Amerika Syarikat terutamanya di selatan Florida dan Florida Keys. Kira-kira 160 kejadian sengkayan dilaporkan di Eropah setiap tahun di Eropah, dengan 60 daripadanya terbentuk di Belanda. 25 lagi dilaporkan daripada Itali dan Sepanyol, manakala United Kingdom mencatatkan sebanyak 15 kejadian. Sengkayan seringkali berlaku pada hujung musim panas dan di hemisfera utara, bulan September telah dilihat sebagai waktu kemunculan sengkayan yang utama.[19] Di Australia, sengkayan juga kerap muncul di bahagian pantai timur.[20][21] Rekod sejarah pada tahun 1770 juga menyebut tentang kejadian sengkayan di pantai timur Australia, iaitu ketika pelayaran pertama James Cook dengan kapal Endeavour.[22]

Di perairan Malaysia dan Singapura, sengkayan boleh terbentuk sepanjang tahun dengan lebih berkemungkinan antara bulan Mac dan Oktober seiringan musim perubahan monsun.[23][24] Sengkayan telah dilaporkan berlaku di sepanjang perairan Malaysia. Kekerapan purata kejadian sengkayan di perairan Singapura ialah 1-3 sepanjang tahun.[23]

Kitar hayat

[sunting | sunting sumber]

Kitar hayat sengkayan merangkumi lima peringkat. Pada awalnya terdapat bentuk cakera yang berwarna terang, dilitupi kawasan tak berbentuk yang berwarna lebih gelap kelihatan di permukaan air. Selepas itu, lingkaran jalur yang terang dan juga yang gelap mula terbentuk dari tompok gelap di permukaan air. Diikuti dengan pembentukan lata iaitu gelungan sembur yang mengelilingi tompok gelap yang kelihatan seperti mata (kawasan tekanan terendah). Lama-kelamaan sengkayan akan membentuk awan corong dari permukaan laut ke awan yang berada di atas. Gelung sembur tadi mampu mencapai ketinggian beberapa ratus kaki dan juga mampu membentuk gelora serta deretan gelombang seiring pergerakannya. Pada penghujung hayatnya, apabila pengaliran masuk udara lembap mula lemah, awan corong dan pusaran mula menghilang.[25]

Ancaman nautika

[sunting | sunting sumber]

Sengkayan telah lama diiktiraf sebagai bahaya laut yang serius. Semburan air kuat mengancam Kenderaan air, kapal terbang dan rakyat.[26] Ia adalah disyorkan untuk menjaga jarak yang agak jauh dari fenomena ini, dan sentiasa berjaga-jaga melalui laporan cuaca. perkhidmatan Cuaca kebangsaan Amerika Syarikat sering akan mengeluarkan amaran laut khas apabila sengkayan mungkin atau telah dilihat di perairan pantai, atau puting beliung amaran apabila semburan air dijangka bergerak dalam negeri.[27]

Kejadian sengkayan menyebabkan kerosakan teruk dan mangsa jarang berlaku. Walau bagaimanapun, terdapat beberapa contoh yang ketara. Puting beliung Malta pada tahun 1555 adalah rekod terawal yang beliung maut. Ia melanda Grand Harbour Valletta, tenggelam empat hamba abdi, banyak bot, dan mendakwa beratus-ratus nyawa.[28] Puting beliung Sicily 1851 adalah sengkayan berkembar yang melanda di barat Sicily, merosakkan pantai dan desa sebelum akhirnya melesapkan kembali lagi ke laut.

Ancaman haiwan

[sunting | sunting sumber]

Bergantung kepada berapa cepat angin dari beliung yang sedang sebat, apa-apa yang terletak kira-kira satu kawasan permukaan air, termasuk ikan saiz yang berbeza, katak, dan juga penyu, boleh diangkat ke udara.[29] Sengkayan kadang-kadang boleh menghisap haiwan kecil seperti ikan keluar dari air dan sepanjang jalan sehingga ke dalam awan. Walaupun hujan lebat berhenti berputar, ikan dalam awan boleh dijalankan ke atas tanah, diterjang atas dan ke bawah dan sekitar dengan angin awan sehingga arus yang tidak lagi menyimpan ikan terbang dalam atmosfera. Bergantung kepada sejauh mana mereka mengembara dan berapa tinggi mereka akan dibawa ke atmosfera, ikan kadang-kadang mati dengan masa yang mereka hujan turun. Orang sejauh 100 batu di pedalaman telah mengalami hujan ikan.[29] Ikan juga boleh disedut dari sungai, tetapi ikan hujan bukanlah satu fenomena cuaca yang sama.[29]

Penyelidikan dan ramalan

[sunting | sunting sumber]

Indeks Sengkayan Szilagyi (SWI)

[sunting | sunting sumber]

Indeks Sengkayan Sizlagyi (SWI), yang dibangunkan oleh ahli meteorologi Kanada Wade Szilagyi, digunakan untuk meramalkan keadaan yang baik untuk pembangunan sengkayan. SWI antara -10 hingga 10, di mana nilai-nilai yang lebih besar daripada atau sama dengan sifar mewakili keadaan yang baik untuk pembangunan sengkayan.[30][31]

Pusat Antarabangsa bagi Penyelidikan Sengkayan (ICWR)

[sunting | sunting sumber]

ICWR adalah sebuah pertubuhan bukan kerajaan individu dari seluruh dunia yang berminat dalam bidang semburan air dari perspektif penyelidikan, operasi dan keselamatan.[32] Asalnya sebuah forum untuk para penyelidik dan ahli kaji cuaca, ICWR telah berkembang faedah dan sumbangan daripada pemburu ribut, media, marin dan penerbangan masyarakat dan perseorangan.

Lihat juga

[sunting | sunting sumber]

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ "Pusat Sumber Rujukan Persuratan Melayu @ DBP". Dicapai pada 20 September 2011.
  2. ^ a b c istilah digunakan badan tertentu seperti Jabatan Meteorologi Malaysia, lihat: "Ribut Petir". Jabatan Meteorologi Malaysia. Dicapai pada 11 September 2011.
  3. ^ "Waterspout". Glossary of Meteorology. American Meteorological Society. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-04-04. Dicapai pada 2006-10-25.
  4. ^ Answer.com (penyunting). "Waterspout". McGraw-Hill Encyclopedia of Science and Technology. Dicapai pada 2010-12-06.
  5. ^ Keith C. Heidorn. Islandnet.com (penyunting). "Water Twisters". The Weather Doctor Almanach. Dicapai pada 2010-12-06.
  6. ^ a b Encyclopedia Britannica (2009). "Waterspout". Dicapai pada 2009-08-28.
  7. ^ "Several waterspouts filmed on Lake Michigan in US". BBC News. 20 August 2012. Dicapai pada 20 August 2012.
  8. ^ Choy, Barry K. "Using the WSR-88D to Predict East Central Florida Waterspouts". National Oceanic and Atmospheric Administration. Diarkibkan daripada yang asal pada 2006-10-05. Dicapai pada 2006-10-25. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (bantuan)
  9. ^ National Weather Service Forecast Office, Milwaukee/Sullivan, WI (2008-04-30). "Threat Definitions for Waterspouts". National Weather Service Central Region Headuqaters. Dicapai pada 2009-08-27.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  10. ^ a b c National Weather Service in Key West, Florida (2002-09-12). "Waterspouts". Basic Spotter Training Version 1.2. NOAA. m/s. 4–24. Diarkibkan daripada yang asal pada 2007-10-09. Dicapai pada 2008-07-21.
  11. ^ National Weather Service Forecast Office, Melbourne, Florida (2007-01-25). "Graphical Hazardous Weather Outlook: Waterspout Threat". Southern Region Headquarters. Diarkibkan daripada yang asal pada 2005-12-19. Dicapai pada 2009-06-21.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  12. ^ Waylon G. Collins, Charles H. Paxton, Joseph H. Golden (February 2000). "The 12 July 1995 Pinellas County, Florida, Tornado/Waterspout". Weather and Forecasting, vol. 15, issue 1. m/s. 122–134. Dicapai pada 2009-06-21.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  13. ^ Michalis V. Sioutasa and Alexander G. Keul (February 2007). "Waterspouts of the Adriatic, Ionian and Aegean Sea and their meteorological environment". Journal of Atmospheric Research, vol. 83, issues 2-4: 542–557. Bibcode:2007AtmRe..83..542S. doi:10.1016/j.atmosres.2005.08.009. Dicapai pada 2009-06-21.
  14. ^ The Buffalo News (14 April 2003). "Waterspouts". State University of New York in Buffalo. Dicapai pada 21 July 2008.
  15. ^ The Weather Channel (2008). "Snow Devil". Glossary. Diarkibkan daripada yang asal pada 2008-08-01. Dicapai pada 21 July 2008.
  16. ^ National Weather Service Forecast Office, Burlington, Vermont (3 February 2009). "15 January 2009: Lake Champlain Sea Smoke, Steam Devils, and Waterspout: Chapters IV and V". Eastern Region Headquarters. Dicapai pada 21 June 2009.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  17. ^ Canadian Television News Staff (23 Julai 2008). "Rare waterspout forms in Montreal during storm". Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-04-04. Dicapai pada 12 September 2011.
  18. ^ National Oceanic and Atmospheric Administration (2009-12-04). "The Great Waterspout Outbreak of 2003". Dicapai pada 2009-08-06.
  19. ^ Wade Szilagyi from the Meteorological Service of Canada (December 2004). "The Great Waterspout Outbreak of 2003". Mariner's Weather Log. NOAA. 43 (3). Dicapai pada 2006-10-25.
  20. ^ Gibson, Jano (14 June 2007). "Waterspout off Sydney". The Sydney Morning Herald. Dicapai pada 23 January 2010. Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (bantuan)
  21. ^ "Water spout touches down off Sydney beaches". Daily Telegraph. 8 July 2008. Dicapai pada 23 January 2010. Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (bantuan)
  22. ^ Banks, Joseph (1997). The Endeavour Journal of Sir Joseph Banks, 1768-1771. University of Sydney Library. Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (bantuan)
  23. ^ a b "National Environmental Agency". Dicapai pada 12 September 2011.
  24. ^ "Readers 'capture' waterspout". 13 April 2003. Dicapai pada 12 September 2011.
  25. ^ Bruce B. Smith (2007-02-22). "Waterspouts". National Weather Service Central Region Headquarters. Dicapai pada 2009-06-21.
  26. ^ Auslan Cramb (7 August 2003). "Water Spout Hit Helicopter". The Telegraph. Dicapai pada 21 June 2009.
  27. ^ National Weather Service Forecast office, Melbourne, Florida (25 January 2007). "Graphical Hazardous Weather Outlook: Waterspout Threat". Southern Region Headquarters. Diarkibkan daripada yang asal pada 1 October 2006. Dicapai pada 21 June 2009.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  28. ^ Abela, Joe. "Claude de la Sengle (1494 - 1557)". Senglea Local Council. Dicapai pada 11 November 2015.
  29. ^ a b c Susan Cosier (17 September 2006). "It's Raining Fish: Unusual objects sometimes fall from the sky, courtesy of waterspouts". Scienceline (Physical Science). NYU Journalism. Dicapai pada 17 May 2015.
  30. ^ Szilagyi, Wade (12–16 October 2009). "A Waterspout Forecasting Technique" (pdf). 5h European Conference on Severe Storms. Pre-prints. Landshut – GERMANY. m/s. 129–130. http://www.essl.org/ECSS/2009/preprints/O05-14-sziladgyi.pdf.
  31. ^ Sioutas Michalis, Szilagyi Wade; Κeul Alexander (2013). "Waterspout Ourbreaks over areas of Europe and North America: Environments and Predictability". Atmospheric Research. 123: 167–179. Bibcode:2013AtmRe.123..167S. doi:10.1016/j.atmosres.2012.09.013. Unknown parameter |lastauthoramp= ignored (bantuan)
  32. ^ "The International Centre For Waterspout Research". Dicapai pada 10 December 2011.

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]
Umum
Sengkayan musim sejuk
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Sengkayan&oldid=5311151"