Và al contegnud

Pagina principala

De Wikipedia
Benrivad in su la Wikipedia in lengua lombarda
L'enciclopedia libera che tucc poden dà una man a scriver
con 76 103 vos

Acess segur
Version standard

Clica chì per vardà l'indes di pagine Varda l'indes   Varda la Guida esenziala   Pagina principala in Scriver Lombard   Dervì un cunt   Wikisource in Lombard   Wikizzionari in Lombard

Vos in vedrina

El Liechtenstein (officialment Prenzipaa del Liechtenstein, in todesch Fürstentum Liechtenstein, in alemann Förschtatum Liachtaschta) a l'è 'na monarchia costituzionala europea, missa in tra la Svizzera e l'Austria.

El Castell de Vaduz, sed di prenzip

In del secol XVII la familia di Liechtestein, originaria de la Bassa Austria, eren dree cercà la manera de 'vègh on post in del Reichstag, cioè la Dieta Imperiala, ma i post eren reservaa domà ai nobij che gh'even di possediment direttament sotta 'l trono imperial, senza di alter feudatari intermedi, e nissun di possediment de la familia, a quell temp lì, el respettava 'sti requisit.

In del 1699 la familia la gh'ha avuu l'occasion de crompà de la familia di Hohensem la Signoria de Schellenberg e in del 1712 la contea de Vaduz, du territori piscinitt ma che gh'even i caratteristich che i Liechtenstein eren dree cercà, cioè avègh nissun scior feudal foeura che l'Imperator midemm.

In del mes de sgenee del 1719, dopo che tucc i ducument per el passagg de proprietà eren staa completaa, l'Imperator Carla VI l'ha decretaa l'union de Vaduz e Schellenberg e 'l volzament de 'sto territori chi al rangh de Prenzipaa, in todesch Fürstentum, cont el nomm de Liechtenstein in onor del sò fidaa servitor Anton Florian del Liechtenstein. In quell moment el Liechtenstein a l'è deventaa on Stat sovran member del Sacher Roman Imperi. A bon cunt a l'è stada 'na mossa politega per stà in del Reichstag, degià che 'l Liechtenstein a l'era governaa di mess di Prenzip Regnant e domà 120 agn dopo la familia di Liechtenstein l'ha visitaa el sò territori, per andàgh a viv domà dopo del 1900.

Dopo de la fin de la Confederazion germanica in del 1866, dovuda a la guerra austro-prussiana, el Stat el renonzia a l'armada e 'l scerniss de affidà la difesa a la vesina Svizzera. Degià che la Prussia l'ha accusaa el Prenzipaa de vess staa la causa de la guerra, per la soa volontà de restà sovran sia de l'Austria sia de la Germania, i du Stat han firmaa no 'na pas. El Liechtenstein, a bon cunt, l'eva mandaa 'na forza de 80 omen cont l'orden de difend el territori todesch del Tirol de 'n attacch italian e de fà no la guerra a di alter todesch. Se cunta su, tra l'alter, che hinn tornaa in 81, se dis che l'alter el fuss on italian in cerca de lavorà o 'n offizial austriegh.

Dopo de la prima guerra mondiala el Stat el renonzia a la pupart di ligamm con l'Austria e 'l decid de fà su 'n union dovanala con la Svizzera e in del 1922 scerniss de doperà el franch 'me moneda.

Durant de la segonda guerra mondiala el Prenzipaa, grazia al Franzesch Isepp, el resta neutral e finna al 1938, cont l'Anschluss, i Prenzip viveven a Vienna. L'espansionism hitlerian a l'era on bell ris'c per el Pajes, an'mò teoricament in guerra cont el stat successor de la Prussia, ma grazia al sò ligamm cont la Svizzera a l'è minga toccaa.

(innanz)

Te 'l savevet che ...

L'interno de la Gesa

La gesa de la Cà Granda, dedicada a la Maria Nonziada, a l'è una gesa parochial de Milan: la se troeuva apont dent a la Cà Granda e, per vegg dirit de l'Ospedal Magior, a l'è una parochia e l'arcivescov de Milan a l'è el so curad: incoeu la fa anca de capella per i student de l'università di Studi de Milan.

L'è stada fada su del 1637 in su proget del Giovann Batista Pessina, del Franzesch Maria Righin e del Fabi Mangon cont el finanziament de la familia Carchen: l'è doperada oltra che 'me gesa 'me cimiteri, fina ai decret austriegh del secol XVIII che proibissen de meter sota i mort in cità. A gh'era sgiamò una capella, minga fornida, in di prim temp de l'ospedal, che però la bastava minga per i so besogn: gh'è stad anca un proget de fàlla su ancamò del Carlo Borromee in su proget del Pellegrin Tebald.

Cont i cinch giornade de Milan e Porta Tosa mituda sota assedi del Feldmaresciall Radeschi el Governo Provisori de Lombardia ghe dà el permess a l'ospedal de meter sota i mort in la revoeulta e insì la deventa un sacrari per lor fina al 1895, quand che l'è fad su el noeuv memorial in la piazza che poeu gh'hann dedicad e i oss inn spostad.

(Va inanz)

In di olter lengov

I des Wikipedie con pussee de articoi: Ingles, Cebuan, Todesch, Svedes, Frances, Olandes, Russ, Spagnoeul, Italian, Arab Egizzian

Alter lengov minoritari e piscinine: Normand, Arpitan, Mirandes, Romancc, Ladin sgiudee-spagnoeul, Estremegn, Avar, Colognasch, Gagauz, Tatar de Crimeja

Un proverbi a cas

"Scarliga merluss che l'è minga el to uss"
Schiscia chi per atualizà la pagina

Ocio!

  1. La lengua lombarda la gh'ha mia un standard parlad o scrit, donca in su la Wikipedia se doperen pussee de ortografie: l'è consiliad doperàn vuna in tra la la Noeuva Ortografia Lombarda e la Scriver Lombard, ma gh'è anca di grafie locai; per savénn pussee, varda i ortografie acetade.
  2. La Wikipedia la garantiss mia i so contegnud e l'è nanca censurada per i fiolin

Wikipedia

Wikipedia l'è un'enciclopedia libera e portada inanz apena de utent volontari. El so obietiv l'è de menà la cognossenza libera a tucc e in pussee lengov che se po.

I nost Cinch Pilaster inn:

  1. La Wikipedia l'è 'n enciclopedia e mia un regoeujer de informazzion senza controll
  2. La Wikipedia la gh'ha un pont de vista neutral e i informazzion i gh'han de vesser verificabil
  3. La Wikipedia l'è libera: tucc poden dà una man a scriver e la gh'ha la licenza dobia CC BY-SA e GDFL
  4. La Wikipedia la gh'ha un codes de comportament e tucc i gh'ha de rispetàss
  5. La Wikipedia la gh'ha mia di regole fisse foeura di 5 pilaster.

Una vos de scriver

Cossa se po fà?