Pergi ke kandungan

Agama di Malaysia

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.
Masjid Negeri Pulau Pinang di George Town, Pulau Pinang.

Malaysia ialah sebuah negara berbilang budaya dan agama, dan agama persekutuannya ialah Islam. Sehingga Banci Penduduk dan Perumahan 2020, 63.5 peratus daripada penduduk menganuti Islam; 18.7 peratus Buddhisme; 9.1 peratus agama Kristian; 6.1 peratus Hinduisme; dan 1.3 peratus agama tradisional China. Selebihnya dipertanggungjawabkan oleh agama lain, termasuk Animisme, Sikh, Bahá'í dan sistem kepercayaan lain.[1] Bilangan orang yang mengaku diri sendiri sebagai ateis di Malaysia adalah sedikit; negara ini telah mendapat kritikan dari pertubuhan hak asasi manusia kerana diskriminasi terhadap ateis.[2]

Islam di Malaysia diwakili oleh versi teologi Syafi dan perundangan Sunni.[3][4] Islam diperkenalkan oleh pedagang yang datang dari Arab, China dan India. Ia menjadi kukuh pada abad ke-15. Perlembagaan Persekutuan sebagai Undang-undang Tertinggi menjadikan Islam sebagai "agama Persekutuan".[5] Raja adalah pembela Islam di negara ini dan anggota keluarga diraja mungkin kehilangan keistimewaan tertentu jika mereka meninggalkan Islam dan menukar agama lain.[5]

Orang Cina Malaysia menganuti pelbagai kepercayaan: Buddhisme Mahayana dan agama tradisional Cina (termasuk Taoisme). Hinduisme diamalkan oleh majoriti kaum India Malaysia. Kekristianan telah mewujudkan diri dalam beberapa komuniti, terutama di Malaysia Timur. Ia tidak terikat kepada mana-mana kumpulan etnik tertentu. Agama lain seperti Baha’i dan Sikh mempunyai penganut di Malaysia.

Hubungan antara kumpulan agama yang berbeza umumnya agak toleran. Krismas, Tahun Baru Cina, dan Deepavali telah diisytiharkan cuti kebangsaan bersama cuti-cuti Islam seperti hari keputeraan Muhammad dan lain-lain. Pelbagai kumpulan telah ditubuhkan untuk cuba mempromosikan kefahaman agama di kalangan kumpulan yang berbeza, dengan keharmonian agama dilihat sebagai keutamaan oleh ahli politik Malaysia. Walau bagaimanapun, umat Islam ditegah daripada menukar agama lain mengikut undang-undang,[6] walaupun artikel 11 perlembagaan mengisytiharkan kebebasan beragama. Sekatan ke atas kebebasan beragama wujud, terutama bagi umat Islam yang tidak dibenarkan untuk menukar agama ke agama lain, dan sering dipaksa ke kem pemulihan jika mereka mencuba.[7][8]

Pengagihan agama

[sunting | sunting sumber]

Agama di Malaysia (2020)

  Islam (63.5%)
  Buddhisme (18.7%)
  Kekristianan (9.1%)
  Hinduisme (6.1%)
  Ateisme (0.7%)
  Lain atau tiada maklumat (1.8%)

Semua agama utama di dunia mempunyai perwakilan yang besar di Malaysia.[9][10] Angka-angka Banci Penduduk dan Perumahan menunjukkan kira-kira perkadaran penduduk yang mengikuti agama-agama ini:[11]

Tahun Islam Budha Kristian Hindu Konfusianisme, Taoisme dan agama tradisional Cina lain Tiada agama Agama lain atau tiada maklumat
2000 60.4% 19.2% 9.1% 6.3% 2.6% 2.4%
2010 61.3% 18.7% 9.2% 6.3% 1.3% 0.7% 0.5%
2020 63.5% 18.7% 9.1% 6.1% - 0.7% 1.8%

Semua orang Melayu Malaysia yang beragama Islam menurut undang-undang. Kebanyakan orang Cina Malaysia mengikuti Buddha Mahayana atau agama tradisional Cina (termasuk Taoisme, Konfusianisme, penyembahan nenek moyang atau mazhab yang lebih baru).[10] Perangkaan dari Banci 2010 menunjukkan bahawa 83.6% daripada kaum etnik Malaysia mengenal pasti Buddha, dengan sejumlah besar pengikut mengikuti Taoisme (3.4%) dan Kristian (11.1%).[11] Sebenarnya, peratusan pengamal agama kaum Cina mungkin lebih tinggi, kerana banyak mengamalkan agama Buddha dan agama rakyat.

Agama Kristian ialah agama utama komuniti Bumiputra bukan Melayu (46.5%) dengan tambahan 40.4% mengenal pasti sebagai umat Islam.[11] Ramai suku kaum asli di Malaysia Timur telah bertukar menjadi agama Kristian, walaupun agama Kristian telah merosot sedikit ke Semenanjung Malaysia.[10]

Undang-undang dan politik

[sunting | sunting sumber]

Malaysia ialah masyarakat yang berbilang agama, perlembagaan Malaysia menjamin kebebasan beragama, Islam merupakan agama rasmi persekutuan, serta kepercayaan yang sah di sisi undang-undang semua orang Melayu. Tidak ada etnik Melayu yang dibenarkan meninggalkan Islam, sedangkan orang-orang Islam yang bukan Melayu yang berupaya memerlukan izin dari mahkamah syariah, yang tidak pernah diberikan.[12] Kepercayaan agama mengikut barisan penganut.[13] Cuti umum telah diisytiharkan untuk hari-hari suci dalam banyak agama,[12] walaupun hanya Islam yang mempunyai lebih daripada satu cuti kebangsaan.[13] Sama ada agama mendapat kelulusan kerajaan ditentukan oleh Pendaftar Pertubuhan, bahagian dari Kementerian Dalam Negeri. Hanya selepas kelulusan mereka layak untuk faedah kerajaan. Walau bagaimanapun, kumpulan yang tidak diiktiraf seperti Falun Gong boleh mengamalkan dengan mendaftarkan diri mereka di bawah Akta Syarikat, walaupun ini bermakna pelanggaran teknikal akta itu boleh menyebabkan denda.[12]

Kerajaan percaya perlembagaan menyediakan jaminan kebebasan beragama yang cukup dan tidak boleh diubah. Sesetengah sekatan dibuat pada teks-teks Melayu daripada agama bukan Islam di Semenanjung Malaysia, tetapi terdapat banyak sekatan di Malaysia Timur. Hijab adalah wajib bagi bukan Islam dalam keadaan tertentu.[12] Kad pengenalan MyKad menyatakan sama ada pemegangnya adalah seorang Muslim atau tidak.[13]

Oleh kerana Islam adalah agama negara, kerajaan memberikan sokongan kewangan kepada pertubuhan Islam dan memaksa bentuk Islam Sunni. Kerajaan negeri mengenakan beberapa undang-undang Islam ke atas umat Islam, dan kerajaan akan menawarkan geran kepada sekolah Islam swasta yang membolehkan kurikulum dan penyeliaan yang diluluskan oleh kerajaan. Kerajaan juga secara tidak langsung membiayai komuniti bukan Islam, walaupun pada tahap yang lebih kecil. Kerajaan mengganggu amalan agama komuniti bukan Islam. Sekolah awam menawarkan kursus pengajaran agama Islam yang wajib untuk pelajar Islam, dan pelajar bukan Islam mengambil kursus moral dan etika kerana percaya bahawa mereka tidak cukup beragama.[12]

Kerajaan melarang sebarang penerbitan yang merasakan akan menghasut ketidakharmonian kaum atau agama,[12] dan telah meminta agar hal-hal keagamaan tidak dibincangkan di khalayak umum kerana sensitiviti mereka.[14] Ia mendakwa tiada siapa yang telah ditangkap di bawah Akta Keselamatan Dalam Negeri kerana sebab-sebab agama. Kerajaan boleh menghancurkan tempat ibadat agama yang tidak berdaftar, dan organisasi bukan kerajaan mengeluh tentang pembongkaran candi Hindu yang tidak berdaftar. Ini sering dibina di ladang-ladang milik persendirian sebelum kemerdekaan pada tahun 1957. Selepas perladangan merdeka menjadi milik kerajaan. Pada tahun 2006 negeri Negeri Sembilan mengumumkan pembongkaran kuil Hindu, walaupun kuil itu meminta injunksi dan membawanya ke mahkamah.[12] Kerajaan negeri mengawal masjid, melantik imam, dan memberi panduan untuk kandungan khutbah.[12] Konflik antara pemerintah persekutuan dan kerajaan ke atas pihak berkuasa agama telah membawa kepada pembaharuan yang perlahan dan perkembangan undang-undang yang berkaitan dengan Islam.[15] Kumpulan agama lain, seperti Majlis Perundingan Agama Buddha, Kristian, Hindu, Sikhisme dan Taoisme (MCCBCHST), telah menyokong perhimpunan politik.[16]

Kedua-dua Barisan Nasional (BN) dan Parti Islam Se-Malaysia (PAS) yang cuba menyampaikan mesej politik menggunakan masjid di negeri-negeri yang mereka mentadbir. Semua penjawat awam mesti menghadiri kelas agama yang diluluskan kerajaan. BN telah mengharamkan imam-imam yang bersekutu pembangkang dari masjid, sekatan yang dikenakan ke atas khutbah, menggantikan pemimpin-pemimpin masjid yang bersimpati dan jawatankuasa pentadbiran, dan menutup masjid-masjid tanpa izin yang bersekutu dengan pembangkang. Kerajaan negeri Selangor pada bulan Ogos 2005 telah menahan visa daripada imam asing untuk cuba meningkatkan bilangan imam tempatan. PAS, yang menguasai negeri Kelantan, mengehadkan para imam yang bergabung dengan BN dari masjid mereka. Adalah difikirkan bahawa sokongan untuk Islam yang sederhana menyebabkan kemenangan pilihan raya BN ke atas PAS di negeri Terengganu.[12] Kedua-dua pihak menjadi lebih beragama Islam pada 1980-an dan 1990-an untuk cuba mendapatkan lebih banyak undi Melayu.[17] Masalah politik sering digambarkan sebagai isu agama.[18]

Sekularisme

[sunting | sunting sumber]

Walaupun pengiktirafan Islam sebagai agama negara dalam perlembagaan, apabila dicipta, secara jelas menyatakan bahawa status itu hanyalah simbolik. Ia tidak dilihat sebagai sesuatu yang akan digunakan sebagai asas undang-undang, kecuali oleh beberapa nasionalis Melayu.[19] Pada masa ini terdapat perselisihan antara mereka yang mempromosikan penafsiran sekular terhadap perlembagaan persekutuan dan mereka yang percaya mahkamah Syariah dan undang-undang Islam harus mempunyai ketuanan.[20] Pergerakan ke arah masyarakat Islam yang lebih dikenali sebagai dakwah, sering dilihat sebagai usaha menentang pengaruh barat.[19] Nilai sekular sering disukai oleh elit Melayu, yang mengalu-alukan matlamat bersama pembangunan perindustrian. Walau bagaimanapun ia ditentang oleh orang Islam yang melihatnya sebagai pencerobohan budaya barat dan pandangan dunia.[21] Sokongan untuk masyarakat Islam yang lebih banyak seringkali berasal dari penduduk Melayu yang lebih pedalaman.[19]

Apabila pemodenan semakin meningkat, ia telah membawa peningkatan dalam sekularisme. Di kawasan bandar, beralih ke pakaian barat seperti miniskirts dan jins adalah perhatian kepada pihak berkuasa agama.[22] Kelab malam dan bar berkembang di bandar-bandar. Walau bagaimanapun, sejak kemerdekaan daerah-daerah lain telah menjadi lebih terIslam. Pada masa kemerdekaan wanita memakai pakaian ketat, tetapi sekarang memakai jilbab. Doa Islam dimainkan melalui sistem pembesar bangunan kerajaan, dan ada yang merasakan Malaysia menjadi lebih Islam daripada negara sekular, dengan pengkritik yang mengadu bahawa Islam semakin berpengaruh dalam pemerintahan.[23] Isu bagaimana identiti Melayu yang perlu dibangunkan semakin menjadi perdebatan. Walaupun kerajaan pemerintah percaya bahawa mencapai kuasa ekonomi akan memperkasakan penduduk Melayu, PAS berpendapat bahawa sebagai hakisan nilai-nilai Islam. Walau bagaimanapun, PAS sering dilihat tidak dapat mengaitkan kepercayaan Islam kepada masyarakat moden, terutama di Malaysia yang berbilang budaya.[24]

Secara historis Malaysia dianggap sekular, dengan perdana menteri pertama yang menyatakan "negara ini bukan negara Islam kerana ia difahami secara umum.[25] Pada September 2001, perbahasan disebabkan oleh pengumuman Perdana Menteri Mahathir Mohamad bahawa Malaysia sudah menjadi Negara Islam.[26] Pada 2007 Perdana Menteri Abdullah Ahmad Badawi pertama kali memanggil Malaysia sebuah negara Islam. Terdahulu bulan itu dia telah membuat kenyataan lain, mengatakan Malaysia bukanlah negara teokratik atau sekular.[27] Kenyataan serupa dibuat oleh Perdana Menteri pada 12 Mac 2009, di mana beliau menyatakan bahawa Malaysia adalah "negara Islam".[25] Persatuan Cina Malaysia (MCA), sebuah kumpulan politik yang mewakili Tionghoa Malaysia, mengungkapkan tempahan mengenai pengumuman ini. Kedudukan MCA ialah Malaysia adalah negara sekular sepenuhnya, dan undang-undang melampaui agama.[25] Perdana Menteri telah menegaskan perdebatan yang berterusan mengenai sekularisme telah disebabkan oleh parti-parti pembangkang untuk memajukan kepentingan politik mereka sendiri.[27]

Apabila PAS dikalahkan di Terengganu, penguatkuasaan kod pakaian wanita dikurangkan. Kerajaan negeri PAS di Kelantan melarang teater tradisional Melayu, mengharamkan iklan yang menggambarkan wanita yang tidak berpakaian lengkap, dan menguatkuasakan memakai jilbab, walaupun mereka membenarkan pawagam dan konsert jantina yang dipisahkan. Sesetengah badan yang dikendalikan oleh kerajaan memaksa orang bukan Islam untuk memakai tudung, dan semua pelajar Universiti Islam Antarabangsa Malaysia dan pegawai wanita di Polis Diraja Malaysia dikehendaki memakai tudung dalam upacara umum.

Kebebasan beragama

[sunting | sunting sumber]
Rencana utama: Kebebasan beragama di Malaysia

Kebebasan beragama, walaupun dijamin dalam perlembagaan, menghadapi banyak sekatan di Malaysia.[28] Secara sah, orang Melayu di Malaysia mestilah seorang Muslim.[29] Bukan Melayu lebih bebas untuk beralih antara agama.[30] Percubaan kaum muslimin untuk menukar agama lain dihukum oleh pemerintah negeri, dengan hukuman dari penjara hingga penjara. Kerajaan persekutuan tidak campur tangan dalam pertikaian undang-undang ke atas penukaran, meninggalkannya ke mahkamah. Mahkamah sekular Malaysia telah memutuskan bahawa mereka tidak mempunyai kuasa untuk memutuskan kes-kes ini, merujuk mereka ke mahkamah syariah. Mahkamah syariah ini telah sebulat suara memutuskan bahawa semua orang etnik etnik mestilah kekal sebagai orang Islam. Malah orang bukan Melayu yang telah memeluk agama Islam tidak dibenarkan meninggalkan Islam, dan anak-anak yang dilahirkan kepada ibu bapa Islam dianggap sebagai orang Islam.[29] Seorang bukan Islam yang ingin berkahwin dengan Islam mesti terlebih dahulu menukar agama Islam.[31]

Ramai umat Islam yang cuba menukar agama telah menerima ancaman kematian.[32] Mereka yang telah memeluk membawa kehidupan ganda rahsia. Mahkamah sivil mendakwa bahawa penukaran adalah di bawah bidang kuasa mahkamah Syariah, tetapi penukaran berpendapat bahawa kerana mereka tidak lagi Islam mahkamah syariah tidak mempunyai kuasa terhadap mereka.[14] Pihak berkuasa hanya membenarkan Sunni Islam untuk diamalkan, menangkap mereka yang tersesat dari kepercayaan tersebut.[12] Pengubah yang diambil untuk dipulihkan oleh pihak berkuasa Islam terpaksa berpakaian dan bertindak sebagai Muslim. Dalam sekurang-kurangnya satu kes Hindu yang mengaku, yang telah disenaraikan sebagai seorang Muslim kerana ibu bapanya walaupun dia dibesarkan oleh neneknya sebagai seorang Hindu, terpaksa makan daging lembu.[33] Hanya satu orang yang diketahui telah mendapat penukaran dari Islam yang diterima, seorang wanita berusia 89 tahun yang memeluk agama Buddha pada tahun 1936 dan menerima keputusannya selepas kematiannya pada tahun 2006.[29]

Perdebatan mengenai undang-undang mengenai penukaran telah menjadi kuat di kalangan akademik dan politik, dengan banyak orang bukan Islam yang melanggar undang-undang yang bertentangan dengan kumpulan Muslim yang menyokong undang-undang itu, menyebabkan pemerintah dilema. Tidak menyalahi undang-undang untuk menyebarkan apa-apa bahan agama bukan Islam kepada umat Islam. PAS ingin agar hukuman mati digubal untuk orang Islam yang cuba menukar, sebagai sebahagian daripada hasrat mereka untuk menjadikan Malaysia sebuah negara Islam.[28]

Dalam tahun-tahun kebelakangan ini, terdapat beberapa isu mengenai orang bukan Islam makan semasa bulan puasa Ramadan,[34] terminologi agama yang digunakan oleh bukan Islam,[35] dan tapak agama bukan Islam yang terjejas oleh pihak berkuasa Islam yang tidak toleran.[36]

Hubungan antara agama

[sunting | sunting sumber]
Lihat juga: MCCBCHST

Masyarakat agama yang berasingan mempunyai hubungan yang umumnya toleran.[12] Perayaan diadakan untuk semua agama utama, yang disertai oleh orang-orang dari agama itu dan yang lain dalam amalan Malaysia yang dikenali sebagai 'Rumah Terbuka'.[10] Malaysia mempunyai reputasi untuk menjadi sebuah negara berbilang budaya yang berjaya, dengan hanya dua kejadian serius keganasan kaum dalam sejarah moden yang berlaku pada tahun 1946 dan 1969.[17] Negara lain telah meneliti Malaysia sebagai contoh untuk mengendalikan fundamentalisme Islam.[37]

Walau bagaimanapun, sesetengah ahli politik mendakwa bahawa terdapat Islamisasi masyarakat Malaysia yang menjalar, dan kerana hubungan antara kaum dan agama, difikirkan status ekonomi kaum yang berlainan menyebabkan banyak masalah agama.[17] Keutamaan Islam dan penyebarannya yang perlahan ke dalam kehidupan seharian di Malaysia telah menyebabkan kebimbangan terhadap kumpulan bukan Islam.[30] Perdana Menteri Abdullah Ahmad Badawi pada tahun 2004 muncul di perhimpunan Kristian untuk membaca dari Alkitab dan memanggil perpaduan agama walaupun perbezaan. Ini dilakukan pada masa Malaysia menjadi ketua Pertubuhan Kerjasama Islam.[38]

Pada bulan Februari 2005 Majlis Peguam Malaysia menganjurkan perbincangan mengenai suruhanjaya antar agama, walaupun beberapa kumpulan Islam enggan menyertai tuntutan komisen itu akan "melemahkan Islam". Beberapa kumpulan Muslim memboikot dan mengutuk majlis antar agama, mendakwa Islam hanya perlu dibincangkan oleh umat Islam. Kerajaan menyatakan bahawa komisinya tidak diperlukan, tetapi menggalakkan dan menggalakkan dialog antara agama. Sesetengah organisma antara agama bukan Islam ada, seperti MCCBCHS, Majlis Gereja Malaysia, dan Persekutuan Kristian Malaysia.[12]

Pada tahun 2006 satu memorandum telah dikemukakan kepada Perdana Menteri oleh ahli kabinet bukan Islam yang meminta semakan mengenai peruntukan perlembagaan yang menjejaskan hak orang bukan Islam. Selepas protes oleh pemimpin Islam dalam gabungan pemerintah, ini ditarik balik. Ia dilarang bagi orang bukan Islam untuk cuba menukar orang Islam, walaupun orang Islam dibenarkan menukar orang lain.[12] Ahli-ahli politik Melayu telah meminta masyarakat Cina dan India untuk tidak mempersoalkan hak-hak Melayu, kerana takut membakar keganasan etnik, dengan keharmonian antara kaum dan agama dilihat sebagai keperluan.[39]

Islam

[sunting | sunting sumber]
Rencana utama: Islam di Malaysia
Masjid Negara, Kuala Lumpur.

Islam adalah agama utama negara dan diiktiraf sebagai agama rasmi negara.[12] Ia diamalkan oleh kira-kira 60 peratus rakyat Malaysia. Kebanyakan hari suci umat Islam adalah hari cuti kebangsaan, termasuk akhir bulan Ramadhan, akhir haji, dan hari lahir Nabi Muhammad.[13] Islam dianggap telah dibawa ke Malaysia sekitar abad ke-12 oleh pedagang India.[40] Pada awal abad ke-15 Kesultanan Melaka, yang biasanya dianggap sebagai negeri bebas pertama di Semenanjung, telah diasaskan.[41] Dipimpin oleh penganut Islam pengaruh Malaka menyebabkan penyebaran Islam ke seluruh penduduk Melayu.[42]

Walaupun kebanyakan orang di Malaya adalah Muslim menjelang abad ke-15, bentuk Islam toleran yang dibawa oleh Sufi bermakna banyak amalan tradisional dimasukkan ke dalam tradisi Islam.[13] Islam secara amnya diamalkan secara meluas, walaupun dalam 20 tahun terakhir, pematuhan ketat terhadap amalan Islam telah meningkat.[13] Kod rasmi Islam di Malaysia adalah Sunni, dan amalan mana-mana bentuk Islam yang lain sangat terhad. Kerajaan menentang apa yang disebut ajaran "Sesat", memaksa mereka yang dianggap mengikuti ajaran ini untuk menjalani "pemulihan". Pada bulan Jun 2006, 56 ajaran sesat telah dikenal pasti oleh pihak berkuasa agama negeri tertentu, termasuk Syiah, meditasi transendental, dan ajaran Baha'i. Bagaimanapun, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia kemudiannya menjelaskan bahawa Baha'i Faith telah salah mengisytiharkan cabang Islam yang menyimpang oleh salah seorang daripada pihak berkuasa agama negeri sebagai Muzakarah (Persidangan) ke-14 Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan untuk Hal Ehwal Agama Islam Malaysia yang diadakan pada 22-23 Oktober 1985 memutuskan bahawa doktrin Baha'i bukan sebahagian daripada Islam dan agama diiktiraf oleh Jabatan Pendaftaran dan banci kebangsaan sebagai agama yang bebas.[43]

Pada Jun 2005 pihak berkuasa agama melaporkan bahawa terdapat kumpulan agama 22 "menyimpang" dengan sekitar 2,820 pengikut di Malaysia. Tiada statistik yang diberikan mengenai pemulihan, dan kerajaan secara aktif memantau kumpulan Syiah. Sekatan telah dikenakan ke atas Imam yang datang dari luar negara.[12]

Kerajaan Malaysia mempromosikan versi Sunni Islam yang moderat yang dipanggil Islam Hadhari. Islam Hadhari diperkenalkan oleh bekas Perdana Menteri Abdullah Ahmad Badawi. Ia bertujuan untuk menggalakkan pendekatan yang seimbang kepada kehidupan, dan menggalakkan inklusiviti, toleransi, dan melihat ke luar. Kualiti yang dimilikinya adalah pengetahuan, kerja keras, kejujuran, pentadbiran yang baik, dan kecekapan. Parti Islam Se-Malaysia (PAS) menghendaki tafsiran yang lebih ketat mengenai Islam dan menggalakkan undang-undang Islam. Oleh kerana Islam adalah agama negara, banyak masjid dan perkhidmatan agama lain disokong oleh kerajaan.[13] Kawalan masjid biasanya dilakukan di negeri dan bukan di peringkat persekutuan.[12] Cukai Zakat amal dikumpulkan oleh kerajaan, dan kerajaan menyokong mereka yang ingin menunaikan haji ke Mekah.[13] Pada tahun 1985 Kassim Ahmed menulis sebuah buku yang disebut Hadith: A Re-evaluation yang mempromosikan Quranisme, tetapi kemudiannya diharamkan oleh kerajaan Malaysia.[perlu rujukan]

Bacaan Ustaz semasa perkahwinan Melayu.

Mengikut Perkara 160 Perlembagaan Malaysia mesti menjadi Muslim untuk dipertimbangkan Melayu.[44] Dalam praktiknya, umat Islam tidak boleh menukar agama lain kerana mahkamah Syariah menafikan tuntutan penukaran,[12] dan jika seorang Melayu menukar agama mereka akan kehilangan status mereka sebagai bumiputera.[13] Orang-orang asal bukan Islam dikehendaki memeluk Islam jika mereka berkahwin dengan orang Islam. Sekolah-sekolah awam dikehendaki menawarkan pengajaran agama Islam, walaupun kelas etika alternatif diberikan kepada bukan Islam.[12] Ramai wanita memakai tudung, yang meliputi kepala tetapi meninggalkan wajah yang terdedah, walaupun tidak ada undang-undang yang memerlukan ini.[13] Polis Islam memantau penduduk Islam. Peraturan aktiviti seksual di kalangan penduduk Islam adalah ketat, dengan undang-undang yang melarang pasangan yang belum berkahwin menduduki kawasan yang terpencil atau ruang terkurung, untuk mencegah kecurigaan perbuatan dianggap tidak bermoral.[45]

Orang Islam wajib mengikuti keputusan mahkamah syariah dalam perkara-perkara yang berkaitan dengan agama mereka. Hakim Islam dijangka mengikuti sekolah hukum Shafi'i Islam, yang merupakan mazhab utama Malaysia.[46] Mahkamah-mahkamah ini mematuhi undang-undang syariah.[12] Bidang kuasa Mahkamah Syariah hanya terbatas kepada umat Islam dalam hal-hal seperti perkawinan, warisan, perceraian, kemurtadan, penukaran agama, dan hak asasi. Tiada kesalahan jenayah atau sivil yang lain di bawah bidang kuasa mahkamah Syariah, yang mempunyai hierarki yang sama dengan Mahkamah Sivil. Walaupun menjadi mahkamah tertinggi tanah, Mahkamah Sivil (termasuk Mahkamah Persekutuan) tidak mendengar perkara yang berkaitan dengan amalan Islam.[47] Kes-kes yang berkaitan dengan seorang Muslim dan bukan Islam biasanya dikendalikan oleh mahkamah sivil, walaupun dalam kes-kes seperti penjagaan kanak-kanak atau penyelesaian harta benda bukan Islam tidak mengatakan.[13]

Agama Buddha dan Cina

[sunting | sunting sumber]
Laman utama: Buddhisme di Malaysia dan Agama rakyat Cina
Dewan dalaman Kuil Ling San, sebuah kuil agama Cina di Tuaran, Sabah.
Patung Buddha di Kuil Kek Lok Si, Pulau Pinang

Ramai orang Cina Malaysia mengamalkan pelbagai kepercayaan, termasuk Mahayana dan mazhab agama Buddha lain, agama kaum Cina, Konfusianisme dan Daoisme. Walaupun Buddhisme berpengaruh sebelum kedatangan Islam, majoriti penduduk China semasa datang semasa pemerintahan Tanah Melayu British. Tahun Baru Cina disambut sebagai cuti kebangsaan.[13] Bagi kebanyakan orang Cina, agama adalah bahagian penting dalam kehidupan budaya mereka.[48]

Sangat jarang bagi mana-mana orang Cina Malaysia menjadi pengikut mutlak kepercayaan tertentu. Ramai menuntut keanggotaan dalam kepercayaan tertentu, namun menghormati kepercayaan dari pelbagai agama ke dalam kehidupan mereka. Agama rakyat Cina telah menjadi pengaruh yang kuat dalam kehidupan, dan mazhab-mazhab baru telah muncul untuk mengintegrasikan ajaran agama yang berbeza. Kepercayaan di Malaysia juga sering menerima pengaruh dari animisme tempatan.[49]

Sekitar 19% daripada populasi semasa mengklasifikasikan diri mereka sebagai Buddha. Setiap bangunan keagamaan adalah autonomi, dan kebanyakan orang Cina mengikuti cawangan Mahayana, manakala minoriti Thai dan Sinhal di Malaysia mengikut cawangan Therevada. Majlis Buddha Malaysia telah diwujudkan untuk mempromosikan kajian dan amalan Buddhisme dan menggalakkan perpaduan di kalangan umat Buddha Malaysia. Hari Wesak adalah cuti kebangsaan, dan perayaan bersama diadakan di Kuala Lumpur dan Selangor oleh kedua cabang agama Buddha.[13]

Kuil-kuil Cina kebanyakannya merupakan kuil dari wilayah-wilayah Cina di Guangdong dan Fujian. Malaysia mempunyai lebih daripada 150 kuil Daois yang dihidangkan oleh 12000 imam, dengan masyarakat Daoist berkongsi hubungan dengan mereka di Taiwan dan Tanah Besar China. Walaupun agama itu tidak diorganisir seperti yang lain, Persatuan Tao Malaysia telah dibentuk pada 1995 dan Liga Organisasi Daoist dibentuk pada tahun 1997.

Reclining Buddha in Wat Photivihan, Kelantan.

Penduduk Cina yang dikenali sebagai orang Hui yang diamalkan Islam tetapi mengekalkan budaya Cina dan mempunyai tradisi yang unik. Komuniti wujud di Singapura, Pulau Pangkor, dan Sitiawan sebelum Perang Dunia Kedua. Masyarakat yang terakhir yang ditubuhkan di Pulau Pinang telah tersebar ketika mereka diusir dari rumah mereka akibat projek pembangunan.[50]

Pada tahun 2013, sebuah video sekumpulan pengamal Buddhisme dari Singapura mengadakan upacara keagamaan di sebuah surau telah menjadi tular di Facebook. Polis Malaysia telah menangkap pemilik resort selepas dia membenarkan 13 Buddha untuk menggunakan surau untuk meditasi mereka di Kota Tinggi, Johor.[51] Insiden tersebut telah menjadi kejutan kepada umat Islam di Malaysia. Ia juga menjadi topik hangat dalam media sosial. Berikutan pada 28 Ogos 2013, bilik sembahyang kontroversi itu dirobohkan oleh pengurusan penginapan dalam masa 21 hari dari tarikh penerimaan notis selepas protes banyak oleh penduduk Kota Tinggi.[52][53] Pada masa itu, Syed Ahmad Salim, pemilik penginapan tersebut menjelaskan bahawa dia telah membenarkan kumpulan Buddha untuk menggunakan surau untuk sesi meditasi kerana dia tidak menyedari bahawa ia adalah satu kesalahan.[54]

Hindu

[sunting | sunting sumber]
Rencana utama: Hinduisme di Malaysia
Batu Caves mempunyai patung Dewa Murugan yang tertinggi di dunia.

Majoriti orang Tamil yang membentuk 9% penduduk Malaysia mengamalkan Hinduisme. Hinduisme berpengaruh sebelum Islam, tetapi pengikut moden kebanyakannya berasal dari masyarakat pendatang dari Tamil Nadu yang datang ke Tanah Melayu untuk bekerja di ladang getah British. Sebuah komuniti kecil pendatang dari Utara India juga wujud.[13]

Kuil-kuil luar bandar sering didedikasikan untuk dewa tunggal, sementara kuil-kuil luar bandar sering menjadi rumah kepada pelbagai dewa-dewa yang berbeza. Kebanyakan dibawa dengan pendatang. Kebanyakan kuil mengikut tradisi Saivite dari India Selatan, untuk menyembah Siva. Cuti Hindu Thaipusam dan Deepavali adalah cuti kebangsaan.[13] Amalan agama Hindu sangat dikaitkan dengan identiti budaya kaum India Malaysia. Mereka yang menukar agama lain boleh dihina oleh keluarganya dan masyarakat India.[55]

Terdapat kemarahan dalam masyarakat Hindu terhadap apa yang mereka percaya adalah pemanduan yang disokong oleh kerajaan untuk merobohkan kuil-kuil Hindu di bawah nama mereka bahawa mereka adalah struktur haram.[39] HINDRAF, gabungan 50 NGO yang beragama Hindu, menuduh kerajaan suatu dasar tidak rasmi "pembersihan kuil", dengan banyak perobohan yang difokuskan di sekitar ibu kota, Kuala Lumpur.[56] Seorang menteri India di kabinet bahkan mengancam untuk memboikot Deepavali sebagai tindak balas terhadap perobohan ini.[39]

Kristian

[sunting | sunting sumber]
Rencana utama: Kristian di Malaysia
Katedral St. John di Kuala Lumpur.

Kira-kira 9% daripada penduduk Malaysia adalah Kristian, kebanyakannya bukan Melayu Bumiputera, termasuk juga beberapa kaum minoriti India Malaysia dan Malaysia. Denominasi yang paling umum ialah Anglika, Methodist, dan Roman Katolik. Kebanyakan orang Kristian ditemui di Malaysia Timur, di mana Good Friday adalah cuti umum di negeri Sabah dan Sarawak. Krismas adalah cuti kebangsaan, walaupun Easter bukanlah.[13]

Peniaga yang mempunyai hubungan dengan Kristian dari Timur Tengah tiba di Malaysia sekarang pada abad ke-7. Katolikisme dibawa oleh Portugis pada abad ke-15, diikuti oleh Protestan dengan Belanda pada tahun 1641. Ketika pengaruh Portugis merosot Protestantisme mula gerhana Katolik. Kekristenan terus menyebar melalui mubaligh yang datang semasa pemerintahan British pada abad ke-19 dan memperkenalkan agama Kristian ke Malaysia Timur.[57] Penukaran awal memberi tumpuan terutamanya kepada Negeri-negeri Selat. Apabila mubaligh mula menyebar ke semenanjung, mereka tidak digalakkan untuk menukar orang Melayu, dengan memberi tumpuan kepada imigran Cina dan India.[30]

Kekristianan menjadi terhad kerana Malaysia telah menjadi lebih Islam. Sekatan telah dibuat pada pembinaan gereja-gereja baru, walaupun ada yang dibenarkan untuk beroperasi. Orang Kristian tidak dibenarkan mencuba penukaran orang Islam dan kesusasteraan mereka mesti mempunyai nota yang mengatakan ia bukan untuk orang bukan Islam sahaja. Begitu juga, filem The Passion of the Christ hanya terhad kepada penonton Kristian.[13] In April 2005 dua orang Kristian ditangkap kerana mengedarkan bahan Kristian di hadapan sebuah masjid, walaupun tuduhan itu kemudiannya diturunkan. Sekatan penyebaran bahan Kristian bahasa Melayu jauh lebih ketat di Malaysia Timur berbanding di barat. Good Friday juga merupakan cuti rasmi di Malaysia Timur, walaupun bukan negara kebangsaan.[12]

Penggunaan perkataan Melayu "Allah" untuk Tuhan telah menyebabkan perselisihan di Malaysia, dengan Injil bahasa Melayu diharamkan kerana penggunaan perkataan ini.[13] Adalah diperkatakan bahawa kerana Alkitab boleh digunakan untuk menyebarkan agama selain daripada Islam, mereka menentang perlembagaan. Menteri-menteri lain menentang diskriminasi ini. Pada tahun 2005 Nazri Aziz cuba menguatkuasakan ini, walaupun sesetengah menteri beliau berpendapat bahasa kebangsaan boleh digunakan untuk apa-apa tujuan.[58] Alkitab dalam bahasa Iban pribumi dibenarkan, kerana bahasa itu tidak mempunyai kata ganti selain "Allah" untuk Tuhan.[13]

Lain-lain

[sunting | sunting sumber]
Lihat juga: Animisme di Malaysia, Momolianisme, Sikhisme di Malaysia, Kerajaan Langit, dan Sejarah orang Yahudi di Malaysia
Kuil Datuk di Pulau Pangkor.

Masyarakat Sikh kecil wujud di Malaysia, yang dibawa oleh British untuk membentuk unit polis. Mereka mengikuti Sikhisme, dan membuka tempat ibadat mereka untuk semua kaum dan jantina. Tiada percutian Sikh telah diisytiharkan sebagai cuti kebangsaan,[13] walaupun terdapat 120,000 di negara ini. Sikh mempunyai, seperti orang Kristian, berada di bawah tekanan untuk tidak menggunakan perkataan "Allah" untuk Tuhan dalam teks keagamaan mereka.[59]

Masyarakat Yahudi kecil terdapat di Pulau Pinang. Orang Yahudi mula-mula berhubung dengan semenanjung Melayu pada abad ke-11 ketika pedagang Yahudi berdagang dengan Kesultanan Kedah dan Langkasuka. Ramai orang Yahudi di Malaysia datang dari Parsi. Selepas revolusi komunis di China, lebih ramai orang Yahudi melarikan diri ke Asia Tenggara. Walau bagaimanapun, komuniti Yahudi merosot, dengan ramai yang berhijrah ke negara-negara seperti Australia. Oleh kerana tidak mempunyai cukup ahli untuk mengadakan beberapa upacara Yahudi, satu-satunya rumah ibadat di Pulau Pinang, yang ditubuhkan pada tahun 1932, telah ditutup pada tahun 1976. Pengebumian terakhir di tanah perkuburan Yahudi Pulau Pinang telah berkembang pada tahun 1978.[60] Pada tahun 1990-an masyarakat telah hilang, dan kini dianggap bahawa hanya ada dua orang Yahudi yang memegang pasport Malaysia.[61]

Kumpulan Bahá'í kecil wujud di Malaysia, dengan ahli-ahli dari masyarakat Cina, Eurasia, India, dan masyarakat adat, serta menjadi salah satu agama-agama lazim bagi golongan Orang Asal.[62] Ia diperkenalkan di Tanah Melayu oleh pasangan Iran pada tahun 1950, dengan Perhimpunan Rohani Kebangsaan pertama yang dipilih pada tahun 1964.[63] Sebuah komuniti sekitar 2500 Jain di Malaysia, dengan keadaan Ipoh menjadi satu-satunya candi Jain di Asia Tenggara. Kebanyakannya ialah Gujarati, yang dianggap telah tiba di Melaka pada abad ke-15 atau ke-16.[64]

Kepercayaan tradisional/agama rakyat masih diamalkan oleh Orang Asal. Diabaikan sebagai animisme, semisal agama Momolianisme oleh orang Kadazan-Dusun, kepercayaan itu tidak diiktiraf oleh negara sebagai agama. Kepercayaan animistik diturunkan melalui tradisi lisan kerana kekurangan sistem penulisan dalam kumpulan orang pribumi, yang memanggil kepercayaan agama adat (agama tradisional atau adat). Agama yang berbeza agak berbeza, dengan nama dan konsep yang berbeza untuk tuhan tertinggi mereka dan dewa-dewa ghaib yang lain. Kebanyakan kepercayaan banyak dipengaruhi oleh persekitaran, dengan ciri-ciri fizikal seperti gunung, pokok, lembah, sungai yang suci, dan semangat Padi. Hubungan yang erat dengan sifat dipupuk, dan hubungan manusia dan alam adalah bahagian yang kuat dari agama, dengan kegiatan sehari-hari seperti perburuan dan pengumpulan yang mempunyai makna rohani.[65]

Sementara itu, gerakan ateisme di Malaysia adalah terpencil, dengan beberapa komuniti pendukung ateis tempatan diwujudkan secara atas talian.[66][67] Meskipun begitu, fahaman ateis tidak diiktiraf di Malaysia.[2]

Lihat juga

[sunting | sunting sumber]

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ "Distribution and Basic Demographic Characteristic Report 2020". Department of Statistics, Malaysia. 14 February 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 22 August 2023. Dicapai pada 26 June 2022.
  2. ^ a b Robert Evans (9 December 2013). "Atheists face death in 13 countries, global discrimination: study". Reuters. Diarkibkan daripada yang asal pada 2015-10-26. Dicapai pada 2017-10-28.
  3. ^ Ambiga Sreenevasan (18 July 2007). "PRESS STATEMENT: Malaysia a secular State". The Malaysian Bar. Dicapai pada 11 March 2017.
  4. ^ Wu & Hickling, p. 35.
  5. ^ a b "Federal Constitution of Malaysia" (PDF). Attorney General's Chambers. Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 2017-10-10.
  6. ^ "Malaysia (Religion)" (PDF). US Department of State. Dicapai pada 11 March 2017.
  7. ^ Jane Perlez (24 August 2006). "Once Muslim, Now Christian and Caught in the Courts". The New York Times. Dicapai pada 11 March 2017.
  8. ^ "Converts from Islam in Malaysia Detained in 'Faith Purification Centers'". Morning Star News. 14 July 2016. Dicapai pada 11 March 2017.
  9. ^ "Distribution and Basic Demographic Characteristic Report 2020". Department of Statistics, Malaysia. 14 February 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 22 August 2023. Dicapai pada 26 June 2022.
  10. ^ a b c d "Religion". Tourism Malaysia. Dicapai pada 15 July 2011.
  11. ^ a b c "Taburan Penduduk dan Ciri-ciri Asas Demografi" (PDF). Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 82. Dicapai pada 25 March 2013.
  12. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t "Malaysia". United States Department of State. Dicapai pada 15 July 2011.
  13. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t "Malaysia - Religion". Michigan State University. Diarkibkan daripada yang asal pada 9 Ogos 2011. Dicapai pada 13 Julai 2011.
  14. ^ a b Pressly, Linda (15 November 2006). "Life as a secret Christian convert". BBC. Dicapai pada 16 July 2011.
  15. ^ Virginia Matheson Hooker, Norani Othman (2003). Malaysia: Islam, society and politics. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies. m/s. 57. ISBN 981-230-161-5.
  16. ^ Tarani Palani (1 Julai 2011). "Religious council throws its weight behind all three rallies". Diarkibkan daripada yang asal pada 3 Julai 2011. Dicapai pada 25 Julai 2011.
  17. ^ a b c "Pressure on multi-faith Malaysia". BBC. 16 May 2011. Dicapai pada 15 July 2011.
  18. ^ Lee, Raymod (April 1988), "Patterns of Religious Tension in Malaysia", Asian Survey, 28 (4): 400–418, doi:10.1525/as.1988.28.4.01p0154q, JSTOR 2644735
  19. ^ a b c Westerlund, David (22 November 1996). "Questioning the Secular State: The Worldwide Resurgence of Religion in Politics". C. Hurst & Co. Publishers – melalui Google Books.
  20. ^ "Once Muslim, Now Christian and Caught in the Courts". The New York Times. 24 August 2006.
  21. ^ Lee, Raymond L. M.; Ackerman, Susan Ellen (22 November 1997). "Sacred Tensions: Modernity and Religious Transformation in Malaysia". Univ of South Carolina Press – melalui Google Books.
  22. ^ "Home - Asia Sentinel". Asia Sentinel. Diarkibkan daripada yang asal pada 2007-09-27. Dicapai pada 2018-06-28.
  23. ^ https://www.nytimes.com/2006/08/28/world/asia/28iht-letter.2619095.html
  24. ^ "Archived copy". Diarkibkan daripada yang asal pada 22 Julai 2011. Dicapai pada 17 Julai 2011.CS1 maint: archived copy as title (link)
  25. ^ a b c "MCA: Malaysia is a secular state - The Nut Graph". www.thenutgraph.com.
  26. ^ A., Martinez, Patricia (1 December 2001). "The Islamic State or the State of Islam in Malaysia". Contemporary Southeast Asia. 23 (3).
  27. ^ a b "Malaysia: Prime Minister declares, "Yes, we ARE an Islamic state" - Women Reclaiming and Redefining Cultures". www.wluml.org. Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-07-03. Dicapai pada 2018-07-03.
  28. ^ a b Abdullah Saeed, Hassan Saeed (2004). Freedom of religion, apostasy and Islam (ed. illustrated). Ashgate Publishing, Ltd. m/s. 3, 124, 126, 132. ISBN 0-7546-3083-8.
  29. ^ a b c Imran Imtiaz Shah Yacob (27 April 2007). "Doing the Impossible: Quitting Islam in Malaysia". Asia Sentinel. Diarkibkan daripada yang asal pada 2007-09-27. Dicapai pada 16 July 2011.
  30. ^ a b c Raymond L. M. Lee, Susan Ellen Ackerman (1997). Sacred tensions: modernity and religious transformation in Malaysia (ed. Illustrated). University of South Carolina Press. m/s. 17, 21, 24–25. ISBN 1-57003-167-3.
  31. ^ "Marriage Procedures Between Muslim and Non-Muslim". Malaysian Government. Diarkibkan daripada yang asal pada 22 Julai 2011. Dicapai pada 16 Julai 2011.
  32. ^ Perlez, Jane (24 August 2006). "Once Muslim, Now Christian and Caught in the Courts". New York Times. Dicapai pada 16 July 2011.
  33. ^ Kent, Jonathan (6 July 2007). "Malaysia 'convert' claims cruelty". BBC. Dicapai pada 16 July 2011.
  34. ^ "Non-Muslim pupils forced to eat in bathroom because of Ramadan". AsiaNews.it. 24 July 2013. Dicapai pada 11 March 2017.
  35. ^ Ian McKinnon (10 January 2010). "Religious violence in Malaysia escalates as more churches attacked". The Telegraph. Dicapai pada 11 March 2017.
  36. ^ Jalil Hamid (9 July 2007). "Rise of Islam rankles Malaysia's minority faiths". Reuters. Dicapai pada 11 March 2017.
  37. ^ Anthony Spaeth (9 December 1996). "Bound for Glory". Time magazine. Diarkibkan daripada yang asal pada 17 March 2009. Dicapai pada 13 September 2011.
  38. ^ "Malaysian leader tells church group regime is secular". Taipei Times. 4 August 2004. Dicapai pada 25 July 2011.
  39. ^ a b c Jalil Hamid (8 November 2007). "Malaysia ethnic Indians in uphill fight on religion". Reuters. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-10-05. Dicapai pada 15 July 2011.
  40. ^ Barbara Watson Andaya, Leonard Y. Andaya (1984). A History of Malaysia. Basingstoke, Hampshire, UK: MacMillan Press Ltd. m/s. 52–53. ISBN 0-333-27672-8.
  41. ^ Kent, Jonathan (3 March 2005). "Chinese diaspora: Malaysia". BBC. Dicapai pada 17 July 2011.
  42. ^ "Malaysia". United States Department of State. 28 January 2011. Dicapai pada 17 July 2011.
  43. ^ Jabatan Kemajuan Islam Malaysia, Kerajaan Malaysia. "Ajaran Bahai (Bahai Doctrine)". e-Fatwa. Jabatan Kemajuan Islam Malaysia. Diarkibkan daripada yang asal pada 2015-09-23. Dicapai pada 4 December 2014.
  44. ^ Constitution of Malaysia:Article 160 (2)-1
  45. ^ Jennifer Pak (4 January 2010). "Unmarried couples caught in Malaysia hotel raids". BBC News. Dicapai pada 15 January 2011.
  46. ^ Peletz, Michael (2002). Islamic modern: religious courts and cultural politics in Malaysia. Princeton: Princeton University Press. m/s. 84–85. ISBN 0-691-09508-6.
  47. ^ Mahathir, Marina (17 August 2010). "Malaysia moving forward in matters of Islam and women by Marina Mahathir - Common Ground News Service". Commongroundnews.org. Diarkibkan daripada yang asal pada 22 December 2010. Dicapai pada 14 September 2010.
  48. ^ Tan, Chee-Beng (1983). "Chinese Religion in Malaysia: A General View". Asian Folklore Studies. 42: 217. JSTOR 1178483.
  49. ^ Benny Liow Woon Khin; Ong Seng Hua. "Buddhism and Chinese Religions". The Encyclopaedia of Malaysia. Diarkibkan daripada yang asal pada 2011-09-29. Dicapai pada 16 July 2011.
  50. ^ Bhatt, Himanshu (27 October 2011). "The lost Muslims from China". The Sun Daily. Dicapai pada 23 November 2011.
  51. ^ https://www.youtube.com/watch?v=waSBtJ1_mdk. The Star Online. 14 August 2013. Dicapai pada 14 August 2013. External link in |title= (bantuan)
  52. ^ "Surau in Kota Tinggi resort demolished". The Star Online. 28 August 2013. Dicapai pada 28 August 2013.
  53. ^ "Surau kontroversi diroboh" (dalam bahasa Malay). Kosmo!. 28 August 2013. Diarkibkan daripada yang asal pada 2015-04-05. Dicapai pada 28 August 2013.CS1 maint: unrecognized language (link)
  54. ^ "One year after surau controversy, normalcy returns to Johor resort". Kosmo!. 23 Oktober 2014. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 Oktober 2014. Dicapai pada 23 Oktober 2014.
  55. ^ Gill, Savinder Kaur; Gopal, Nirmala Devi (2010), "Understanding Indian Religious Practice in Malaysia" (PDF), Journal of Social Science, 25 (3): 135–146
  56. ^ "Hindu group protests 'temple cleansing' in Malaysia". Financial Express. 23 May 2006. Dicapai pada 15 July 2011.
  57. ^ Hermen Shastri. "History of Christianity in Malaysia". Encyclopaedia of Malaysia. Diarkibkan daripada yang asal pada 6 Januari 2009. Dicapai pada 15 Julai 2011.
  58. ^ "No Bible in local languages". AsiaNews. 26 April 2005. Dicapai pada 15 July 2011.
  59. ^ Parry, Richard Lloyd (13 January 2010). "Stones thrown at Malaysian Sikh temple following religious row". The Sunday Times. Dicapai pada 17 July 2011.
  60. ^ Himanshu Bhatt. "The Jews of Penang". Penang Story. Dicapai pada 15 July 2011.
  61. ^ Harris, Andrew (17 July 2009). "Life in Jewish Malaysia". Dicapai pada 15 July 2011.
  62. ^ Carey, Iskandar (1970). "The Religious Problem among the Orang Asli". Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society (dalam bahasa Inggeris). 43 (1): 155-160.
  63. ^ "Malaysian Baha'i Community". National Spiritual Assembly of the Baha'is of Malaysia. Dicapai pada 15 July 2011.
  64. ^ "Malaysia". Jain Heritage Centres. Diarkibkan daripada yang asal pada 2 Oktober 2013. Dicapai pada 18 September 2011.
  65. ^ Ghazali bin Basri. "Indigenous Beliefs". Encyclopaedia of Malaysia. Diarkibkan daripada yang asal pada 2011-09-29. Dicapai pada 17 July 2011.
  66. ^ "Kecelaruan ateisme terhadap Tuhan dan agama" (PDF). Jabatan Agama Islam Selangor. Sinar Harian. 3 Mei 2019. Dicapai pada 20 Jun 2021.
  67. ^ Ashaari, Muhamad Faisal; Sabri, Siti Hanisah (26 Disember 2018). "Perbincangan Berkaitan Agama dan Ketuhanan dalam Facebook "Warung Atheist" dari Perspektif Logik dan Emosi". Journal of Islamic Social Sciences and Humanities. 15 (1). doi:10.33102/abqari.vol15no1.28. Dicapai pada 20 Jun 2021.

Bacaan lanjut

[sunting | sunting sumber]
  • Lee, Raymond L. M.; Ackerman, Susan Ellen (1997). Sacred Tensions: Modernity and Religious Transformation in Malaysia. University of South Carolina Press. ISBN 978-1-57003-167-0.
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Agama_di_Malaysia&oldid=6282617"