Главна страница

Добре дојдовте на Википедија

слободната енциклопедија што може секој да ја уредува
имаме 150.941 статии на македонски јазик

Избрана статија за оваа седмица

Покачување на морското ниво — појава при којашто доаѓа до покачување на морското ниво како последица на климатските промени. Помеѓу 1900 и 2017 година, просечното глобално ниво на морето се зголемило за 16-21 цм. Попрецизни податоци собрани од мерењата на сателитски радар откриваат забрзан пораст од 7,5 см од 1993 до 2017 година (во просек за 2,9 мм годишно). Ова забрзување се должи најмногу на климатските промени, кои вклучуваат загревање на океанот и топење на копнените ледени плочи и ледниците. Помеѓу 1993 и 2018 година, топлинското ширење на водата придонела за 42% за зголемување на нивото на морето; топење на умерените ледници, 21%; Гренланд, 15%; и Антарктикот, 8%.Климатолозите очекуваат стапката дополнително да се забрза во текот на 21 век, при што најновите мерења велат дека нивото на морето во моментов се зголемува за 3,6 мм годишно.

Проектирањето на идното ниво на морето е предизвик, поради сложеноста на многу аспекти на климатскиот систем и временските заостанувања во реакциите на нивото на морето на промените на температурата на Земјата. Бидејќи климатските истражувања во минатото и сегашното ниво на морето доведуваат до подобрени компјутерски модели, проекциите постојано се зголемуваат. Во 2007 година, Меѓувладиниот панел за климатски промени (IPCC) проектирал највисока проценка од 60 цм до 2099 година, но нивниот извештај од 2014 година ја зголемил највисоката проценка на околу 90 цм. Голем број подоцнежни студии заклучиле дека глобалното покачување на морското ниво од 200–270 цм овој век е „физички веродостојно“. Конзервативната проценка на долгорочните проекции е дека секој Целзиусов степен на пораст на температурата предизвикува пораст на нивото на морето за приближно 2,3 м во период од два милениуми (2.000 години): пример за климатска инерција. Во февруари 2021 година, еден труд објавен во Ocean Science сугерирал дека минатите проекции за глобалното покачување на нивото на морето до 2100 година, пријавени од IPCC, најверојатно се конзервативни и дека нивото на морето ќе се зголеми повеќе од претходно очекуваното. (Дознајте повеќе...)

архива · наредни избрани статии · критериуми

Слика на денот
Пејачката Шејки Су од унгарската група „Хелфрикс“ на настап во Ерфурт, Германија.
други избрани слики

Дали сте знаеле…

Занимливости од содржините на Википедија:

...дека роденото име на Бранислав Нушиќ е Алкибијад Нуша бидејќи татко му бил Влав од битолското село Магарево?
...дека геолозите ги прифатиле тектонските плочи дури кон крајот на 1960-тите?
...дека островот Градиште во Тиквешкото Езеро е прогласен за културно наследство на Македонија поради остатоците од утврдената античка населба Град Тиквеш која се наоѓала на тоа возвишение?
... дека скопската населба Кисела Вода е наречена по чудотворниот извор кој се наоѓал на местото на денешната црквичка „Св. Никита“?
... дека Лучано Павароти првично сакал да биде професионален голман?
... дека планетата Венера македонскиот народ ја нарекувал „Обденица“?
... дека Блаженствата се девет препораки на Христос („Блажени се...“) изречени во неговата Беседа на гората?
... дека пред да стапи во римската војска, царот Максимин во младоста бил тракиски овчар и разбојник?
... дека во 1000 г. Охридската патријаршија излегувала на 4 мориња (Егејско, Јонско, Јадранско и Црно)?
...дека скопската Саат-кула е првата саат-кула во Османлиското Царство, а нејзиниот часовник е донесен во XVI век од новоосвоениот град Сигет во Унгарија?
... дека Удовскиот Остров кај с. Удово на реката Вардар е најголемиот речен остров во Македонија и втор остров по површина во земјата?
... дека поимот екологија прв го вовел германскиот биолог Ернст Хекел во 1866 година?
... дека Горчливото Езеро во Кукушко, Егејска Македонија е трипати посолено од Мртвото Море?
... дека првото сметачко глувче е направено во 1964 г. како изум на американскиот инженер Даглас Енгелбарт?
... дека Бања Банско е изградена од римскиот цар Каракала во III век?
... дека првиот театар во Скопје („Ада Кафе“) е отворен во 1906 година?
... дека според месното предание, Ѓаволскиот Ѕид настанал кога Ѓаволот неуспешно се обложил со Господ дека може да ја прегради Брегалница и за една ноќ да го потопи цело Овче Поле?
... дека Малдивите имаат просечна надморска висина од само 1,5 м?
...дека буковите шуми во долината на Длабока Река во Мавровско се прогласени за светско наследство на УНЕСКО?
... дека Антарктикот е најголемата пустина на светот?
... дека симболот за жива Hg доаѓа од старогрчкиот збор хидраргирос со значење „водено сребро“?
... дека, и покрај неговите огромни димензии, Сонцето се класификува како жолто џуџе?
... дека сите јагули од Македонија одат на „свадбен пат“ за да се мрестат во Саргасовото Море недалеку од Бермудскиот Триаголник?
... дека морепловната мерка за брзина јазол доаѓа од броењето јазли на јаже кое се фрлало во водата?
...дека Винчестер бил првиот главен град на Англија?
...дека Еарендел е најдалечната ѕвезда позната за науката, на растојание од 28 милијарди светлосни години од Земјата?
...дека Макаронезија е подрачје на четири архипелази меѓу Европа и Северна Африка?
...дека планетата Венера македонскиот народ ја нарекувал Обденица?
... дека селото Центар Жупа изворно се нарекувало Вапа — поим во директно сродство со санскритскиот збор vāpī, што значи „долго блато“?
...дека христијаните во Босна и Херцеговина се тетовирале како обележје на нивната вера, иако обичајот датира од илирско време.
...дека врвот Тумба на Беласица е тромеѓа помеѓу Вардарска, Егејска и Пиринска Македонија?
... дека тектонските плочи ги открил германскиот научник Алфред Вегенер во 1912 година?
... дека хемискиот елемент ниобиум (Nb) е наречен по нимфата Ниоба, ќерка на митскиот крал Тантал?

архива · предложете факт

На денешен ден…

Денес е 23 март 2025 г.

Настани:

1309	Папата Климент V ја преместил папската престолнина во Авињон, Франција.
1801	Александар I станал цар на Русија.
1806	Англија ја забранила трговијата со робови.
1821	Грчка војна за независност: Паднал градот Каламата.
1879	Започнала јужноамериканската Тихоокеанска војна.
1918	Литванија се здобила со независност.
1919	Во Милано, Бенито Мусолини го основал Фашистичкото политичко движење.
1933	Рајхстагот на Германија го донел Овластувачкиот закон со кој на канцеларот Адолф Хитлер му доверил диктаторски овластувања.
1950	Прогласен е Светскиот ден на метеорологијата.
1956	Пакистан станал исламска република
1994	Министерството за односи со странство на Република Македонија преку Амбасадата на Република Македонија во Турција примило нота од Министерството за надворешни работи на Казахстан со која се известува дека оваа земја ја признала нашата држава.
1996	Во Скопје, САД официјално го промовирале првиот американски амбасадор во Република Македонија, Кристофер Хил.
2003	Словенија на референдум изгласала декларација за приклучување на земјата кон ЕУ.

Родени:

1749	Пјер Симон Лаплас — француски математичар, физичар и астроном.
1868	Дитрих Екарт — германски политичар, клучен во почетоците на Националсоцијалистичката партија.
1900	Ерих Фром — германски филозоф и психоаналитичар.
1908	Џоан Крафорд — американска глумица.
1910	Акира Куросава — јапонски филмски режисер.
1912	Вернер фон Браун — германски физичар.
1931	Виктор Корчној — руски шахист.
1940	Ристо Шишков — македонски театарски, филмски и телевизиски артист.
1946	Драган Кресоја — српски и југословенски режисер.
1949	Рик Окасек — американски пејач, музичар и музички продуцент.
1953	Чака Кан — американска пејачка.
1953	Ивица Шурјак — хрватски и југословенски фудбалер.
1955	Мозис Малоун — американски кошаркар.
1956	Жозе Мануел Барозо — португалски политичар, претседател на Европската комисија.
1960	Даворин Боговиќ — хрватски пејач, член на рок-групата „Прљаво казалиште“.
1962	Стив Редгрејв — британски веслач.
1968	Фернандо Јеро — шпански фудбалер.
1968	Дамон Албарн — англиски пејач.
1970	Џани Инфантино — швајцарско-италијански фудбалски администратор, претседател на ФИФА.
1973	Џејсон Кид — американски кошаркар и тренер.
1973	Јержи Дудек — полски фудбалски голман.
1977	Трајче Стојанов — македонски филозоф.
1978	Валтер Самуел — аргентински фудбалер.
1984	Луис Анхел Мате — шпански велосипедист.
1985	Џонатан Ивер — француски велосипедист.
1989	Ерик Максим Шупо-Мотинг — германско-камерунски фудбалер.
1990	Гордон Хејворд — американски кошаркар.
1992	Кајри Ирвинг — американски кошаркар.
1995	Озан Туфан — турски фудбалер.

Починале:

1103	Одо I — бургински војвода.
1361	Хенри Гросмонт — војвода од Ланкастер.
1369	Петар Кастиљски — крал на Кастиља.
1555	Јулиј III — римски папа од 1550.
1801	Павле I — цар на Русија.
1842	Шари Анри Бејл (Стендал) — француски писател, основоположник на големата епоха на францускиот реализам.
1907	Константин Победоносцев — руски државник и правник.
1948	Николај Александрович Берѓаев — руски филозоф.
1937	Џон Дејвисон Рокфелер — американски индустријалец и филантроп.
1992	Фридрих фон Хајек — австриско-британски економист, добитник на Нобеловата награда.
1994	Џулиета Масина — италијанска артистка.
2008	Борис Дворник — хрватски глумец.
2011	Елизабет Тејлор — британско-американска глумица.
2015	Ли Куан Ју — премиер на Сингапур.
2024	Абдулах Сидран — босански поет и сценарист.

Празници:

1961	Светски ден на метеорологијата
	Св. маченик Кодрат Коринтски — православен верски празник.
	Св. Турбиј Монгровејски — католички верски празник.

Што е Википедија?

Википедија е енциклопедија напишана преку соработка на многу од нејзините читатели. Таа е посебен вид на мрежно место, наречено вики, што го прави придонесот кон неа брз и лесен.

Сакате да помогнете?
Започнете со нашиот вовед!

Содржина и помош

почетен курс · помош · кратко упатство · превод на статија · вашата прва статија · селска чешма · викисредби · начела и напатствија · категориски индекс · избрана содржина · добри статии · нови статии · потребни статии

Тематски портали

Природни науки
астрономија · биологија · геологија · екологија · информатика · математика · логика · медицина · физика · хемија

Општествени науки
археологија · економија · историја · митологија · политика · право · психологија · социологија · филозофија

Географија
Азија · Африка · Антарктик · Европа · Јужна Америка · Океанија · Северна Америка

Технологија и применети науки
индустрија · семрежје · инженерство · земјоделство · општење · образование · транспорт

Уметност и култура
архитектура · мода · јазици · кулинарство · ликовна уметност · книжевност · музика · религија · спорт · драмска уметност · телевизија · филмска уметност

Други области

Селска чешма — централниот форум за дискусија на Википедија, место каде што можете да поставувате прашања и да давате коментари.
Портал на заедницата — проекти, ресурси и активности за сите кои сакаат да се вклучат во проектот.
На други јазици — Википедија е повеќејазичен проект. Освен на македонски, Википедија е достапна и на преку 300 други јазици.

Братски проекти

Википедија е проект на Фондацијата Викимедија — непрофитна организација која опфаќа и други проекти:

	Ризница Складиште на слики, снимки и други мултимедијални содржини
	Викивести Вести со права за слободна употреба
	Викиречник Речник и лексикон
	Викицитат Збирка на цитати
	Викикниги Учебници и прирачници со права за слободна употреба
	Викиизвор Библиотека на дела со права за слободна употреба
	Викивидови Именик на видови
	Викиуниверзитет Материјали и активности за учење со права за слободна употреба
	Мета-вики Усогласување на проектот „Викимедија“
	Википодатоци База на слободни знаења
	Википатување Отворен туристички водич

најгоре · превчитај ја страницава · статистики · односи со јавноста · пријавете неправилност · village pump