Radio (element chimich)

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

El ràdio l'è 'n elemènt chìmich enserìt endèla tàola periòdica dei elemèncc col sìmbol Ra. El g'ha nömer atòmich 88, che völ dì che 'l nùcleo de 'n àtom de ràdio el g'ha 88 prutù. El sò nòm el l'ha ciapàt de la paròla latìna radius che völ dì ràgio e l'è stat scuprìt de la Marie Curie e del sò spus Pierre endel 1898 endei minerài de pechblenda/uraninite de la Boemia setentriunàla.

El ràdio el g'ha nisü izòtopi stàbii e dóca töte le fùrme sota le quàle el se prezènta i è radioatìve (la paròla stèsa "radioatività" l'è stàda coniàda a pàrter del nòm de chèsto elemènt, per vìa de le sò proprietà). L'izòtopo piö stàbil, el ²²⁶Ra el g'ha 'n emivìta de 1602 agn.

L'è 'l piö gréf de töcc i metài alcalì terùs e del pónt de vìsta chìmich el se 'nsomèa al bario. Se 'l tróa cumbinàt en quantità mìnime endel mineràl de pechblenda e 'nden quach óter mineràl de uranio. La radiasiù che 'l ràdio el'emèt l'è de tré sórcc: ràgi alfa, ràgi beta e ràgi gàma. Semài che se 'l mes·cia sö col berilio, l'èmèt apò a dei neütrù

El ràdio metàlich el g'ha 'n culùr biànch löster, ma 'l vé négher a la svèlta semai che 'l vé 'n contàt co l'aria. L'è lüminescènt ('na lùce blö bastànsa fiàca), e 'l se coróde en àiva per furmà idròsido de ràdio.